Samenstelling

Samenstelling

Advies

Kies voor de behandeling van osteoporose in eerste instantie uit de bisfosfonaten alendroninezuur en risedroninezuur in combinatie met colecalciferol (vitamine D₃) en, afhankelijk van de dagelijkse inname van de patiënt, calcium. Na een recente heupfractuur heeft een behandeling met zoledroninezuur de voorkeur. Bij het bestaan van een contra-indicatie, intolerantie of een slechte therapietrouw zijn alendroninezuur in drankvorm, zoledroninezuur, of denosumab alternatieven. Overweeg bij postmenopauzale vrouwen met ernstige osteoporose direct te starten met teriparatide of romosozumab.

Advies

Kies voor de behandeling van osteoporose in eerste instantie uit de bisfosfonaten alendroninezuur en risedroninezuur in combinatie met colecalciferol (vitamine D₃) en, afhankelijk van de dagelijkse inname van de patiënt, calcium. Na een recente heupfractuur heeft een behandeling met zoledroninezuur de voorkeur. Bij het bestaan van een contra-indicatie, intolerantie of een slechte therapietrouw zijn alendroninezuur in drankvorm, zoledroninezuur, of denosumab alternatieven. Overweeg bij postmenopauzale vrouwen met ernstige osteoporose direct te starten met teriparatide of romosozumab.

Indicaties

• Behandeling van postmenopauzale osteoporose bij vrouwen met kans op vitamine D-insufficiëntie; ter vermindering van de kans op wervel- en heupfracturen.

De tablet met 5600 IE vitamine D₃ alleen toepassen indien nog geen vitamine D-supplementen worden gebruikt.

Gerelateerde informatie

• Osteoporose

Indicaties

• Behandeling van postmenopauzale osteoporose ter vermindering van de kans op wervel- en heupfracturen.

Gerelateerde informatie

• Osteoporose

Doseringen

Verminderde nierfunctie: bij een creatinineklaring > 35 ml/min is een dosisaanpassing niet nodig. Gebruik bij een creatinineklaring < 35 ml/min ontraden, wegens onvoldoende ervaring.

Bij ouderen is een dosisaanpassing niet nodig.

Overweeg vitamine D-suppletie op individuele basis, rekening houdend met inname van vitamine D uit vitaminen- en voedingssupplementen. De equivalentie van resp. 2800 IE en 5600 IE vitamine D₃ per week – dit is een dagelijkse toediening van 400 IE en 800 IE vitamine D – is niet onderzocht.

Een vergeten tablet de volgende ochtend innemen. Neem geen twee tabletten op dezelfde dag in. Hervat op de gekozen dag het oorspronkelijke schema van 1 tablet per week.

Toediening

• De tablet direct na het opstaan in zijn geheel en uitsluitend met een vol glas leidingwater innemen, ten minste een half uur voor het eerste eten of drinken of de eerste geneesmiddelen van die dag.
• Niet gaan liggen binnen 30 min na inname van de tablet en daarna alleen nadat er iets gegeten is.

Deze instructies moeten worden opgevolgd om de opname van alendroninezuur te verbeteren en de kans op oesofageale irritatie of bijwerkingen te verlagen.

Doseringen

De optimale duur van de behandeling is niet bekend; de noodzaak van voortgezette behandeling periodiek overwegen, m.n. na 5 jaar gebruik of langer.

Vergeten tablet

Bij vergeten van een risedroninezuur tablet deze de volgende ochtend innemen. Met de calciumtablet pas op de daaropvolgende dag beginnen. Het gebruik van > 1 tablet van de strip per dag is niet toegestaan.

Bij vergeten van een calciumtablet, de tablet innemen vanaf de dag dat dit wordt herinnerd; alle resterende calciumtabletten die overblijven aan het einde van de wekelijkse cyclus niet meer gebruiken.

Toediening

De risedroninezuur tablet in zijn geheel (zonder zuigen, kauwen of oplossen) met een glas kraanwater (≥ 120 ml) innemen ten minste 30 minuten voor het eerste eten of drinken of de eerste geneesmiddelen van die dag. De tablet in verticale positie innemen; de patiënt mag pas weer gaan liggen na iets gegeten te hebben en dan > 30 min na inname van de tablet.

