Samenstelling

Samenstelling

Advies

De NVDV-Richtlijn Infectiepreventie maatregelen bij dermatochirurgische ingrepen op richtlijnendatabase.nl (2020) beveelt een pre-desinfectans op basis van alcohol (60–90%) met óf zonder toevoegingen aan (conform de WIP–richtlijn Desinfectie van huid en slijmvliezen). De chirurg dient daarbij rekening te houden met corneatoxiciteit van alcohol, jodiumallergieën en (tijdelijke) verkleuringen die een ingreep kunnen hinderen.

Advies

Volgens de WIP (Werkgroep Infectie Preventie)-richtlijn Desinfectie van huid en slijmvliezen (2013) op RIVM.nl is het advies om voor huiddesinfectie een desinfectans op basis van alcohol (60–90%) te gebruiken, met óf zonder toevoeging van 0,5% chloorhexidine of 1% jodium. De richtlijn beveelt voor desinfectie van slijmvliezen chloorhexidine 0,2–1% in water, of povidonjodium 10% in water, aan. De WIP heeft begin 2017 zijn activiteiten gestaakt.

De NVDV-richtlijn Infectiepreventiemaatregelen bij dermatochirurgische ingrepen (2020) beveelt een pre-desinfectans op basis van alcohol (60–90%) met óf zonder toevoegingen aan (conform de WIP–richtlijn Desinfectie van huid en slijmvliezen). De chirurg dient daarbij rekening te houden met corneatoxiciteit van alcohol, jodiumallergieën en (tijdelijke) verkleuringen die een ingreep kunnen hinderen.

Indicaties

• Desinfectie van de huid voorafgaand aan invasieve medische ingrepen.

Indicaties

• Profylaxe en behandeling van oppervlakkige infecties van de beschadigde huid (schaaf- en snijwonden) en bij brandwonden (oplossing, zalf).
• Huiddesinfectie voorafgaand aan injectie en bloedtransfusie (oplossing).
• Pre- en postoperatieve huiddesinfectie van het operatiegebied (oplossing, scrub).
• Handdesinfectie bij chirurgie (scrub).

Doseringen

Toediening

• Kies de applicatorgrootte (volume oplossing) afhankelijk van de betreffende invasieve ingreep en het behandeloppervlak; zie hiervoor de officiële productinformatie CBG (rubriek 4.2, tabel).
• Breng de oplossing voorzichtig aan; zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
• Breng niet aan op open huidwonden, beschadigde huid, in de buurt van ogen en slijmvliezen; zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
• Laat de oplossing na de ingreep op de huid voor blijvende antimicrobiële activiteit. Indien nodig, verwijder de oplossing met zeep en water.

Doseringen

Pasgeborenen: Het gebruik beperken tot het absolute minimum: zie voor meer informatie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Ouderen: Bij aanleg voor hyperthyroïdie regelmatig of langdurig aanbrengen van grote hoeveelheden op uitgebreide huidgedeelten vermijden.

Verminderde nierfunctie: Vermijd regelmatig of langdurig aanbrengen van grote hoeveelheden op uitgebreide huidgedeelten aangezien eliminatie bijna uitsluitend via de nieren plaats vindt.

Bijwerkingen

Zeer zelden (< 0,01%): op de plaats van aanbrengen: allergische reacties of reacties met een geïrriteerde huid zoals erytheem, uitslag (zoals erythemateus, papuleus of maculopapuleus), jeuk en blaren of blaasjes. Lokaal branderig gevoel op de huid, pijn en ontsteking.

Verder is gemeld: overgevoeligheid incl. anafylactische shock; gevallen van anafylactische reacties zijn gemeld tijdens anesthesie. Eczeem, urticaria, chemische brandwonden bij pasgeborenen. Oogirritatie, oogpijn, hyperemie van het oog, hoornvlieserosie, epitheeldefect/hoornvliesletsel, ernstige blijvende visuele beperking; zie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Zelden (0,01-0,1%): overgevoeligheid. Contacteczeem, met symptomen zoals erytheem, blaasjes en jeuk.

Zeer zelden (< 0,01%): angio-oedeem, anafylactische reactie. Hyperthyroïdie; bij een voorgeschiedenis van schildklieraandoeningen na aanzienlijke opname van jodium (na langdurig gebruik op grote oppervlakken).

