losartan/​hydrochloorthiazide

Samenstelling

Advies

Bij hypertensie verlagen angiotensine I converterend enzym (ACE)-remmers, angiotensine receptor-blokkers (ARB’s), calciumantagonisten (dihydropyridinen), thiazidediuretica en β-blokkers de bloeddruk effectief en verminderen het tienjaarsrisico op cardiovasculaire morbiditeit en mortaliteit. Comorbiditeit en specifieke patiëntkarakteristieken bepalen welke groepen en welke middelen als eerste in aanmerking komen. Als één middel onvoldoende effectief is bij de aanbevolen dosering, is het toevoegen van een middel uit een andere groep effectiever dan het ophogen van de dosering; het risico op het optreden van dosisafhankelijke bijwerkingen wordt daarmee beperkt. Een vaste combinatie in de juiste dosisverhouding heeft om reden van therapietrouw de voorkeur.

Indicaties

• Hypertensie, die onvoldoende heeft gereageerd op een ARB of een thiazide-diureticum als monotherapie.

Gerelateerde informatie

• primaire hypertensie

Doseringen

Voorafgaande individuele dosistitratie van beide componenten is aan te bevelen.

Verminderde nierfunctie: Bij een milde tot matige nierfunctiestoornis is geen dosisaanpassing nodig (creatinineklaring ≥30 ml/min). Bij een creatinineklaring < 30 ml/min is gebruik gecontra-indiceerd. Gebruik door hemodialysepatiënten wordt niet aanbevolen.

Toediening: De tablet in zijn geheel innemen met een glas water (niet met grapefruit-/pompelmoessap).

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): hoofdpijn, duizeligheid, asthenie, vermoeidheid, pijn op de borst. Slapeloosheid. Hoest, infectie van de bovenste luchtwegen, sinusitis. Spierpijn, spierkramp. Misselijkheid, dyspepsie, buikpijn, diarree. Nierinsufficiëntie, nierfalen. Hypoglykemie, hyperkaliëmie, lichte verlaging van hematocriet en hemoglobine.

Soms (0,1-1%): (orthostatische) hypotensie, hartkloppingen, angina pectoris, aritmie, myocardinfarct, beroerte. Dyspneu, pulmonaal oedeem, pneumonitis, bronchitis, keelpijn, bloedneus. Urineweginfectie, nachtelijke/frequente mictie. Hyperglykemie. Artralgie, artritis, spierzwakte, stijfheid. Droge mond, tandpijn, ontsteking van de speekselklier, anorexie, gastritis, braken, obstipatie, flatulentie. Icterus (intrahepatische cholestase), pancreatitis. Visusstoornissen (wazig zien, verminderd zicht, xanthopsie), branderige ogen, conjunctivitis. Oorsuizen. Vertigo. Koorts. Droge huid, jeuk, alopecia, transpiratie, urticaria, erytheem, dermatitis, (gezichts)oedeem, toxische epidermale necrolyse, fotosensibilisatie, hevig blozen. Necrotiserende angiitis, vasculitis. Nervositeit, paresthesie, perifere neuropathie, syncope, trillen, migraine. Angst, paniekaanvallen, depressie, verwardheid, abnormaal dromen, geheugenstoornis. Verminderd libido, erectiestoornis. Hyperurikemie, jicht. Hyponatriëmie, hypokaliëmie, lichte verhoging van serumureum en serumcreatinine. Anemie, ecchymose, purpura, hemolyse, trombocytopenie, agranulocytose, leukopenie. Interstitiële nefritis, glucosurie.

Zelden (0,01-0,1%): verhoging ALAT, hepatitis. Anafylactische reactie, angio-oedeem.

Zeer zelden (< 0,01%): stijging van andere leverenzym- en bilirubinewaarden. 'Acute Respiratory Distress Syndrome' (ARDS).

Verder zijn gemeld: griepachtige symptomen, malaise. Acuut gesloten kamerhoekglaucoom, acute myopie, choroïdale effusie. Afwijkende leverfunctie. Rabdomyolyse. Dysgeusie. Cutane lupus erythematodes. Bij langdurig gebruik van hydrochloorthiazide is een verhoogde incidentie van basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom van de huid waargenomen.