De calciumtablet in zijn geheel doorslikken.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): buikpijn, dyspepsie, obstipatie, diarree, winderigheid, oesofagus-ulcus, dysfagie, opgezette buik, zure reflux. Perifeer oedeem. Hoofdpijn, (draai)duizeligheid, asthenie, musculoskeletale (bot, spier of gewricht) pijn, zelden ernstig en/of invaliderend, optredend tot enkele maanden na begin van de behandeling, meestal reversibel, soms terugkerend bij herhaalde blootstelling of bij gebruik van een ander bisfosfonaat. Gewrichtszwelling. Alopecia.

Soms (0,1-1%): misselijkheid, braken, smaakveranderingen, gastritis, oesofagitis, oesofageale erosies, melena. Huiduitslag, jeuk, erytheem.

Zelden (0,01-0,1%): overgevoeligheidsreacties waaronder urticaria en angio-oedeem, huiduitslag door fotosensibilisatie. Uveïtis, (epi)scleritis. Acutefasereactie (myalgie, malaise en zelden koorts), vaak bij het begin van de behandeling. Oesofagusstrictuur. Ernstige huidreacties, waaronder Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse. Perforatie, ulcus of bloeding in het bovenste gedeelte van het maag-darmkanaal. Ulcera ventriculi en duodeni, soms ernstig en met complicaties, zijn gemeld. Symptomatische hypocalciëmie, vaak in samenhang met predisponerende aandoeningen zoals hypoparathyroïdie, vitamine D-deficiëntie en calciummalabsorptie. Osteonecrose van de kaak. Atypische subtrochantaire en femurschachtfracturen (met name na 3-5 jaar gebruik van bisfosfonaten voor postmenopauzale osteoporose).

Zeer zelden (< 0,01%): osteonecrose van de uitwendige gehoorgang.

Verder zijn gemeld: lichte verlaging van het serumcalcium en -fosfaat, met name bij gebruik van glucocorticoïden. Atypische fracturen van andere botten dan het dijbeen, zoals de ellepijp en het scheenbeen.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Risedroninezuur

Vaak (1–10%): hoofdpijn. Misselijkheid, dyspepsie, buikpijn, diarree, obstipatie. Musculoskeletale pijn.

Soms (0,1–1%): iritis. Dysfagie, oesofageale ulcus, oesofagitis, gastritis, duodenitis.

Zelden (0,01–0,1%): glossitis, oesofageale strictuur. Atypische subtrochantaire en femurschachtfracturen. Gestoorde leverfunctie.

Zeer zelden (< 0,01%): osteonecrose van de uitwendige gehoorgang.

Verder zijn gemeld: uveïtis. Osteonecrose van de kaak. Overgevoeligheids- en huidreacties, zoals angio-oedeem, anafylactische reactie, generaliseerde huiduitslag, urticaria en bulleuze huidreacties, sommige ernstig waaronder geïsoleerde meldingen van Stevens-Johnsonsyndroom, toxische epidermale necrolyse en leukocytoclastische vasculitis. Haarverlies. Ernstige leveraandoeningen (meestal bij gelijktijdig gebruik met andere middelen die leveraandoeningen kunnen veroorzaken). Lichte, asymptomatische dalingen van de serumcalcium– en fosfaatspiegels, waargenomen aan het begin van de behandeling.

Calciumcarbonaat

Soms (0,1–1%): hypercalciëmie, hypercalciurie.

Zelden (0,01–1%): flatulentie.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Alendroninezuur

Met de inname van calciumhoudende preparaten, antacida en andere orale geneesmiddelen ten minste een half uur wachten, omdat ze de absorptie van alendroninezuur kunnen verminderen.

Wees voorzichtig met gelijktijdig gebruik van andere geneesmiddelen die irritatie van het maag-darmkanaal geven zoals NSAID's.

Colecalciferol

Gelijktijdige behandeling met fenytoïne, cimetidine, thiazide-diuretica of barbituraten kan de plasmaspiegel van colecalciferol verlagen, een hogere dosis kan dan nodig zijn.

