levodopa/​benserazide

Samenstelling

Advies

Bij de ziekte van Parkinson is levodopa het middel van eerste keus. Bij de novo patiënten in de vroege fase gaat als startbehandeling de voorkeur in het algemeen uit naar levodopa in combinatie met een decarboxylaseremmer. Overweeg als alternatief een levodopa-sparende behandeling (dopamine-agonist/ MAO-B remmers) bij jongeren (< 40 jaar) zonder cognitieve problemen, wegens een lagere kans op dyskinesie.

De capsules met gereguleerde afgifte kunnen voor de nacht zinvol zijn bij hinderlijke ‘off’-gerelateerde problematiek gedurende de nacht of vroege ochtend. Bij onvoorspelbare responsfluctuaties kan de dispertablet overwogen worden voor een snel effect.

Indicaties

• Parkinsonisme, met uitzondering van de medicamenteus veroorzaakte vorm.
• Capsule met gereguleerde afgifte: bij responsfluctuaties die zijn gecorreleerd aan plasmaspiegelschommelingen en voor een betere controle van nachtelijke symptomen.

Gerelateerde informatie

• ziekte van Parkinson

Doseringen

De dosering afstemmen op de individuele behoefte; dit kan aanpassing van zowel de afzonderlijke doses als van de frequentie van toediening met zich meebrengen. Streef naar een zo laag mogelijke dosering waarmee een goed effect wordt bereikt, om het risico op levodopa-geïnduceerde motorische responsfluctuaties te verminderen.

Bij fluctuaties in de werking ('on-off'-verschijnselen) overgaan op lagere en frequentere doses of op HBS capsules met gereguleerde afgifte; van de ene op de andere dag kan worden overgegaan op capsules met gereguleerde afgifte met gelijk blijven van dagdosis en toedieningsfrequentie. Na 2–3 dagen de dosis geleidelijk met circa 50% verhogen, afhankelijk van de individuele respons. Om een sneller effect te bereiken kan men de capsules met gereguleerde afgifte combineren met capsules/tabletten zonder gereguleerde afgifte met name 's ochtends, omdat de ochtenddosis bij voorkeur hoger is dan de andere dagdoses. HBS capsules met gereguleerde afgifte langzaam titreren met intervallen van 2-3 dagen bij elke dosisverandering.

Bij overmatige respons (dyskinesie): de intervallen tussen de giften verlengen.

Bij immobiliteit gedurende de nacht: de laatste avonddosis vlak voor het slapen geleidelijk verhogen tot 250 mg HBS.

Toediening

• De capsules en de HBS capsule met gereguleerde afgifte zonder kauwen doorslikken. De tabletten kan men in stukjes breken om het doorslikken te makkelijker te maken. Bij slikproblemen kan de dispertablet worden gesuspendeerd in een half glas water.
• Omdat (m.n. eiwitrijk) voedsel de absorptie van levodopa kan vertragen en verminderen, capsules en tabletten bij voorkeur ten minste 30 min vóór of 1 uur na de maaltijd innemen; neem niet in met eiwithoudende producten zoals melk. Bij maag-darmklachten eventueel innemen met wat eiwitarm voedsel of drank, en de dosering indien nodig geleidelijk verhogen.

Bijwerkingen

Onwillekeurige bewegingen kunnen zowel vroeg als laat in de therapie optreden en zijn dosis-afhankelijk. Bij voortgezette behandeling heeft 50–80% last van 'peak-dose' dyskinesieën; tevens treden op: perioden van akinesie, tremor en stijfheid, die enkele minuten tot uren kunnen duren ('end of dose'-akinesie, 'on-off'-verschijnsel, akinesia paradoxica) en ernstige gegeneraliseerde dyskinesieën. (Verergering van) rustelozebenen-syndroom.