Meer informatie

• losartan#bijwerkingen
• hydrochloorthiazide#bijwerkingen

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Gecombineerd gebruik van een ARB met een ACE–remmer of met aliskiren vermeerdert de kans op hypotensie, syncope, hyperkaliëmie en achteruitgang van de nierfunctie (incl. acuut nierfalen); een dubbele blokkade alleen toepassen onder supervisie van een gespecialiseerd arts bij afzonderlijk gedefinieerde patiënten (zonder diabetische nefropathie) bij wie de nierfunctie, bloeddruk en het elektrolytengehalte regelmatig worden gecontroleerd. Bij diabetespatiënten of een verminderde nierfunctie (GFR < 60 ml/min/1,73 m²) is het gebruik van losartan in combinatie met aliskiren gecontra–indiceerd. Bij andere patiënten wordt de combinatie ontraden; indien de combinatie toch toegepast dient te worden, is periodieke bepaling van de nierfunctie, bloeddruk en serumelektrolyten aanbevolen.

Andere antihypertensiva en geneesmiddelen die hypotensie kunnen veroorzaken (bv. tricyclische antidepressiva, antipsychotica, baclofen, narcotische analgetica) kunnen het bloeddrukverlagend effect versterken.

NSAID's (incl. COX2-remmers en acetylsalicylzuur > 3 g/dag) kunnen het diuretisch, natriuretisch en antihypertensief effect verminderen en de nierfunctie (verder) verslechteren met een verhoging van de serumkaliumconcentratie.

Kaliumsparende diuretica (zoals triamtereen), aldosteronantagonisten (zoals spironolacton), heparine, kaliumsupplementen en andere plasmakalium-verhogende geneesmiddelen (bv. trimethoprim, ciclosporine, tacrolimus) kunnen het effect op het serumkaliumgehalte versterken en leiden tot hyperkaliëmie, met name bij gestoorde nierfunctie.

Het door diuretica veroorzaakte kaliumverlies wordt mogelijk door losartan ten dele tegengegaan; wees voorzichtig bij combinatie met kaliumsecreterende middelen (laxantia, parenteraal amfotericine B, corticosteroïden, glycyrrhizine in drop/zoethout of ACTH) vanwege de kans op hypokaliëmie. Hypokaliëmie kan de gevoeligheid voor niet-depolariserende spierrelaxantia doen toenemen en de toxiciteit van digoxine en geneesmiddelen die het QT-interval verlengen versterken.

De renale lithiumklaring neemt af door toegenomen terugresorptie in de tubulus: verlaging van de lithiumdosis kan nodig zijn.

De werking van insuline en orale bloedglucoseverlagende middelen kan worden geantagoneerd. Metformine voorzichtig toepassen in verband met risico op lactaatacidose.

Fluconazol en rifampicine kunnen de concentratie van de actieve metaboliet van losartan verminderen.

Colestyramine kan de absorptie van hydrochloorthiazide verminderen en dient twee uur ná of vier uur vóór de combinatie te worden ingenomen.

Bij combinatie met calciumzouten en plasmacalciumverhogende middelen is een stijging van de serumcalciumconcentratie te verwachten, waardoor een strikte controle van het serumcalcium vereist is.

Bij combinatie met carbamazepine neemt de kans op hyponatriëmie toe.

Er is meer kans op hematologische reacties bij combinatie met geneesmiddelen die een negatieve invloed hebben op het bloedbeeld (bv. allopurinol, cytostatica, immunosuppressiva waaronder corticosteroïden).

Bij combinatie van hydrochloorthiazide en methyldopa is hemolytische anemie gemeld.

Patiënten die jodiumhoudend contrastmiddel toegediend krijgen voorafgaand hydrateren.

Combinatie met grapefruit-/pompelmoessap vermijden omdat dit de plasmaspiegel van de actieve metaboliet van losartan kan verlagen door remming van CYP450-enzymen.

Let op, mogelijke interactie met kruidengeneesmiddelen.

Zwangerschap

Hydrochloorthiazide passeert de placenta.

Teratogenese: Losartan: Gebruik van ARB's tijdens het 2^e en 3^e trimester is schadelijk, zich uitend in neonatale longhypoplasie, intra-uteriene groeivertraging, persisterende ductus arteriosus en schedelhypoplasie. Hydrochloorthiazide: Bij de mens, geen aanwijzingen voor schadelijkheid (relatief weinig gegevens).