Combinatie met digoxine kan leiden tot hartaritmieën.

Colestyramine, orlistat en paraffine(olie) kunnen de opname van colecalciferol verminderen.

Corticosteroïden kunnen de respons op colecalciferol verlagen.

Interacties

Risedroninezuur

Met de inname van voedsel, dranken (behalve kraanwater) of geneesmiddelen die meerwaardige kationen bevatten (bv. calcium, magnesium, ijzer en aluminium) ten minste een half uur wachten, omdat ze de absorptie van risedroninezuur kunnen verminderen.

Calciumcarbonaat

Thiazide-diuretica verminderen de renale uitscheiding van calcium. Systemische corticosteroïden verminderen de absorptie van calcium; eventueel de calciumdosis verhogen. Bisfosfonaten en natriumfluoride verminderen de absorptie van calciumcarbonaat, deze middelen ten minste 3 uur vóór het calciumzout innemen. Bij eventuele hypercalciëmie kan digoxine eerder toxisch zijn; controleer de serumcalciumconcentratie en het ECG. Calciumcarbonaat vermindert de absorptie van tetracyclinen, deze middelen ten minste 2 uur vóór of 4 tot 6 uur na de calciumtablet innemen. De absorptie van chinolonen, ijzer, zink, strontium, levothyroxine en estramustine kan tevens verminderd zijn. Door vorming van onoplosbare complexen wordt de absorptie van calcium verminderd bij gelijktijdige inname met oxaalzuur (spinazie, rabarber) en fytinezuur (volkoren granen).

Zwangerschap

Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens.

Farmacologisch effect: Bij dieren stapelen bisfosfonaten in het foetale skelet en verminderen zij de botgroei en het foetale gewicht.

Advies: Gebruik ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren schadelijk gebleken (risedroninezuur).

Farmacologisch effect: Afwijking in ossificatie van sternum en schedel, maternale hypocalciëmie en mortaliteit.

Advies: Gebruik is gecontra-indiceerd.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.

Overgang in de moedermelk: Onbekend.

Advies: Gebruik ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.

Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe mate bij dieren (risedroninezuur).

Advies: Gebruik is gecontra-indiceerd.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• hypocalciëmie;
• afwijkingen aan de oesofagus die de lediging van de oesofagus kunnen vertragen, zoals strictuur of achalasie;
• onvermogen minstens 30 minuten rechtop te kunnen zitten of staan;

Contra-indicaties

• hypocalciëmie;
• hypercalciëmie;
• hypercalciurie;
• nefrolithiase;
• ernstige nierinsufficiëntie (creatinineklaring < 30 ml/min).

Zie voor meer contra-indicaties de rubrieken Zwangerschap en Lactatie.

Waarschuwingen en voorzorgen

Behandel een stoornis van het bot- en mineraalmetabolisme (bv. hypocalciëmie, vitamine D-deficiëntie, hypoparathyroïdie) vóór toepassing. De hoeveelheid vitamine D in de tabletten is onvoldoende voor behandeling van vitamine D-deficiëntie. Adviseer inname van voldoende calcium (800–1000 mg/dag) tijdens behandeling. Bij ongecontroleerde overproductie van calcitriol (bv. bij leukemie, lymfoom, sarcoïdose) het calcium in urine en serum controleren.

Irritatie aan de mucosa van het bovenste deel van het maag-darmkanaal kan optreden bij gebruik van orale bisfosfonaten. Wees daarom voorzichtig bij een actieve stoornis in het bovenste deel van het maag-darmkanaal zoals dysfagie, oesofageale aandoening, Barrett-slokdarm, gastritis, duodenitis of ulcera óf bij een recente voorgeschiedenis (in het afgelopen jaar) van gastro-intestinale ziekten zoals ulcus pepticum of operatieve ingreep aan het bovenste deel van het maag-darmkanaal anders dan pyloroplastiek. Instrueer de patiënt om bij klachten van slokdarmirritatie zoals dysfagie, pijn bij slikken, retrosternale pijn of zuurbranden (nieuw of verergerd), tijdig medische hulp te zoeken.