Verder: psychische stoornissen zoals slaperigheid overdag, plotselinge slaapaanvallen, verwardheid, hallucinaties, agitatie, angst, waanvoorstellingen, depressie en tijdelijke desoriëntatie; orthostatische hypotensie (m.n. in de beginperiode). Dopamine-ontregelingssyndroom. Stoornissen in de impulsbeheersing als pathologisch gokgedrag, toename in libido en hyperseksualiteit, compulsief koopgedrag, compulsief eetgedrag; symptomen van een eetstoornis. Maag-darmstoornissen (misselijkheid, braken, verminderde eetlust; zelden maag-darmbloeding, smaakverlies); verkleuring van speeksel, de tong, tanden en de orale mucosa. Aritmieën (in het bijzonder bij bestaande hartstoornissen). Huid-reacties, jeuk. Hemolytische anemie, leukopenie, trombocytopenie. Een op het neuroleptisch maligne syndroom lijkend symptomencomplex is beschreven na abrupt staken. Verhoging van transaminasen, alkalische fosfatase, γ-GT en ureumgehalte; chromaturie.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Combinatie met niet-selectieve MAO-remmers en met de combinatie van een selectieve MAO-B remmer (selegiline, rasagiline) en een selectieve MAO-A remmer (moclobemide) is gecontra-indiceerd, evenals behandeling binnen 14 dagen na de laatste gift van een dergelijke niet-selectieve MAO-remmer of MAO-remmercombinatie, omdat dan een hypertensieve crisis kan optreden.

Antipsychotica, anti-emetica met fenothiazine-structuur, benzodiazepinen, opiaten, centraal werkende antihypertensiva en hoge doses methionine kunnen het anti-parkinsoneffect tegengaan. Omgekeerd kan levodopa het antipsychotische effect van antipsychotica tegengaan.

In combinatie met COMT-remmers en MAO-B remmers de dosering levodopa eventueel verlagen.

Het hypotensieve effect van methyldopa kan worden versterkt. Methyldopa kan de anti-parkinsonwerking zowel versterken als verminderen.

Het gelijktijdig gebruik kan het effect van sympathicomimetica versterken.

Gelijktijdige toediening van halothaan kan aritmieën en bloeddrukschommelingen veroorzaken; 12–48 vóór algehele anesthesie met halothaan dient de levodopatherapie te worden onderbroken en na de operatie zo snel mogelijk te worden hervat; de dosering geleidelijk opbouwen tot het preoperatieve niveau.

Parasympathicolytica kunnen de snelheid van de absorptie van levodopa verminderen; anderzijds werken ze synergistisch doordat parasympathicolytica de tremor doen afnemen. Als een levodopabehandeling wordt gestart het parasympathicolyticum niet plotseling staken, omdat het effect van levodopa pas later optreedt.

Metoclopramide verhoogt de snelheid van absorptie.

Domperidon verhoogt de biologische beschikbaarheid door toegenomen absorptie van levodopa in de darmen.

Bij gelijktijdige toediening van ijzerverbindingen kan de absorptie van levodopa afnemen, waarschijnlijk door vorming van een slecht oplosbaar complex. De tussentijd moet zo groot mogelijk zijn.

Levodopa kan de uitkomst van laboratoriumtesten (catecholamine, creatinine, urinezuur, glucose) beïnvloeden. Levodopa kan een fout-positief testresultaat geven voor ketonlichamen in de urinetest voor ketonurie.

Een eiwitrijke maaltijd kan het effect verminderen, omdat het transport van levodopa door het maag-darmslijmvlies en de bloed-hersenbarrière competitief is met bepaalde aminozuren.

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens. Bij dieren schadelijk gebleken.

Advies: Gebruik is gecontra-indiceerd.

Overige: Een vrouw in de vruchtbare leeftijd dient adequate anticonceptieve maatregelen te nemen gedurende de therapie. Als een vrouw zwanger wordt tijdens de behandeling de behandeling met levdopa/benserazide staken.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, (levodopa) in kleine hoeveelheden. Onbekend (benserazide).

Overige: Levodopa onderdrukt de lactatie.

Farmacologisch effect: Skeletdeformaties bij zuigelingen door benserazide kunnen niet worden uitgesloten.

Advies: Het gebruik of het geven van borstvoeding ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• niet-gecompenseerde cardiovasculaire, endocriene of hematologische aandoeningen;
• psychiatrische aandoeningen met een psychotische component;
• lever- en nieraandoeningen;
• nauwe-kamerhoekglaucoom;
• gebruik bij een leeftijd < 25 jaar.