Farmacologisch effect: Gebruik van ARB's tijdens het 2^e en 3^e trimester kan leiden tot foetale en/of neonatale toxiciteit zoals hypotensie, gestoorde nierfunctie, nierfalen, oligohydramnion en hyperkaliëmie. In het verleden werd toepassing van thiaziden en verwante verbindingen in het 3^e trimester geassocieerd met problemen bij de neonaat (trombocytopenie, hypoglykemie en stoornissen in de elektrolytenbalans).

Advies: Gebruik tijdens het 1^e trimester wordt niet aanbevolen; gebruik tijdens het 2^e en 3^e trimester is gecontra-indiceerd.

Overige: Bij kinderwens en zwangerschap instellen op een alternatieve therapie; aangeraden wordt de patiënte bij het begin van de behandeling al hierop te wijzen. Als blootstelling vanaf het 2^e trimester heeft plaatsgevonden, een echoscopie verrichten van de nieren en schedel van de foetus. Pasgeborenen nauwkeurig controleren op hypotensie, oligurie en hyperkaliëmie.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in moedermelk: losartan: ja bij dieren, bij mensen onbekend. Hydrochloorthiazide: ja.

Farmacologisch effect: Verhoogd vrij bilirubine (hydrochloorthiazide).

Overige: Thiazide-diuretica kunnen de lactatie remmen door vochtonttrekking.

Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel of het geven van borstvoeding ontraden, met name bij prematuren en pasgeborenen. Indien losartan/hydrochloorthiazide toch gebruikt dient te worden een zo laag mogelijke dosering geven.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• ernstige nierfunctiestoornissen (creatinineklaring < 30 ml/min), anurie;
• ernstige leverfunctiestoornis, cholestase, aandoeningen met galstuwing;
• therapieresistente hypokaliëmie of hypercalciëmie;
• refractaire hyponatriëmie;
• symptomatische hyperurikemie of jicht;
• overgevoeligheid voor sulfonamiden.

Zie voor meer contra-indicaties de rubrieken Zwangerschap en Interacties.

Waarschuwingen en voorzorgen

Vooral bij volume- en/of natriumdepletie en bij hartfalen is er meer kans op een hypotensieve reactie (met vaak acute nierfunctiestoornis). Daarom bij ernstig hartfalen de behandeling bij voorkeur klinisch instellen. Een volume- en/of natriumdepletie voor het begin van de therapie corrigeren. Wees voorzichtig bij aorta– of mitralisklepstenose of obstructieve hypertrofische cardiomyopathie vanwege de kans op verminderde coronaire en cerebrale doorbloeding door de verlaagde bloeddruk. Het is niet aan te raden van een monotherapie met een thiazide-diureticum direct over te gaan op deze combinatie met losartan; vanwege het risico op hypotensie, het diureticum 2–3 dagen staken, voordat met deze combinatie wordt begonnen.

Hypotensie die tijdens anesthesie/operatie optreedt als gevolg van geblokkeerde angiotensine II-werking, kan worden gecorrigeerd door volumevergroting.

Bij gestoorde nierfunctie rekening houden met een acute achteruitgang van de nierfunctie en deze blijven controleren. Bij bilaterale stenose van de arteriae renales of bij unilaterale stenose bij slechts één functionerende nier is het mogelijk dat plasma-ureum- en creatininegehalte stijgen (vaak reversibel). Er is geen ervaring bij recente niertransplantatie. Gebruik wordt niet aanbevolen bij hemodialysepatiënten.

Controleer periodiek serumelektrolyt-concentraties, vanwege mogelijk verstoorde vocht- en elektrolytenbalans (hypokaliëmie, hyponatriëmie, hypochloremische alkalose, hypomagnesiëmie). Er is meer kans op hyperkaliëmie bij een bestaande nierfunctiestoornis en ongecontroleerde diabetes mellitus. Er is meer kans op hypokaliëmie bij patiënten met cirrose met oedeem en ascites, coronaire aandoeningen, hartfalen en bij ouderen.

Voorzichtig zijn bij maligne aandoeningen of hyperparathyroïdie aangezien thiazide-diuretica hypercalciëmie kunnen veroorzaken.