Osteonecrose van het kaakbeen is gemeld, vooral bij intraveneuze toediening, maar ook bij oraal gebruik, veelal samenhangend met tandheelkundige ingrepen en/of plaatselijke infectie bij kankerpatiënten die ook corticosteroïden en oncolytica gebruiken. Overweeg de volgende risicofactoren ter beoordeling van de kans op osteonecrose van de kaak bij een patiënt:

• potentie van het middel, toedieningsweg (meer kans bij i.v.-toediening), cumulatieve dosis van botafbraakremmende medicatie;
• kanker, chemotherapie, radiotherapie, corticosteroïden, angiogeneseremmers, roken;
• voorgeschiedenis van gebitsaandoening, slechte mondhygiëne, periodontale aandoening, slecht passend kunstgebit, invasieve tandheelkundige ingrepen.

Overweeg bij patiënten met een slecht gebit vóór behandeling een tandheelkundig onderzoek met passende preventieve tandheelkundige behandeling. Vermijd zo mogelijk invasieve tandheelkundige ingrepen tijdens behandeling, aangezien deze de symptomen kunnen verergeren. Voor alle patiënten wordt aangeraden te zorgen voor een goede mondhygiëne, regelmatige tandartscontrole en mondproblemen (loszittende tanden, pijn of zwelling) te melden.

Osteonecrose van de uitwendige gehoorgang is gemeld bij gebruik van bisfosfonaten, vooral bij langdurige behandeling. Mogelijke risicofactoren zijn o.a. gebruik van corticosteroïden, chemotherapie en/of lokale infectie of trauma. Overweeg de mogelijkheid van osteonecrose van de uitwendige gehoorgang bij symptomen zoals chronische oorinfecties.

Atypische femurfracturen zijn gemeld, na minimaal of geen trauma, met name bij langdurige behandeling. Pijn in de dij, lies of heup kan optreden samen met kenmerken van stressfractuur bij beeldvormend onderzoek, soms weken tot maanden vóór het optreden van een volledige femorale fractuur. Bij optreden van een proximale femurfractuur de contralaterale femur onderzoeken, omdat de fracturen in veel gevallen bilateraal optreden. Slechte genezing van dergelijke fracturen is gemeld.

Atypische fracturen van andere lange botten, zoals de ellepijp en het scheenbeen, zijn gemeld bij langdurige behandeling, na minimaal of geen trauma. Sommige patiënten ervaren prodromale pijn voordat een volledige fractuur optreedt. In geval van een fractuur van de ellepijp kan dit samenhangen met herhaalde belasting door langdurig gebruik van loophulpmiddelen.

De optimale duur van de behandeling van osteoporose is niet vastgesteld: met name na 5 jaar gebruik of langer de behandeling heroverwegen.

Waarschuwingen en voorzorgen

Irritatie aan de mucosa van het bovenste deel van het maag-darmkanaal kan optreden bij gebruik van orale bisfosfonaten. Wees voorzichtig bij een voorgeschiedenis van een aandoening die de passage door de oesofagus, of de lediging ervan vertraagt (zoals stricturen of achalasie) of een actieve of recente stoornis van de oesofagus of het bovenste gedeelte van het maag-darmkanaal (incl. Barett's oesofagus). Wees voorzichtig bij patiënten die niet gedurende ten minste 30 minuten na inname van de tablet in verticale positie kunnen blijven. Instrueer de patiënt om bij klachten van slokdarmirritatie zoals dysfagie, pijn bij slikken, retrosternale pijn of zuurbranden (nieuw of verergerd), tijdig medische hulp te zoeken.

Behandel een stoornis van het bot- en mineraalmetabolisme (bv. hypocalciëmie, disfunctie van de bijschildklier, hypovitaminose D) vóór toepassing. Bij milde tot matige nierinsufficiëntie en bij een voorgeschiedenis van intestinale of renale hypercalciurie, nefrocalcinose, niersteenvorming of hypofosfatemie: controleer regelmatig de nierfunctie en het calcium- en fosfaatgehalte in de urine.