Zie voor meer contra-indicaties de rubrieken Interacties; Zwangerschap.

Voorzichtigheid is geboden bij verdachte, ongediagnosticeerde gepigmenteerde huidaandoeningen; melanoom in de anamnese.

Capsule met gereguleerde afgifte 'HBS 125' bevat sojaolie en is daarom gecontra-indiceerd bij allergie voor pinda's of soja.

Waarschuwingen en voorzorgen

Wees voorzichtig bij coronaire aandoeningen, cardiale aritmie of hartfalen; met name in het begin van de behandeling regelmatig de hartfunctie controleren. Controleer op orthostatische hypotensie in het begin van de behandeling en bij dosisverhoging bij patiënten met risicofactoren hiervoor of die een voorgeschiedenis hiervan hebben. Tijdens behandeling periodiek nier-, lever- en cardiovasculaire functie en het bloedbeeld controleren.

Bij open-kamerhoekglaucoom regelmatig de intraoculaire druk meten.

Bij diabetes mellitus regelmatig het bloedglucosegehalte controleren.

Bij een actief maagulcus in het recente verleden, convulsies of een osteomalacie hierop regelmatig controleren.

Dyskinesieën kan men trachten te bestrijden door dosisverlaging en/of verdeling van de dagdosis over meerdere giften of door toepassing van de capsule met gereguleerde afgifte.

De kans op het optreden van een melanoom bij de ziekte van Parkinson is 2–6× zo groot als in de normale populatie; tijdens behandeling regelmatig controleren op het ontwikkelen van een melanoom, met name bij een melanoom in de voorgeschiedenis.

Depressie kan een onderdeel zijn van het klinisch beeld van de ziekte van Parkinson; tijdens behandeling controleren op het ontstaan van mentale veranderingen, depressies met neiging tot zelfmoord.

De behandeling 12–48 uur vóór een algehele narcose met halothaan stoppen vanwege aritmieën en schommelingen in de bloeddruk.

Vanwege het risico van het neuroleptisch maligne syndroom de toediening niet plotseling staken.

Regelmatig controleren op stoornissen in de impulsbeheersing; patiënten en verzorgers dienen hierop bedacht te zijn. Bij optreden van stoornissen in de impulsbeheersing de behandeling heroverwegen.

Een (rood)verkleuring van de urine kan optreden. Ook andere lichaamsvloeistoffen en weefsels kunnen verkleuren of vlekkerig worden, als speeksel, de tong, tanden of mondslijmvlies.

Niet gebruiken bij kinderen < 18 jaar; de veiligheid en werkzaamheid is bij kinderen niet vastgesteld.

Dit middel kan invloed hebben op de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen. Raadpleeg ‘Rij Veilig met Medicijnen’ van het IVM.

• Rij Veilig met Medicijnen

Overdosering

Zie voor symptomen en behandeling de monografie op vergiftigingen.info.

Eigenschappen

Combinatie van dopamineprecursor die de bloed-hersenbarrière passeert en enzymatisch wordt gedecarboxyleerd tot het werkzame dopamine en een decarboxylaseremmer die de bloed-hersenbarrière niet passeert. De decarboxylaseremmer remt de extracerebrale decarboxylering van levodopa, waardoor meer levodopa beschikbaar is voor transport naar de hersenen. Hierdoor kan levodopa lager worden gedoseerd, zal de werking sneller intreden en zullen minder perifere bijwerkingen optreden door een geringere hoeveelheid perifeer ontstaan dopamine. De werking berust waarschijnlijk op verhoging van de dopamineconcentratie in de hersenen. Hypokinesie, spierstijfheid en in mindere mate de tremor worden verbeterd.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

levodopa/benserazide hoort bij de groep levodopa met decarboxylaseremmers.

• foslevodopa/foscarbidopa (N04BA07) Vergelijk
• levodopa/carbidopa (N04BA02) Vergelijk
• levodopa/carbidopa/entacapon (N04BA03) Vergelijk

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• levodopa met decarboxylaseremmers

Indicaties

• ziekte van Parkinson

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)