Verder voorzichtig toepassen bij een licht tot matig gestoorde leverfunctie omdat verschuivingen in vloeistof- en elektrolytenevenwicht coma hepaticum kunnen veroorzaken en omdat de losartanspiegel verhoogd kan worden. Bij ontwikkeling van icterus of significante stijging van leverenzymwaarden de behandeling staken.

Bij diabetes mellitus is extra controle van bloedglucosewaarden (m.n. in de eerste maand van de behandeling met een ACE-remmer) aangewezen.

Bij hyperlipidemie serumlipiden extra controleren.

Voorzichtig bij jicht in de voorgeschiedenis, omdat hydrochloorthiazide de serumspiegel van urinezuur kan verhogen.

Bij het optreden van symptomen van fotosensibilisatie de behandeling staken. Bij langdurig gebruik van hydrochloorthiazide neemt het risico op niet-melanome huidkanker (basaalcelcarcinoom en plaveiselcelcarcinoom) toe; de oorzaak hiervoor is waarschijnlijk fotosensibilisatie (toename gevoeligheid voor UV-straling). Adviseer de patiënt overmatige blootstelling aan zonlicht en UV-straling te vermijden en adequate bescherming te gebruiken tegen de zon. Adviseer tevens contact op te nemen bij nieuwe laesies of veranderingen in laesies met verdachte kenmerken. Heroverweeg het gebruik van hydrochloorthiazide bij patiënten die al eerder huidkanker hebben gehad; dit geldt mogelijk ook voor andere thiazide-diuretica.

Zeer zeldzame ernstige gevallen van acute longtoxiciteit zoals 'Acute Respiratory Distress Syndrome' (ARDS) zijn gemeld na gebruik van hydrochloorthiazide. Longoedeem treedt doorgaans binnen minuten tot uren na inname van hydrochloorthiazide op. Pulmonale symptomen zoals dyspneu en verslechtering van de longfunctie, en ook koorts en hypotensie kunnen voortekenen zijn van ARDS. Bij optreden van deze symptomen de toediening staken en een passende behandeling geven. Hydrochloorthiazide niet geven bij eerder opgetreden ARDS na inname van hydrochloorthiazide.

Bij acute oogpijn of daling van de gezichtsscherpte (binnen enkele uren tot weken na start van de behandeling) de behandeling onmiddellijk staken. Choroïdale effusie met visusstoornissen, acute myopie en gesloten-kamerhoekglaucoom zijn gemeld bij gebruik van hydrochloorthiazide. Indien de oogdruk verhoogd is, deze proberen te verminderen vanwege de kans op acuut gesloten-kamerhoekglaucoom. Een van de risicofactoren voor het ontwikkelen van acuut afgesloten kamerhoekglaucoom kan zijn een voorgeschiedenis van een sulfonamide- of penicilline-allergie.

Bij optreden van angio-oedeem de toediening onmiddellijk staken en niet opnieuw starten. Wees extra voorzichtig bij angio–oedeem in de voorgeschiedenis.

Bij kinderen < 18 jaar is losartan/hydrochloorthiazide niet onderzocht.

ACE-remmers en ARB's zijn minder effectief tegen hypertensie bij mensen van Afrikaanse herkomst (sub-Sahara).

Overdosering

Zie voor symptomen en behandeling de stofmonografie op vergiftigingen.info.

Eigenschappen

Combinatie van een angiotensinereceptorblokker (ARB) en een thiazide-diureticum. Bloeddrukverlagende werking meestal na 3–4 weken. Werkingsduur: ca. 24 uur.

Kinetische gegevens

• losartan#eigenschappen
• hydrochloorthiazide#eigenschappen

Groepsinformatie

losartan/hydrochloorthiazide hoort bij de groep ARB's met diureticum.

• candesartan/hydrochloorthiazide (C09DA06) Vergelijk
• eprosartan/hydrochloorthiazide (C09DA02) Vergelijk
• irbesartan/hydrochloorthiazide (C09DA04) Vergelijk
• olmesartan/hydrochloorthiazide (C09DA08) Vergelijk
• telmisartan/hydrochloorthiazide (C09DA07) Vergelijk
• valsartan/hydrochloorthiazide (C09DA03) Vergelijk

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• ARB's met diureticum

Indicaties

• primaire hypertensie

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank