Samenstelling

Samenstelling

Advies

Bij een infectieuze conjunctivitis door een banale verwekker is een lokaal antibioticum niet geïndiceerd, behalve bij risicogroepen voor complicaties (bv. na recente oogoperaties, bij chronisch infectieuze oogziekten of immuun-gecompromitteerde patiënten) of soms, als de conjunctivitis langer dan 2 weken duurt. In deze gevallen gaat de voorkeur uit naar chlooramfenicol-oogdruppels en/of -oogzalf boven fusidinezuur-ooggel, vanwege een breder werkingsspectrum en minder snelle resistentieontwikkeling.

Behandel een infectieuze conjunctivitis door chlamydia en/of gonokok met een gericht systemisch antibioticum, conform de behandeling van een anogenitale infectie (soa).

Tetracycline-oogdruppels en/of -oogzalf zijn op basis van het werkingsspectrum geschikt, maar worden niet geadviseerd vanwege praktische nadelen (apotheekbereiding en zeer beperkte houdbaarheid).

Advies

Bij een infectieuze conjunctivitis door een banale verwekker is een lokaal antibioticum niet geïndiceerd, behalve bij risicogroepen voor complicaties (bv. na recente oogoperaties, bij chronisch infectieuze oogziekten of immuun-gecompromitteerde patiënten) of soms, als de conjunctivitis langer dan twee weken duurt. In deze gevallen gaat de voorkeur uit naar chlooramfenicol-oogdruppels en/of -oogzalf boven fusidinezuur-ooggel, vanwege een breder werkingsspectrum en minder snelle resistentieontwikkeling.

Behandel een infectieuze conjunctivitis door chlamydia en/of gonokok met een gericht systemisch antibioticum, conform de behandeling van een anogenitale infectie (soa).

Offlabel: Bij een traumatische cornea-erosie, na verwijdering van een corpus alienum uit de cornea en na verwijdering van een roestring is volgens de NHG-Standaard Rood oog en oogtrauma (2024) een eenmalige toediening van chlooramfenicol oogzalf aangewezen bij patiënten die géén contactlenzen dragen. Bij contactlensdragers is een eenmalige toediening van ofloxacine oogzalf aangewezen.

Bij een hordeolum kan een lokaal antibioticum worden overwogen indien ontstekingsverschijnselen langer dan 2 weken aanwezig zijn én er veel klachten zijn zonder tekenen van genezing. In deze gevallen zijn chlooramfenicol oogdruppels en/of oogzalf aangewezen. Bij contra-indicaties kan worden uitgeweken naar fusidinezuur ooggel. Zie voor meer informatie de NHG-Behandelrichtlijn Hordeolum en chalazion (2024).

Blefaritis bij een stafylokokkenblefaritis anterior en bij blefaritis die ondanks goede ooglidhygiënische maatregelen (warmte, massage en poetsen ooglidrand) na vier weken niet verbetert is fusidinezuur ooggel aangewezen, waarbij de ooglidhygiëne dient te worden gecontinueerd. Zie voor meer informatie de NHG-Standaard Rood oog en oogtrauma (2024).

Indicaties

• Bacteriële infecties van het oog, in het bijzonder trachoom.

Gerelateerde informatie

• conjunctivitis

Indicaties

• Oppervlakkige infecties van het oog en de oogleden, veroorzaakt door micro-organismen die gevoelig zijn voor chlooramfenicol.
• Offlabel: profylaxe van infecties bij niet-contactlensdragers:
  • bij een traumatische cornea-erosie;
  • na verwijdering van een corpus alienum uit de cornea;
  • na verwijdering van een roestring.

Gerelateerde informatie

• conjunctivitis

Doseringen

Let op! de oogdruppels zijn zeer beperkt houdbaar.

Vergeten dosis

• Bij gebruik 2×/dag en < 3 uur voor de volgende geplande dosis: vergeten dosis overslaan en doorgaan met het gebruikelijke schema;
• Bij gebruik ≥ 4×/dag en < 15 min voor de volgende geplande dosis: vergeten dosis overslaan en doorgaan met het gebruikelijke schema.

Toediening

• Druk de traanbuis 1–3 min dicht tijdens en direct na toediening van de oogdruppels; dit voorkomt dat de oogdruppel afvloeit naar de neus- en keelholte wat systemische reacties tot gevolg kan hebben;
• Bij gebruik van meerdere soorten oogpreparaten deze toedienen met een interval van ten minste 5 minuten. De oogdruppels die de minste irritatie geven als eerste en viskeuze oogdruppels of oogzalven als laatste toedienen.

Doseringen

Toediening

• Druk de traanbuis 1–3 min dicht tijdens en direct na toediening van de oogdruppels; dit voorkomt dat de oogdruppel afvloeit naar de neus- en keelholte wat systemische reacties tot gevolg kan hebben.
• Bij gebruik van meerdere soorten oogpreparaten deze toedienen met een interval van ten minste vijf minuten. De oogdruppels die de minste irritatie geven als eerste en viskeuze oogdruppels of oogzalven als laatste toedienen.
• Chlooramfenicol 'Minims' bevatten geen conserveermiddel en zijn bestemd voor eenmalig gebruik.

Bijwerkingen

Zeer vaak (> 10%): branderig gevoel, irritatie, pijn en tranen direct na het druppelen (oogdruppels). Wazig zicht 1–2 uur na aanbrengen (oogzalf). Peri-orbitale geelkleuring van de huid; deze plekken kunnen fluorescentie geven onder UV-stralen (bv. in discotheken).

Soms (0,1-1%): (secundaire) ooginfectie. Diplopie en ptosis bij myasthenia gravis. Lokale overgevoeligheidsreacties.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Lokaal: gemeld zijn: voorbijgaande irritatie, branderig gevoel, overgevoeligheidsreacties zoals jeuk, roodheid van het oog en zwelling van het ooglid of bindvlies. Bittere smaak.

Systemisch: gemeld zijn: overgevoeligheidsreacties zoals jeuk, urticaria, vesiculeus of maculopapuleus exantheem, angio-oedeem. Sensibilisatie.

Zeer zelden (< 0,01%): bloeddyscrasieën (aplastische anemie, leukocytopenie, trombocytopenie, agranulocytose, pancytopenie) na oculaire toepassing. Neuritis optica.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

De werking van potentieel hematoxische stoffen op het hemopoëtische systeem kan, ook door deze lokale toepassing van chlooramfenicol, worden versterkt.

Gelijktijdige toediening van corticosteroïden kan de symptomen van een ooginfectie maskeren.

Zwangerschap

Tetracycline passeert de placenta.

Teratogenese: Uit waarnemingen bij de mens is gebleken dat systemisch tetracycline vooral in het 2^e en 3^e trimester (> 16 weken) schadelijk is voor de vrucht omdat de osteogenese wordt vertraagd, waardoor beenderen brozer worden en de tandontwikkeling ongunstig wordt beïnvloed (irreversibele tandverkleuring,hypoplasie van het tandglazuur). Bij oculair gebruik van tetracycline is de systemische blootstelling minimaal en waarschijnlijk klinisch niet relevant.

Advies: Kan worden gebruikt.

Overig: Door de traanbuis korte tijd (1–3 minuten) dichtgedrukt te houden na toediening van de oogdruppel kan de systemische absorptie beperkt worden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Chlooramfenicol passeert de placenta.

Teratogenese: Redelijke ervaring met oculair gebruik van chlooramfenicol in het 1^e trimester laat geen toename van aangeboren afwijkingen zien.

Farmacologisch effect: Systemisch gebruik tijdens de laatste weken van de zwangerschap kan het 'grey baby'-syndroom veroorzaken, met als symptomen: een asgrijze huidskleur/cyanose, gezwollen buik, hypothermie, lethargie, cardiovasculaire collaps en ademhalingsdepressie. De systemische absolute blootstelling na gebruik van de oogdruppels is echter minimaal en waarschijnlijk klinisch niet relevant.

Advies: Kan worden gebruikt tijdens het 1^e en 2^e trimester van de zwangerschap. Veiligheidshalve wordt het gebruik aan het eind van de zwangerschap en vlak voor de bevalling ontraden. Door de traanbuis korte tijd (1–3 min) dichtgedrukt te houden na toediening van de oogdruppel kan de systemische absorptie beperkt worden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in kleine hoeveelheden. Tetracyclinen kunnen bij directe toepassing aan kinderen het gebit en de botten aantasten. Het is echter onwaarschijnlijk dat de minimale hoeveelheid tetracycline in de borstvoeding bij een korte kuur en bij oculaire toediening het gebit en de botten van de zuigeling kunnen aantasten. In het bloed van de zuigeling zijn tetracyclinen niet aangetoond na blootstelling via de borstvoeding.

Advies: Kan kortdurend (< 3 weken) worden gebruikt. Bij gepland gebruik > 3 weken, het gebruik van dit geneesmiddel óf het geven van borstvoeding ontraden, vanwege een mogelijk ongunstig effect op de bot- en tandontwikkeling van het kind.

Overig: Door de traanbuis korte tijd (1–3 minuten) dichtgedrukt te houden na toediening van de oogdruppel kan de systemische absorptie beperkt worden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja.

Farmacologisch effect: Bij systemisch gebruik van chlooramfenicol door de moeder zijn meerdere nadelige effecten bij de zuigeling gemeld, zoals braken, weigeren van de borst en in slaap vallen tijdens de voeding. Beschreven bij gebruik in de kindergeneeskunde zijn beenmergdepressie en het 'grey baby'-syndroom met als symptomen: een asgrijze huidskleur/cyanose, gezwollen buik, hypothermie, lethargie, cardiovasculaire collaps en ademhalingsdepressie. Het is echter onwaarschijnlijk dat deze effecten optreden na blootstelling via de moedermelk bij gebruik van de oogdruppels.

Advies: Desondanks, vanwege de ernst van mogelijke bijwerkingen bij de zuigeling, het gebruik van dit middel óf het geven van borstvoeding ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor tetracyclinen.

Contra-indicaties

• stoornissen in de hematopoëse;
• (familiaire) voorgeschiedenis van door een geneesmiddel geïnduceerde beenmergdepressie;
• ernstige leverfunctiestoornis.

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisresistentie en kruisovergevoeligheid met andere tetracyclinen kunnen optreden. Staak het gebruik als een overgevoeligheidsreactie optreedt (zoals lokaal erytheem, jeuk, huiduitslag).

Secundaire infectie: Overgroei van niet-gevoelige micro-organismen, incl. schimmels, is mogelijk; in geval zich een superinfectie voordoet adequate therapie instellen.

Draag geen contactlenzen tijdens behandeling van een ooginfectie.

Morsen van de tetracycline oogdruppels of oogzalf kan gele vlekken op kleding en beddengoed geven; in dit geval het textiel direct wassen.

Waarschuwingen en voorzorgen

Bij optreden van toxische verschijnselen of allergische reacties het gebruik onmiddellijk staken.

Gebruik van chlooramfenicol beperken tot maximaal twee weken, vanwege de ook na lokale toediening in het oog beschreven bloeddyscrasieën (aplastische anemie, agranulocytose, trombocytopenie en pancytopenie). Het optreden hiervan is echter vrij zeldzaam en alleen beschreven na zeer langdurig gebruik (> 40 dagen). Als een langer durende behandeling noodzakelijk is, controleer regelmatig het bloedbeeld.

Overgroei van niet-gevoelige micro-organismen, incl. schimmels, is mogelijk; in dat geval de toediening staken.

Tijdens behandeling van een ooginfectie geen contactlenzen dragen.

Hulpstoffen

• De oogdruppels bevatten boor, dat bij het aanbevolen frequente toedienschema bij kinderen < 2 jaar misschien een negatief effect kan hebben op de vruchtbaarheid in de toekomst (data uit onderzoek bij dieren na orale toediening). De oogdruppels alleen toepassen bij kinderen < 2 jaar na zorgvuldige afweging indien er geen alternatieve behandeling beschikbaar is.
• Benzalkoniumchloride, in sommige oogdruppels, kan bij droge ogen of een beschadigde cornea bij langdurig gebruik leiden tot keratitis punctata en/of toxische ulceratieve keratopathie.

Eigenschappen

Tetracycline is een bacteriostatisch antibioticum behorend tot de tetracyclinen. Het bindt aan het 30S- en 50S-gedeelte van de ribosomen in de bacteriële cel, waardoor remming optreedt van de ribosomale eiwitsynthese.

Het werkingsspectrum is breed en omvat vele Gram-negatieve (Neisseria gonorrhoeae) en Gram-positieve micro-organismen (zoals stafylo- en streptokokken) en verder o.a. Chlamydia.

Niet gevoelig zijn Pseudomonas aeruginosa en Proteus spp.

Eigenschappen

Antibioticum met een breed spectrum en lokaal bacteriostatische werking. Chlooramfenicol bindt aan de 50S–subunit van het bacteriële 70S–ribosoom en verhindert de synthese van polypeptiden met een ketenlengte van meer dan 2 of 3 aminozuren.

Gewoonlijk gevoelig zijn: Streptococcus α–haemolyticus, Streptococcus β–haemolyticus, Streptococcus pneumonia, Staphylococcus aureus (sommige stammen), Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Neisseria gonorrhoeae (ook penicillinasevormend), Neisseria meningitidis, de Rickettsia spp., Chlamydia spp. en Mycoplasma spp.

Matig gevoelig zijn: Staphylococcus aureus (sommige stammen), Escherichia coli, Shigella sonnei.

Resistent zijn: Pseudomonas spp., Enterobacter spp., Proteus vulgaris, protozoën, mycobacteriën, Clostridia spp.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

tetracycline (oculair) hoort bij de groep antibacteriële middelen, oculair.

• azitromycine (oculair) (S01AA26) Vergelijk
• cefuroxim (intra-oculair) (S01AA27) Vergelijk
• chlooramfenicol (S01AA01) Vergelijk
• erytromycine (oculair) (S01AA17) Vergelijk
• fusidinezuur (oculair) (S01AA13) Vergelijk
• moxifloxacine (oculair) (S01AE07) Vergelijk
• ofloxacine (oculair) (S01AE01) Vergelijk
• povidonjodium (oculair) (S01AX18) Vergelijk
• tobramycine (oculair) (S01AA12) Vergelijk

Groepsinformatie

chlooramfenicol hoort bij de groep antibacteriële middelen, oculair.

• azitromycine (oculair) (S01AA26) Vergelijk
• cefuroxim (intra-oculair) (S01AA27) Vergelijk
• erytromycine (oculair) (S01AA17) Vergelijk
• fusidinezuur (oculair) (S01AA13) Vergelijk
• moxifloxacine (oculair) (S01AE07) Vergelijk
• ofloxacine (oculair) (S01AE01) Vergelijk
• povidonjodium (oculair) (S01AX18) Vergelijk
• tetracycline (oculair) (S01AA09) Vergelijk
• tobramycine (oculair) (S01AA12) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• antibacteriële middelen, oculair

Indicaties

• conjunctivitis

Externe links

• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• antibacteriële middelen, oculair

Indicaties

• conjunctivitis

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)