Verder zijn gemeld: chemische en thermische brandwonden, bij ophoping onder de patiënt tijdens pre-operatieve voorbereiding; zie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen. Droge huid, exfoliatieve dermatitis. Hypothyroïdie (na langdurig of veelvuldig gebruik). Na opname van grote hoeveelheden jodium (op grote oppervlakken): acuut nierfalen, metabole acidose, verstoring van de elektrolytenbalans, abnormale osmolariteit van het bloed. Pneumonitis (als complicatie bij aspiratie).

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Chloorhexidinedigluconaat is onverenigbaar met zeep, hypochloriet en andere anionogene stoffen; zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Interacties

Vermijd gelijktijdig gebruik met lokale middelen die kwik bevatten, vanwege het risico op vorming van bijtende stoffen en gevaar van brandwonden.

Gelijktijdig gebruik van producten die zilver, waterstofperoxide en taurolidine bevatten leidt tot een verminderde werking van deze producten. Gelijktijdig gebruik van wondbehandelingsproducten die enzymatische componenten bevatten leidt tot een verminderde werking van beide middelen. Ook in combinatie met eiwitten en andere onverzadigde organische verbindingen kan de werking verminderen.

Gelijktijdig gebruik van desinfectantia met octenidine in dezelfde of aangrenzende gebieden, kan reversibele donkere verkleuringen veroorzaken.

Door de oxidatieve werking van povidonjodium kunnen bepaalde diagnostische testen (zoals testen met toluidine en guaiagom en de bepaling van hemoglobine of glucose in urine of ontlasting) fout-positieve uitslagen geven.

Tijdens het gebruik van een povidonjodium-oplossing is de opname van jodium door de schildklier mogelijk verlaagd, dit kan interfereren met testuitslagen (bv. van schildklierscintigrafie, bepaling van eiwitgebonden jood) en de behandeling met radioactief jodium.

Zwangerschap

Teratogenese: Ruime ervaring met gebruik van chloorhexidine bij de mens geeft geen aanwijzingen voor schadelijkheid.

Farmacologisch effect: Gezien de minimale systemische blootstelling bij cutaan gebruik zijn nadelige effecten bij de foetus onwaarschijnlijk.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Jodium passeert de placenta.

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens.

Farmacologisch effect: Jodium kan overgaan in de foetale circulatie en vervolgens de schildklierfunctie van de vrucht beïnvloeden. Effecten kunnen optreden vanaf de twaalfde zwangerschapsweek, omdat de foetale schildklier vanaf dat moment jodium opneemt.

Advies: Gebruik ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend.

Farmacologisch effect: Chloorhexidine wordt bij lokaal gebruik nauwelijks geabsorbeerd (< 0,01%) waardoor nadelige effecten bij de zuigeling onwaarschijnlijk zijn.

Advies: Kan worden gebruikt.

Overig: Bij toepassing op de borst het gebied op en rond de tepel eerst goed schoonmaken vóór het voeden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja (tot 50%). Toepassing van kleine hoeveelheden kan leiden tot een hoge dosis vrij jodium in de moedermelk door stapeling (melk/plasma-ratio: 15–23).

Farmacologisch effect: De schildklierfunctie van de zuigeling kan negatief worden beïnvloed en leiden tot hypothyroïdie en struma.

Advies: Bij langdurig gebruik en gebruik op grotere oppervlakken, het gebruik van dit geneesmiddel of het geven van borstvoeding ontraden. Kortdurend gebruik van povidonjodium op een klein huidoppervlak is waarschijnlijk veilig.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

Er zijn van dit middel geen klinisch relevante contra-indicaties bekend.

Contra-indicaties

• Toepassing op grote huidoppervlakken bij hyperthyroïdie, of andere manifeste schildklieraandoeningen.

Waarschuwingen en voorzorgen

Vermijd contact met de ogen en wees zeer voorzichtig bij het aanbrengen, om te voorkomen dat chloorhexidine buiten de bedoelde plaats van toediening in de ogen terechtkomt. Bij contact met de ogen, deze direct grondig uitspoelen met water en een oogarts raadplegen. Ernstige gevallen van hoornvliesletsel zijn gemeld, waarvoor in sommige gevallen een hoornvliestransplantatie nodig was. Dit waren meldingen van onverwachte blootstelling van het oog aan chloorhexidine-bevattende middelen, doordat de oplossing buiten het beoogde chirurgische preparatiegebied terecht was gekomen, ondanks voorafgaande oogbeschermende maatregelen. Vermijd ook rechtstreeks contact met zenuwweefsel en het middenoor. Niet aanbrengen op open huidwonden of beschadigde huid en in de buurt van slijmvliezen.