Osteonecrose van het kaakbeen is gemeld, vooral bij intraveneuze toediening, maar ook bij orale inname, veelal samenhangend met tandheelkundige ingrepen en/of plaatselijke infectie bij kankerpatiënten die ook corticosteroïden en oncolytica gebruiken. Overweeg vóór het starten met het bisfosfonaat een gebitscontrole met preventieve tandheelkundige behandeling bij patiënten met risicofactoren voor osteonecrose (zoals kanker, chemo- of radiotherapie, corticosteroïden, slechte mondhygiëne, periodontale aandoening, roken). Vermijd bij deze patiënten zo mogelijk ook tandheelkundige ingrepen tijdens behandeling, aangezien deze de symptomen kunnen verergeren.

Osteonecrose van de uitwendige gehoorgang is gemeld bij gebruik van bisfosfonaten, vooral bij langdurige behandeling. Mogelijke risicofactoren zijn o.a. gebruik van corticosteroïden, chemotherapie en/of lokale infectie of trauma. Overweeg de mogelijkheid van osteonecrose van de uitwendige gehoorgang bij symptomen zoals chronische oorinfecties.

Atypische femurfracturen zijn gemeld bij langdurig gebruik van bisfosfonaten, na minimaal of geen trauma. Pijn in de dij, lies of heup kan optreden samen met kenmerken van stressfractuur bij beeldvormend onderzoek soms weken tot maanden vóór het optreden van een volledige femorale fractuur. Bij optreden van een proximale femurfractuur de contralaterale femur onderzoeken, omdat de fracturen in veel gevallen bilateraal optreden. Slechte genezing van dergelijke fracturen is gemeld.

Voor de effectiviteit bij vrouwen > 80 jaar bestaat slechts beperkt bewijs.

De werkzaamheid van bisfosfonaten bij de behandeling van postmenopauzale osteoporose hangt samen met de aanwezigheid van een lage botmineraaldichtheid (T-score ≤ –2,5 SD) en/of bestaande fracturen.

Overdosering

Zie voor symptomen en behandeling vergiftigingen.info.

Overdosering

Zie voor symptomen en behandeling vergiftigingen.info.

Eigenschappen

Alendroninezuur is een bisfosfonaat met remmend effect op de botafbraak door chemische adsorptie aan hydroxyapatietkristallen en/of rechtstreeks effect op de osteoclasten. Colecalciferol speelt een essentiële intermediaire rol bij de skeletopbouw en -instandhouding, onder meer door handhaving van de calcium/fosfaatspiegel. Hiertoe bevordert het de fosfaat- en calciumabsorptie uit het maag-darmkanaal en de terugresorptie van calcium door de nieren en mobiliseert het calcium uit botweefsel.

Meer informatie

• alendroninezuur#eigenschappen
• colecalciferol#eigenschappen

Eigenschappen

Risedroninezuur (of risedronaat) is een pyridinylbisfosfonaat, dat een remmend effect heeft op de botafbraak door chemische adsorptie aan hydroxyapatietkristallen en/of een rechtstreeks effect op osteoclasten. Vermindert de botomzetting, terwijl de activiteit van osteoblasten en de botmineralisatie behouden blijven. Calcium is van belang voor de botvorming. Bij het oplossen wordt calciumcarbonaat omgezet in calciummono- en -dicitraat. Calcium wordt vooral geabsorbeerd in het proximale deel van de dunne darm; vitamine D speelt hierbij een belangrijke rol.

Kinetische gegevens

• risedroninezuur#eigenschappen
• calciumcarbonaat#eigenschappen

Groepsinformatie

alendroninezuur/colecalciferol hoort bij de groep bisfosfonaten, combinatiepreparaten.

• risedroninezuur/calciumcarbonaat (M05BB02) Vergelijk

Groepsinformatie

risedroninezuur/calciumcarbonaat hoort bij de groep bisfosfonaten, combinatiepreparaten.

• alendroninezuur/colecalciferol (M05BB03) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• bisfosfonaten, combinatiepreparaten

Indicaties

• Osteoporose

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• bisfosfonaten, combinatiepreparaten

Indicaties

• Osteoporose

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten