bacteriële huidinfecties

Toelichting

Erythrasma wordt veroorzaakt door de tot de normale huidflora behorende bacterie Corynebacterium minutissimum. Factoren die mogelijk bijdragen aan overgroei van de bacterie zijn o.a. hyperhidrose en warmte. Andere predisponerende factoren zijn obesitas en diabetes 1. De volgende adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar berusten op etiologische en pathofysiologische overwegingen:

• Was huidplooien eenmaal per dag. Gebruik eventueel een klein beetje milde (bij voorkeur geen desinfecterende) zeep. Spoel zeepresten goed af en maak de huid vervolgens goed droog.

Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

Toelichting

Erythrasma wordt veroorzaakt door de huidbacterie Corynebacterium minutissimum. Onderzoek naar de effectiviteit van lokale en orale behandeling van erythrasma is schaars. Op basis van ruime ervaring met miconazol en vanwege het risico op resistentievorming bij fusidinezuur, heeft ondanks gebrek aan onderzoek lokale behandeling met miconazol in eerste instantie de voorkeur 1. Miconazol is werkzaam tegen schimmels en gisten en tegen een aantal Gram-positieve bacteriën waaronder Corynebacterium minutissimum. De toepassing van miconazol bij erythrasma is offlabel.

Toelichting

Vanwege het risico van resistentievorming, maximaal 14 dagen gebruiken.

Bij onvoldoende effect met miconazol gaat bij erythrasma zonder uitgebreide laesies, de voorkeur uit naar lokale behandeling met fusidinezuur. In twee placebogecontroleerde onderzoeken leverde lokale behandeling met fusidinezuur een significante verbetering op van klinische uitkomsten ten opzichte van placebo. Uit deze onderzoeken blijkt ook dat de lokale toepassing van fusidinezuur waarschijnlijk effectiever is dan de orale toediening van claritromycine of erytromycine en dat het geen bijwerkingen geeft 1.

Toelichting

Uit placebogecontroleerd onderzoek blijkt dat erytromycine oraal (onderzocht gedurende 14 dagen) en ook de eenmalige orale toediening van claritromycine (bij volwassenen) waarschijnlijk effectiever zijn dan placebo bij de behandeling van erythrasma. De voorkeur gaat uit naar claritromycine vanwege de in onderzoek vastgestelde effectiviteit, zelfs na eenmalige toediening, en minder kans op (gastro-intestinale) bijwerkingen 1.

Toelichting

Hygiënische adviezen

• Regelmatig handen wassen met zeep en de nagels kort knippen;
• Handdoek niet delen met een ander en deze dagelijks verschonen;
• Dagelijks lichaam wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af en maak de huid vervolgens goed droog;
• Bij hardnekkige, telkens terugkerende klachten de huid wassen met desinfecterende zeep (chloorhexidine, povidonjodium);
• Vermijd contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben).

Folliculitis wordt meestal veroorzaakt door Staphylococcus aureus. Naast deze meest voorkomende bacteriële verwekker kan folliculitis ook veroorzaakt worden door Pseudomonas aeruginosa, Cutibacterium acnes (voorheen Propionibacterium acnes) of andere micro-organismen zoals gisten (Malassezia furfur/Pityrosporum) en parasieten (zoals bij demodexfolliculitis veroorzaakt door Demodex folliculorum). Ook chemische en iatrogene oorzaken kunnen folliculitis veroorzaken (pseudofolliculitis barbae) 1. Andere oorzaken dan de bacteriële vallen buiten het bestek van deze tekst.

Een bacteriële folliculitis geneest zonder medicamenteuze behandeling doorgaans binnen 1–2 weken 1. Ter preventie van verspreiding van de infectie worden hygiënische adviezen gegeven. Deze hygiënische adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar zijn gebaseerd op pathofysiologische overwegingen en aanbevelingen. Het staken van het gebruik van lokale corticosteroïden wordt geadviseerd omdat dit een oorzaak kan zijn van een bacteriële folliculitis 1.

Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven. Wassen met desinfecterende zeep wordt alleen geadviseerd bij recidiverende infecties die door een bacterie worden veroorzaakt.

Toelichting

Hygiënische adviezen

• Regelmatig handen wassen met zeep en nagels kort knippen;
• Handdoek niet delen met een ander en deze dagelijks verschonen;
• Dagelijks lichaam wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af en maak de huid vervolgens goed droog;
• Vermijd contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben).

Het is niet nodig een kind thuis te houden van school of kinderdagverblijf aangezien het kind al besmettelijk is voordat verschijnselen optreden. Alleen in uitzonderingsgevallen (bv. bij meerdere gevallen of bij uitgebreide impetigo) kan de GGD adviseren om het kind/de kinderen pas toe te laten als de aandoening wordt behandeld met antibiotica of als de blaasjes zijn ingedroogd 1.

Genoemde niet-medicamenteuze adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar berusten op etiologische en pathofysiologische overwegingen. Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

Het nut van het gebruik van antiseptica en desinfectantia is onvoldoende onderzocht 1.

Toelichting

Vanwege het risico van resistentievorming, maximaal 14 dagen gebruiken.

Impetigo wordt meestal veroorzaakt door Staphylococcus aureus, soms door Streptococcus pyogenes (10%) en soms door beiden. Medicamenteuze behandeling van impetigo wordt aanbevolen omdat dit sneller tot genezing leidt en de kans op besmetting sneller afneemt. Uit een Cochrane review bleek lokale behandeling met fusidinezuurcrème of mupirocinecrème even effectief respectievelijk effectiever en minstens gelijkwaardig aan orale behandeling met antibiotica (met erytromycine) 1. Lokale behandeling geeft minder (vooral gastro-intestinale) bijwerkingen en bevordert de therapietrouw. Het gebruik van mupirocine dient te worden beperkt vanwege het belang ervan voor de MRSA-bestrijding. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan lokale behandeling met fusidinezuur.

Toelichting

Ga bij patiënten met een recidiverende impetigo na of er sprake is van slechte therapietrouw of hygiëne en overweeg screening op dragerschap voor Staphylococcus aureus. Een systematische review laat zien dat behandeling van dragerschap met mupirocine gedurende 4–7 dagen effectiever is dan placebo in eradicatie van dragerschap voor Staphylococcus aureus (MSSA én MRSA). Er zijn geen onderzoeken verricht naar de effectiviteit van behandeling van dragerschap met mupirocine op het voorkomen van een recidief. Lokaal fusidinezuur was als monotherapie niet in de onderzoeken opgenomen 1.

Toelichting

Hygiënische adviezen:

• Dagelijks voeten wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af. Maak de huid vervolgens goed droog, ook tussen de tenen;
• Dagelijks schone sokken dragen;
• Bij zweetvoeten indien mogelijk op blote voeten lopen en goed ‘ademende’ schoenen dragen (bv. leer of Goretex®);
• Voor overige niet-medicamenteuze adviezen om hyperhidrose van de voeten tegen te gaan, wordt verwezen naar de indicatietekst hyperhidrose.

De oorzaak van 'pitted keratolysis' is een combinatie van vocht, warmte en een huidbacterie, de Corynebacterium minutissimum. Mogelijk spelen ook andere bacteriën (Micrococcus sedentarius, Dermatophilus congolensis of Actinomyces spp.) een rol. Onder bepaalde omstandigheden (zweten, broeien) vermenigvuldigen deze bacteriën zich en produceren enzymen die het stratum corneum aantasten en de putjes creëren. Er is geen vergelijkend onderzoek beschikbaar over de behandeling van 'pitted keratolysis' 1. Op pathofysiologische gronden is behandeling van overmatige transpiratie van de voeten de eerste stap. Genoemde niet-medicamenteuze adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd. Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

Toelichting

Er is geen vergelijkend onderzoek beschikbaar over de behandeling van 'pitted keratolysis'. In een case-report met 4 patiënten met 'pitted keratolysis' bleek behandeling met clindamycine/benzoylperoxide succesvol na 3–4 weken. Daarom kan bij klachten lokale behandeling met clindamycine/benzoylperoxide worden overwogen 1. Lokale behandeling met clindamycine/benzoylperoxide is alleen voor acne geregistreerd (≥ 12 jaar) en wordt dus offlabel gebruikt bij 'pitted keratolysis'.

Onderzoeken naar de effectiviteit van miconazol bij 'pitted keratolysis' ontbreken 1. Miconazol is werkzaam tegen schimmels en gisten en tegen een aantal Gram-positieve bacteriën waaronder Corynebacterium minutissimum. Bij klachten kan lokaal miconazol (offlabel) worden overwogen bij de behandeling van 'pitted keratolysis'.

Toelichting

Er is geen vergelijkend onderzoek beschikbaar over de behandeling van 'pitted keratolysis'. Onderzoeken naar de effectiviteit van miconazol bij 'pitted keratolysis' ontbreken 1. Miconazol is werkzaam tegen schimmels en gisten en tegen een aantal Gram-positieve bacteriën waaronder Corynebacterium minutissimum. Bij klachten kan lokaal miconazol (offlabel) worden overwogen bij de behandeling van 'pitted keratolysis'.

Toelichting

Cellulitis en erysipelas vertonen veel overlap in pathofysiologie en behandeling. Omdat een diagnostisch criterium voor onderscheid tussen beide ziektebeelden ontbreekt, is er voor gekozen erysipelas als een specifieke vorm van cellulitis te beschouwen en op dezelfde wijze te behandelen. Waar verderop cellulitis staat, mag derhalve ook erysipelas worden gelezen (tenzij anders aangegeven) 1.

De niet-medicamenteuze adviezen zijn gebaseerd op oorzakelijke factoren en aanbevelingen in richtlijnen en overzichtsartikelen, maar wetenschappelijk bewijs hiervoor ontbreekt. Op pathofysiologische gronden lijken de betreffende adviezen echter zinvol.

In de meeste gevallen zullen pijn en oedeem tijdens de behandeling vanzelf verdwijnen 1. Indien dit langer dan 4–6 weken persisteert wordt volgens het NHG, en in navolging van de multidisciplinaire richtlijn 'Cellulitis en erysipelas van de onderste extremiteiten' (van de NVDV), ambulante compressietherapie aanbevolen 1 4. Bij het verdwijnen van het oedeem kan de behandeling met een therapeutische elastische kous worden voortgezet. Mogelijk kan behandeling van persisterend oedeem de kans op recidieven of een wond verminderen, vooral als er sprake is van chronische veneuze insufficiëntie 1.

Toelichting

Hygiënische adviezen

• Regelmatig handen wassen met zeep en nagels kort knippen;
• Handdoek niet delen met een ander en deze dagelijks verschonen;
• Dagelijks lichaam wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af en maak de huid vervolgens goed droog;
• Vermijd contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben).

Genoemde niet-medicamenteuze adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar berusten op etiologische en pathofysiologische overwegingen. Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

Toelichting

Erythema migrans wordt veroorzaakt door infectie met de spirocheet Borrelia burgdorferi die wordt overgedragen door een teek (Ixodes ricinus). Niet-medicamenteuze maatregelen verminderen de kans op tekenbeten en Lyme-ziekte:

• Blijf tijdens het ‘tekenseizoen’ (maart tot november) op gebaande paden en vermijd contact met dichte begroeiing, vochtige gebieden met hoog gras, gebieden met dode bladeren onder bomen en struikgewas 7 8;
• Draag tijdens het ‘tekenseizoen’ bedekkende kleding (lange broek met broekspijpen in de sokken, dichte schoenen en lange mouwen. Op lichte kleding zijn teken beter te zien 7;
• Gebruik bij beroepsmatige blootstelling tijdens het ‘tekenseizoen’ insectenwerende middelen met DEET (> 30%) op kleding en/of onbedekte huid of draag met permetrine geïmpregneerde kleding 7 8;
• Controleer de huid en kleding op aanwezigheid van teken na verblijf in de natuur (in bos, park, hei, duinen, tuin, hoog gras en tussen struiken en oude bladeren) 7 8.

Het verwijderen van een teek binnen 24 uur na de beet vermindert de kans op infectie met Borrelia burgdorferi. Wanneer er weinig kans op Lyme-ziekte is, zoals wanneer de teek korter dan 24 uur op de huid heeft gezeten, wegen de voordelen niet op tegen de nadelen van antibiotica (bijwerkingen) 7 8. De overdracht van Borrelia burgdorferi op mens kán snel na een tekenbeet plaatsvinden, maar de kans op overdracht neemt toe bij een aanhechtingsduur van de teek van > 36 tot 48 uur 8. Het is aangetoond dat antibiotische profylaxe begonnen binnen 72 uur na verwijderen van een teek het risico op het krijgen van Lyme-ziekte verlaagt. Het verantwoorde alternatief is om af te wachten en goed te letten op ziekteverschijnselen ('watchful waiting') en te behandelen als die zich voordoen 7 8.

Ziekteverschijnselen die kunnen wijzen op de ziekte van Lyme zijn griepachtige verschijnselen, zenuwpijn, (hersen)zenuwuitval of gewrichtsklachten en zeer zeldzaam, hartkloppingen en syncope als uiting van AV-geleidingsstoornissen en/of ritmestoornissen.

Toelichting

Hygiënische adviezen:

• Nagels kort knippen;
• Regelmatig handen en lichaam wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af. Maak de huid vervolgens goed droog;
• Handdoek niet delen met een ander en deze dagelijks verschonen;
• Contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben) vermijden.

Genoemde niet-medicamenteuze adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar berusten op etiologische en pathofysiologische overwegingen. Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

De verwekker van een furunkel is doorgaans de bacterie Staphylococcus aureus, maar soms ook een streptokok, Proteus of Pseudomonas spp. Vaak speelt beschadiging van de huid een rol, bv. door schurende kleding. Doorgaans zal een furunkel onbehandeld binnen 1 week spontaan doorbreken of binnen enkele weken genezen. Om de genezing te bespoedigen is bij fluctuatie bij palpatie, incisie en drainage van de furunkel aangewezen 1.

Toelichting

Op grond van de beschikbare onderzoeken is er geen duidelijkheid over de beste behandeling van recidiverende furunculose 1. De effectiviteit van antiseptische behandeling is niet bekend, mogelijk wordt hiermee verspreiding van de infectie en besmetting voorkomen. De adviezen betreffende de frequentie van wassen zijn gebaseerd op consensus.

Toelichting

Op grond van de beschikbare onderzoeken is er geen duidelijkheid over de beste behandeling van recidiverende furunculose 1. Een verband met neusdragerschap met stafylokokken (S. aureus) lijkt waarschijnlijk, maar de bestrijding van dragerschap is slechts gedurende een beperkte periode effectief. Een preventieve proefbehandeling met een lokaal antibioticum in de neus wordt alleen geadviseerd bij een positieve stafylokokkenkweek van een uitstrijk uit de neus. Dit advies is vooral gebaseerd op de overweging dat hiermee voornamelijk patiënten worden behandeld met stafylokokken-dragerschap in de neus. De effectiviteit van antibioticaprofylaxe is alleen onderzocht bij patiënten bij wie een stafylokok in de neus werd aangetroffen.

Toelichting

Hidradenitis suppurativa is een chronisch recidiverende ernstige ontsteking uitgaande van de haarfollikels in met name de oksels en liezen, maar ook rondom de anus en bij vrouwen onder of tussen de borsten, waarbij pijnlijke diep gelegen ontstoken laesies ontstaan. Hidradenitis wordt op basis van ernst en recidieven in diverse stadia (vlg. Hurley) geclassificeerd; voor een beschrijving van deze stadia zie de NHG-Behandelrichtlijn Hidradenitis suppurativa 9.

Algemene hygiënische adviezen

• Nagels kort knippen;
• Regelmatig handen en iedere dag het lichaam wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af. Maak de huid vervolgens goed droog;
• Handdoek niet delen met een ander en deze dagelijks verschonen;
• Vermijd contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben).

Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven. Genoemde niet-medicamenteuze adviezen zijn gebaseerd op adviezen in overzichtsartikelen en bevindingen in observationeel onderzoek. Bevestiging van de effectiviteit in interventieonderzoeken werd niet gevonden.

Stoppen met roken en afvallen worden geadviseerd omdat overgewicht en roken sterk samenhangen met het krijgen van hidradenitis suppurativa; bij (ex)-rokers wordt de kans ca. 6× zo groot geschat 9. Er is echter geen onderzoek gedaan naar de effecten van stoppen met roken en afvallen.

(Andere) predisponerende factoren zijn obesitas en het vrouwelijke geslacht. Ook lijkt hidradenitis geassocieerd te zijn met dyslipidemie, diabetes mellitus en het metabool syndroom 9.

Bij een abces zijn incisie en drainage aangewezen. Dit geeft tijdelijk verlichting van de acute pijn, maar zal het – vaak recidiverende – beloop doorgaans niet beïnvloeden 9 10.

Toelichting

Studies naar de effectiviteit van lokaal clindamycine geven geen duidelijk beeld; er is zwak bewijs dat lokaal clindamycine effectiever is dan placebo bij de behandeling van hidradenitis. Clindamycine zou als antibioticum mogelijk effectief kunnen zijn vanwege een bijkomend immuunmodulerend effect op de aandoening 9.

Toelichting

Studies waarin de effectiviteit van oraal tetracycline (gebruikt als controlegroep) wordt vergeleken met lokaal clindamycine geven geen duidelijk beeld. Er is onzekerheid of er verschil is in effectiviteit (in vermindering van pijn, noduli en abcessen) tussen oraal tetracycline en lokaal clindamycine. In een RCT bleken patiënten de behandeling met oraal tetracycline als effectiever te ervaren dan lokaal clindamycine, echter het bewijs is zwak en de behandelend arts beoordeelde de behandelingen als gelijkwaardig. Tetracycline zou als antibioticum mogelijk effectief kunnen zijn vanwege een bijkomend immuunmodulerend effect op de aandoening 9.

Toelichting

De keuze van orale antibiotica bij een secundaire bacteriële huidinfectie bij hidradenitis suppurativa is gebaseerd op de verwachte mate van resistentie bij een onderhoudskuur met tetracycline 9.

Toelichting

Systemische antibiotica (o.a. tetracycline, clindamycine, combinatie van rifampicine en clindamycine) worden veelal langdurig voorgeschreven in de tweedelijnszorg 10.

Lokale behandeling met resorcinol 15 % wordt wel ingezet als ondersteunende onderhoudsbehandeling van milde tot matige ernstige hidradenitis met comedonen 9 10. De effectiviteit van resorcinol is nooit wetenschappelijk vastgesteld, maar het wordt vaak voorgeschreven omdat het op basis van ervaring effectief is in het voorkomen van ontstekingen. Gezien de bijwerkingen (verkleuring huid en urine) en mogelijk risico op neurotoxiciteit wordt geadviseerd dit niet in de eerste lijn te gebruiken 9.

Bij een exacerbatie met zeer pijnlijke ontstekingen worden kortdurend (enkele weken), systemisch of intralaesionaal, corticosteroïden toegepast 10.

TNF-α remmers hebben een belangrijke plaats gekregen in ernstige therapie-resistente gevallen waarbij sprake is van een inflammatoire component of waarbij contra-indicaties bestaan voor reguliere behandeling. Adalimumab is als enige TNF-α remmer geregistreerd voor de behandeling van hidradenitis suppurativa 10.

Operatieve behandeling wordt voor de curatieve behandeling van hidradenitis als de gouden standaard gezien. De ingreep kan bestaan uit 'deroofing', lokale of radicale excisie of operatief ingrijpen met een CO₂-laser 10. Incisie en drainage wordt niet gezien als een curatieve behandeling vanwege de recidiefkans van 100% binnen 3 maanden, echter is wel nuttig als tijdelijke pijnverlichtende maatregel 9 10.

Toelichting

Hygiënische adviezen

• Nagels kort knippen;
• Regelmatig handen wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af. Maak de huid vervolgens goed droog;
• Handdoek niet delen met een ander en deze dagelijks verschonen;
• Vermijd contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben).

Een acute paronychia wordt waarschijnlijk veroorzaakt door Staphylococcus aureus, hoewel soms ook bacteriën die tot de normale mondflora behoren, worden gevonden. In de meeste gevallen zal een acute paronychia met conservatieve maatregelen en bij pusvorming eventueel met een incisie verdwijnen 1.

Wetenschappelijk bewijs voor de niet-medicamenteuze maatregelen ontbreekt. Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

Als de ontsteking zich na enkele dagen uitbreidt, moet worden gedacht aan pusvorming onder de nagel of aan een dieper gelegen infectie. In het eerste geval zijn incisie en drainage geïndiceerd 1.

Toelichting

Er is wetenschappelijk bewijs dat lokale corticosteroïden klachten door chronische paronychia, verminderen. Als de klachten langere tijd bestaan, is de rol van de gemengde flora onduidelijk. Uit een RCT waarin werd behandeld gedurende 3 weken met een lokaal corticosteroïd (methylprednisolonaceponaat) of oraal antimycoticum (terbinafine en itraconazol) bleek respectievelijk 88% en 34% te genezen. Een verband tussen de genezing en de aanwezigheid van Candida werd daarbij niet gevonden. Bij het falen van niet-medicamenteuze adviezen en bij het vermoeden van (contact)eczeem, kan behandeling met een lokaal corticosteroïd dus worden overwogen 1.

Toelichting

Algemene hygiënische adviezen

• Regelmatig handen en lichaam wassen. Gebruik eventueel een milde zeep. Spoel zeepresten goed af. Maak de huid vervolgens goed droog;
• Nagels kort knippen;
• Handdoek niet delen met een anderen en deze dagelijks verschonen;
• Vermijd contact met de geïnfecteerde huid (bv. door krabben);
• Beperk de belasting van het aangedane lichaamsdeel en leg dit zo mogelijk hoog;
• Behandel huidaandoeningen of wonden zo goed mogelijk.

Instructies wondverzorging

• Week de korst of de vastgekleefde wondranden los met een nat verband gedurende 1 tot 2 dagen of door 2 à 3 keer per dag 15 minuten in water te weken;
• Wissel, afhankelijk van de hoeveelheid exsudaat of pus, het verband (zalfgazen bij wonden en óók absorberende wondbedekkers bij exsudaat of lekkage bij wondinfecties) minimaal een keer per dag; week het verband voor verwisseling zo nodig eerst los met water.
• Ontraad het gebruik van jodium of honinggazen 11;
• Spoel bij iedere verbandwisseling de wond met water uit de kraan of een douche.

Goede wondverzorging is van belang om de invloed van factoren die een remmend effect op de genezing hebben, zoals ophoping van weefselresten en bacteriën, te verminderen. Een nat verband gedurende 1 tot 2 dagen kan zinvol zijn om een wond met vastgekleefde wondranden of een korst te openen en de drainage te bevorderen. Mogelijk heeft het verband in combinatie met verkoeling ook een pijnstillend effect.

Het langdurig weken/baden van de wond en het gebruik van ontsmettingsmiddelen wordt ontraden 11.

Wondinfecties die gepaard gaan met lymfangitis zonder tekenen van cellulitis of algemene ziekteverschijnselen kunnen behandeld worden met niet-medicamenteuze maatregelen, zoals een zorgvuldig wondtoilet 11.

Genoemde niet-medicamenteuze adviezen zijn niet wetenschappelijk onderbouwd, maar berusten op etiologische en pathofysiologische overwegingen. Van frequent wassen kan de huid uitdrogen en bij sommige mensen kan dit leiden tot huidklachten als jeuk, schraalheid en/of kloven.

Toelichting

Instructies wondverzorging

• De wond schoonmaken door deze uit te spoelen met water uit de kraan of een douche, gebruik hierbij geen ontsmettingsmiddelen. Ontraad het langdurig baden/weken van de wond;
• Bij een kans op rabiës de wond gedurende 15 min spoelen met lauwwarm kraanwater en desinfecteer in dit geval wel met alcohol 70% 11;
• De wond afdekken met een zalfgaas bij het niet sluiten van de wond. Ontraad het gebruik van jodium of honinggazen 11;
• Een goed wondtoilet bestaat ook uit het verwijderen van debris en dood weefsel, voorafgaand aan het sluiten van de wond 11;
• Sluit geen bijtwonden ouder dan 8 uur, prikbijtwonden of bijtwonden waarbij een verwijsindicatie bestaat. Overweeg bijtwonden met een laag ingeschat infectierisico (hondenbeet, immuuncompetente patiënt) te sluiten indien dit cosmetisch wenselijk is (bv. in het gelaat) 11;
• Bij diepe bijtwonden, de wondranden openlaten zodat goede drainage mogelijk is;
• Controle van een bijtwond na 2 dagen wordt aanbevolen. Verwijder de hechtingen na 7–14 dagen, afhankelijk van de locatie van de wond en wondgenezing 11;
• Overleg met de GGD of internist bij bijtwonden met een risico op besmetting met virussen (hepatitis B, C, rabiës) 11.

De niet-medicamenteuze adviezen zijn gebaseerd op oorzakelijke factoren en aanbevelingen in richtlijnen en overzichtsartikelen, maar wetenschappelijk bewijs ontbreekt of heeft een laag niveau van bewijskracht. Op pathofysiologische gronden lijken de betreffende adviezen echter zinvol.

Toelichting

Bij een bijtwond van een dier is er een indicatie voor tetanusvaccinatie indien de patiënt niet óf onvolledig gevaccineerd is tegen tetanus, óf als sprake is van een verminderde afweer 2 11. Volg het protocol postexpositie profylaxe van het RIVM; zie de LCI-richtlijn Tetanus.