De oplossing voorzichtig aanbrengen. Wanneer de oplossing te krachtig wordt aangebracht op een erg tere of gevoelige huid, of als gebruik herhaald wordt, kan een plaatselijke huidreactie optreden, zoals roodheid, ontsteking, jeuk, een droge en/of schilferende huid en pijn. Bij de eerste tekenen van een dergelijke reactie, het aanbrengen staken.

Vermijd ophoping: Verwijder eventuele met chloorhexidine-oplossing doordrenkte materialen, doeken of kleding vóórdat tot de ingreep wordt overgegaan. Gebruik geen overmatige hoeveelheden en zorg dat de oplossing niet ophoopt, bv. in huidplooien, en dat deze niet op lakens of ander materiaal in direct contact met de patiënt druppelt. Controleer bij aanbrengen van een occlusief verband of er geen overmatige hoeveelheid chloorhexidine aanwezig is. Vermijd langdurig contact tussen huid en alcoholische oplossingen.

Chemische brandwonden bij pasgeborenen hangen samen met het gebruik van alcoholische en waterige chloorhexidine-oplossingen voor huiddesinfectie voorafgaand aan invasieve procedures. Het risico lijkt hoger te zijn bij prematuren (vooral bij een zwangerschapsduur < 32 weken) en in de eerste 2 weken na de geboorte.

Anafylaxie tijdens anesthesie is gemeld na gebruik van chloorhexidine voor pre-operatieve desinfectie van het operatiegebied. Niet gebruiken bij een voorgeschiedenis van een allergische reactie op chloorhexidine. Symptomen van anafylactische reacties kunnen gemaskeerd zijn bij een verdoofde patiënt, doordat een aanzienlijk deel van de huid bedekt is of de patiënt niet in staat is om vroege symptomen te communiceren. Als symptomen van een anafylactische reactie worden gedetecteerd tijdens de anesthesie – bijvoorbeeld plotselinge daling van de bloeddruk, urticaria, angio-oedeem – overweeg dan een aan chloorhexidine gerelateerde allergische reactie. Bij vermoeden van een aan chloorhexidine gerelateerde allergische reactie tijdens anesthesie, het gebruik van alle producten die chloorhexidine bevatten direct staken en producten verwijderen.

Hypochloriet (bleekmiddel) kan bruine niet-verwijderbare vlekken veroorzaken in textielstoffen die eerder in contact zijn geweest met preparaten met chloorhexidine. Door linnengoed te bleken met perboraat kan dit worden voorkómen.

Hulpstoffen

• Isopropylalcohol is ontvlambaar. Pas als de huid volledig droog is, mag elektrocauterisatie worden toegepast of mogen andere ontvlambare bronnen worden gebruikt.
• De kleurstof zonnegeel in getinte Chloraprep vervaagt langzaam. Indien nodig kan deze met zeep en water of alcohol worden verwijderd.

Waarschuwingen en voorzorgen

Beperk het gebruik bij pasgeborenen tot een minimum; vanwege de hoge doorlaatbaarheid van de huid en de gevoeligheid voor jodium, is er meer kans op hypothyroïdie en is controle van de schildklierfunctie nodig.

Niet toepassen in plaats van tetanusprofylaxe.

Niet gebruiken voor en na jodium- en schildkliergerelateerde onderzoeken (zoals scintigrafie) en/of behandeling met radioactief jodium.

Povidonjodium kan bij gevoelige personen anafylactische reacties veroorzaken.

Wees voorzichtig bij schildklierafwijkingen en na schildklierziekten.

Vermijd overmatige hoeveelheden en ophoping: voorkom dat bij gebruik als desinfectans bij een operatie de oplossing afdruipt en ophoopt, bv. in huidplooien of 'onder' de patiënt. Langdurige blootstelling aan de oplossing kan irritatie veroorzaken, en in zeldzame gevallen ook ernstige huidaandoeningen zoals chemische brandwonden (als gevolg van ophoping). In geval van huidirritatie, overgevoeligheid of contacteczeem onmiddellijk het gebruik staken.

Vlekken op de huid, linnengoed, wol en zijde zijn met water gemakkelijk te verwijderen. Een lichte verkleuring van sommige kunstvezels verdwijnt na behandeling met verdunde ammonia.

Overdosering

Symptomen

Bij chronische overdosering: hypothyroïdie, eczeem, lever- en nierfunctiestoornissen, neutropenie.

Voor meer informatie zie vergiftigingen.info.

Eigenschappen

Chloorhexidinegluconaat is een kationisch biguanide. Het werkt bactericide door coagulatie van het cytoplasma en beschadiging van de celmembraan. Het heeft een breed werkingsspectrum tegen zowel Gram-positieve als Gram-negatieve bacteriën. Het geeft een aanzienlijke reductie van residente en transiënte flora. Herhaald gebruik heeft door de nawerking een additief effect op de oorspronkelijk bereikte reductie. Chloorhexidine bezit tevens werkzaamheid tegen sommige virussen en schimmels. Het is niet werkzaam tegen sporen van bacteriën en schimmels en is vrijwel niet werkzaam tegen mycobacteriën. De werking wordt niet geneutraliseerd in de aanwezigheid van organisch materiaal (pus, bloed). Werkingsduur: tot 48 uur (door sterke hechting van chloorhexidine aan de huid).

Isopropylalcohol is een snelwerkend bactericide breedspectrum-antisepticum, het heeft geen persistente werking. Het werkingsmechanisme berust waarschijnlijk op de denaturatie van eiwitten.

Bij aanbrengen van de oplossing zorgt de 70% isopropylalcohol voor de onmiddellijke doding van transiënte en residente micro-organismen op de hoornlaag; het chloorhexidinegluconaat hecht zich aan cellagen aan de oppervlakte van de epidermis en zorgt voor een residuele of persistente antimicrobiële activiteit, die de hergroei van micro-organismen voorkomt.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Povidonjodium is een breedspectrum-desinfectans met een snelle en lang aanhoudende dodende werking tegen micro-organismen. Het is een complex van jodium, gebonden aan dragermateriaal (povidon (polyvinylpyrrolidon, PVP) waaruit het elementair jodium langzaam wordt vrijgegeven (jodiumreservoir). Het vrije jodium reageert als een sterk oxiderend medium op moleculair niveau met enzymen en structurele basiscomponenten van micro-organismen. Het spectrum is breed en omvat (myco)bacteriën, schimmels (vooral Candida spp.), vele virussen en enkele protozoa. De bruine kleur duidt op de aanwezigheid van jodium. Werkingsduur: zolang bruine kleur zichtbaar is.

Gebonden in het povidonjodiumcomplex verliest jodium grotendeels zijn lokaal irriterende effecten in vergelijking met alcoholische jodiumoplossingen.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

chloorhexidine/isopropylalcohol hoort bij de groep desinfectantia, cutaan.

• benzalkonium (D08AJ01) Vergelijk
• cetrimide/chloorhexidine (D08AC52) Vergelijk
• chloorhexidine (cutaan) (D08AC02) Vergelijk
• chloorxylenol (D08AE05) Vergelijk
• jodium (D08AG03) Vergelijk
• mecetronium (D08AX53) Vergelijk
• natriumhypochloriet (D08AX07) Vergelijk
• povidonjodium (behaarde hoofdhuid) (D11AC06) Vergelijk
• povidonjodium (cutaan) (D08AG02) Vergelijk

Groepsinformatie

povidonjodium (cutaan) hoort bij de groep desinfectantia, cutaan.

• benzalkonium (D08AJ01) Vergelijk
• cetrimide/chloorhexidine (D08AC52) Vergelijk
• chloorhexidine (cutaan) (D08AC02) Vergelijk
• chloorhexidine/isopropylalcohol (D08AC52) Vergelijk
• chloorxylenol (D08AE05) Vergelijk
• jodium (D08AG03) Vergelijk
• mecetronium (D08AX53) Vergelijk
• natriumhypochloriet (D08AX07) Vergelijk
• povidonjodium (behaarde hoofdhuid) (D11AC06) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• desinfectantia, cutaan

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• desinfectantia, cutaan

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten