prikkelbaredarmsyndroom

Toelichting

Er is geen eenduidige verklaring gevonden voor de klachten van PDS. Er is geen verhoogd risico op het ontstaan van ernstige darmziekten. Het individuele beloop van de klachten is niet te voorspellen. Spanningen kunnen de klachten wel verergeren en ongerustheid kan een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van de klachten. De ongerustheid bespreken kan klachten reduceren. Het onnodig vermijden van bepaalde activiteiten en voedingsmiddelen uit angst dat de klachten optreden is ongewenst en moet besproken worden.

Als één of enkele duidelijk voedingsgerelateerde triggers zoals gasvormers, lactose, overmatig vet, pittige kruiden, coffeïne, alcohol, kunstmatige zoetstoffen en tarwezemelen te identificeren zijn, kan de voeding hierop aangepast worden. Uitgangspunt is het behoud van een gezond voedingspatroon. Overweeg als mogelijke aanvulling op de adviezen over goede voeding het gebruik van psylliumvezels als zelfzorg, vrij verkrijgbaar bij de drogist of reformzaken (bij voorkeur zonder hulpstoffen zoals aspartaam, inuline of sorbitol). Bespreek hierbij dat het gebruik van psylliumvezels met name in de eerste week toename van buikklachten kan geven en adviseer de vochtinname aan te passen op grond van de consistentie van de ontlasting (d.w.z. veel vocht bij obstipatie en weinig vocht bij diarree). Verwijzing naar een diëtist voor voedingsadvies kan zinvol zijn wanneer er meerdere voedingsgerelateerde triggers bestaan of wanneer er sprake is van een onevenwichtig voedingspatroon. Bovendien kan een diëtist een gepersonaliseerd laag-FODMAP-dieet adviseren. Een glutenvrij dieet wordt ontraden.

Psychologische behandelingen zijn effectief voor het verminderen van darmklachten. Behandelingen met de insteek van fysieke en geestelijke ontspanning hebben de voorkeur; voorbeelden zijn mindfulness-based cognitieve therapie, relaxatietherapie en hypnotherapie. Verwijs ook naar een psycholoog bij kenmerken die wijzen op een eetstoornis of een onderliggende angst- of paniekstoornis.

Wees terughoudend met het gebruik van probiotica. Er is wetenschappelijk geen sterk bewijs dat het werkt en er is weinig tot niets bekend over langetermijneffecten of –bijwerkingen. Wanneer patiënten het zelf willen uitproberen, is er geen reden om het af te raden. Adviseer dan een proefperiode van 8 weken en geef aan dat ze moeten stoppen als het niet effectief is. Eventueel kan na een periode van een aantal weken een ander soort probioticum worden uitgeprobeerd. 1 2

Toelichting

In het algemeen zijn laxantia werkzaam en veilig bij de behandeling van obstipatie. Probleem van gebruik van laxantia bij PDS met obstipatie is dat de bijwerkingen van sommige laxantia kunnen overlappen met de symptomen van PDS, zoals flatulentie, buikpijn en krampen. Bij PDS-C wordt als laxans bij voorkeur gekozen voor psylliumzaad of macrogol met of zonder elektrolyten. Macrogol kan soms buikklachten geven, als alternatief kan dan magnesiumhydroxide worden overwogen. In de NHG-Standaard is onderscheid gemaakt tussen psylliumvezels als zelfzorg en psylliumzaad als medicamenteus beleid 1. Het effect van psyllium wordt bewerkstelligd door de vezels die in de zaadhuid zitten. Qua zelfzorg (Stap 1 van dit stappenplan) is er gekozen voor de naamgeving psylliumvezels omdat dit aansluit bij de meeste verpakkingen die de patiënt bij drogist of reformzaak kan kopen. Psylliumzaad (uit Stap 2 van het stappenplan) is te verkrijgen bij de apotheek.

Ephor adviseert bij ouderen macrogol (met elektrolyten) als middel van voorkeur voor de behandeling van chronische obstipatie vanwege bewezen effectiviteit, het gunstige bijwerkingenprofiel en het kleine interactiepotentieel. Psyllium wordt door Ephor als mogelijk middel geadviseerd voor de behandeling van obstipatie vanwege aangetoonde effectiviteit en een klein interactiepotentieel bij een kleine groep bestudeerde ouderen. Macrogol heeft ten op zichte van psyllium minder bijwerkingen (minder flatulentie en een opgeblazen gevoel), een gunstiger gebruiksgemak en een beter onderbouwde effectiviteit 3.

Toelichting

Linaclotide kan worden voorgeschreven in de eerste lijn en kan de pijn en obstipatie verminderen. Het is belangrijk de patiënt voor te lichten dat met name in de eerste week ernstige diarree kan ontstaan 1 2.

Toelichting

Na langdurig gebruik bij voorkeur afbouwen (fluoxetine kan vanwege de lange halfwaardetijd in één keer worden gestopt). Voor afbouwschema’s zie het Multidisciplinaire document Afbouwen SSRI's en SNRI's en Psychiatrienet.

Het gebruik van een antidepressivum bij PDS is offlabel. De veronderstelde werking is als neuromodulator. Een hypothese is dat één van de oorzaken van PDS een verstoorde darm-hersen-as is en dat antidepressiva de neurotransmitter serotonine zowel in de hersenen als in de darmen beïnvloeden. Het voorschrijven van antidepressiva bij PDS is onder andere gebaseerd op de anticholinerge effecten van deze medicatie (bij TCA’s) en doordat de remming van de heropname van serotonine dunnere ontlasting kan veroorzaken (bij SSRI’s). Bovendien beïnvloeden antidepressiva eventuele psychische comorbiditeit. Overweeg alleen bij uitzondering antidepressiva, naast de psychologische behandeling van een eventuele onderliggende stemmingsstoornis. Psychologische behandelingen zijn effectief voor het verminderen van darmklachten. Zowel TCA’s als SSRI’s kunnen een effect hebben op andere PDS-klachten dan pijn. SSRI’s zorgen eerder voor een dunnere ontlasting en kunnen daarom de voorkeur hebben bij PDS-C. Omdat TCA’s ook anticholinerg werken en dus voor verstopping zorgen hebben ze de voorkeur bij PDS-D. Op basis van onderzoek lijken TCA’s pijnklachten te kunnen verminderen met name door de pijnmodulatie. Er is onvoldoende bewijs dat SSRI’s effect hebben op pijnklachten. Als comorbide affectieve klachten en/of als angstklachten op de voorgrond staan gaat de voorkeur uit naar een SSRI 1 2.

Toelichting

Er is geen eenduidige verklaring gevonden voor de klachten van PDS. Er is geen verhoogd risico op het ontstaan van ernstige darmziekten. Het individuele beloop van de klachten is niet te voorspellen. Spanningen kunnen de klachten wel verergeren en ongerustheid kan een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van de klachten. De ongerustheid bespreken kan klachten reduceren. Het onnodig vermijden van bepaalde activiteiten en voedingsmiddelen uit angst dat de klachten optreden is ongewenst en moet besproken worden.

Als één of enkele duidelijk voedingsgerelateerde triggers zoals gasvormers, lactose, overmatig vet, pittige kruiden, coffeïne, alcohol, kunstmatige zoetstoffen en tarwezemelen te identificeren zijn, kan de voeding hierop aangepast worden. Uitgangspunt is het behoud van een gezond voedingspatroon. Overweeg als mogelijke aanvulling op de adviezen over goede voeding het gebruik van psylliumvezels als zelfzorg, vrij verkrijgbaar bij de drogist of reformzaken (bij voorkeur zonder hulpstoffen zoals aspartaam, inuline of sorbitol). Bespreek hierbij dat het gebruik van psylliumvezels met name in de eerste week toename van buikklachten kan geven en adviseer de vochtinname aan te passen op grond van de consistentie van de ontlasting (d.w.z. veel vocht bij obstipatie en weinig vocht bij diarree). Verwijzing naar een diëtist voor voedingsadvies kan zinvol zijn wanneer er meerdere voedingsgerelateerde triggers bestaan of wanneer er sprake is van een onevenwichtig voedingspatroon. Bovendien kan een diëtist een gepersonaliseerd laag-FODMAP-dieet adviseren. Een glutenvrij dieet wordt ontraden.

Psychologische behandelingen zijn effectief voor het verminderen van darmklachten. Behandelingen met de insteek van fysieke en geestelijke ontspanning hebben de voorkeur; voorbeelden zijn mindfulness-based cognitieve therapie, relaxatietherapie en hypnotherapie. Verwijs ook naar een psycholoog bij kenmerken die wijzen op een eetstoornis of een onderliggende angst- of paniekstoornis.

Wees terughoudend met het gebruik van probiotica. Er is wetenschappelijk geen sterk bewijs dat het werkt en er is weinig tot niets bekend over langetermijneffecten of –bijwerkingen. Wanneer patiënten het zelf willen uitproberen, is er geen reden om het af te raden. Adviseer dan een proefperiode van 8 weken en geef aan dat ze moeten stoppen als het niet effectief is. Eventueel kan na een periode van een aantal weken een ander soort probioticum worden geprobeerd. 1 2

Toelichting

In de NHG-Standaard is onderscheid gemaakt tussen psylliumvezels als zelfzorg en psylliumzaad als medicamenteus beleid 1. Het effect van psyllium wordt bewerkstelligd door de vezels die in de zaadhuid zitten. Qua zelfzorg (Stap 1 van dit stappenplan) is er gekozen voor de naamgeving psylliumvezels omdat dit aansluit bij de meeste verpakkingen die de patiënt bij drogist of reformzaak kan kopen. Psylliumzaad (uit Stap 2 van het stappenplan) is te verkrijgen bij de apotheek.

Toelichting

Er zijn enkele studies verricht naar het effect van loperamide bij PDS. Bij patiënten met vooral diarree blijkt loperamide de defecatiefrequentie te verlagen en de consistentie van de feces te verbeteren.

Toelichting

Na langdurig gebruik bij voorkeur afbouwen (fluoxetine kan vanwege de lange halfwaardetijd in één keer worden gestopt). Voor afbouwschema’s zie het Multidisciplinaire document Afbouwen SSRI's en SNRI's en Psychiatrienet.

Het gebruik van een antidepressivum bij PDS is offlabel. De veronderstelde werking is als neuromodulator. Een hypothese is dat één van de oorzaken van PDS een verstoorde darm-hersen-as is en dat antidepressiva de neurotransmitter serotonine zowel in de hersenen als in de darmen beïnvloeden. Het voorschrijven van antidepressiva bij PDS is onder andere gebaseerd op de anticholinerge effecten van deze medicatie (bij TCA’s) en doordat de remming van de heropname van serotonine dunnere ontlasting kan veroorzaken (bij SSRI’s). Bovendien beïnvloeden antidepressiva eventuele psychische comorbiditeit. Overweeg alleen bij uitzondering antidepressiva, naast de psychologische behandeling van een eventuele onderliggende stemmingsstoornis. Psychologische behandelingen zijn effectief voor het verminderen van darmklachten. Zowel TCA’s als SSRI’s kunnen een effect hebben op andere PDS-klachten dan pijn. SSRI’s zorgen eerder voor een dunnere ontlasting en kunnen daarom de voorkeur hebben bij PDS-C. Omdat TCA’s ook anticholinerg werken en dus voor verstopping zorgen hebben ze de voorkeur bij PDS-D. Op basis van onderzoek lijken TCA’s pijnklachten te kunnen verminderen met name door de pijnmodulatie. Er is onvoldoende bewijs dat SSRI’s effect hebben op pijnklachten. Als comorbide affectieve klachten en/of als angstklachten op de voorgrond staan gaat de voorkeur uit naar een SSRI 1 2.

Toelichting

Er is geen eenduidige verklaring gevonden voor de klachten van PDS. Er is geen verhoogd risico op het ontstaan van ernstige darmziekten. Het individuele beloop van de klachten is niet te voorspellen. Spanningen kunnen de klachten wel verergeren en ongerustheid kan een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van de klachten. De ongerustheid bespreken kan klachten reduceren. Het onnodig vermijden van bepaalde activiteiten en voedingsmiddelen uit angst dat de klachten optreden is ongewenst en moet besproken worden.

Als één of enkele duidelijk voedingsgerelateerde triggers zoals gasvormers, lactose, overmatig vet, pittige kruiden, coffeïne, alcohol, kunstmatige zoetstoffen en tarwezemelen te identificeren zijn, kan de voeding hierop aangepast worden. Uitgangspunt is het behoud van een gezond voedingspatroon. Overweeg als mogelijke aanvulling op de adviezen over goede voeding het gebruik van psylliumvezels als zelfzorg, vrij verkrijgbaar bij de drogist of reformzaken (bij voorkeur zonder hulpstoffen zoals aspartaam, inuline of sorbitol). Bespreek hierbij dat het gebruik van psylliumvezels met name in de eerste week toename van buikklachten kan geven en adviseer de vochtinname aan te passen op grond van de consistentie van de ontlasting (d.w.z. veel vocht bij obstipatie en weinig vocht bij diarree). Verwijzing naar een diëtist voor voedingsadvies kan zinvol zijn wanneer er meerdere voedingsgerelateerde triggers bestaan of wanneer er sprake is van een onevenwichtig voedingspatroon. Bovendien kan een diëtist een gepersonaliseerd laag-FODMAP-dieet adviseren. Een glutenvrij dieet wordt ontraden.

Psychologische behandelingen zijn effectief voor het verminderen van darmklachten. Behandelingen met de insteek van fysieke en geestelijke ontspanning hebben de voorkeur; voorbeelden zijn mindfulness-based cognitieve therapie, relaxatietherapie en hypnotherapie. Verwijs ook naar een psycholoog bij kenmerken die wijzen op een eetstoornis of een onderliggende angst- of paniekstoornis.

Wees terughoudend met het gebruik van probiotica. Er is wetenschappelijk geen sterk bewijs dat het werkt en er is weinig tot niets bekend over langetermijneffecten of –bijwerkingen. Wanneer patiënten het zelf willen uitproberen, is er geen reden om het af te raden. Adviseer dan een proefperiode van 8 weken en geef aan dat ze moeten stoppen als het niet effectief is. Eventueel kan na een periode van een aantal weken een ander soort probioticum worden uitgeprobeerd. 1 2

Toelichting

Bij behoefte aan het gebruik van pijnmedicatie kan het gebruik van paracetamol overwogen worden. Het gebruik van NSAID’s en opioïden wordt ontraden 1. Pepermuntolie is vrij verkrijgbaar in verschillende toedieningsvormen. Adviseer maagsapresistente (MSR) capsules om de kans op irritatie van maag en slokdarm te verkleinen. De lokale werking zorgt ervoor dat het colon zich ontspant. 1 2 Maagsapresistente pepermuntoliecapsules lijken een klein positief effect te hebben op de buikpijn of algemene klachten zonder veel extra bijwerkingen.

Toelichting

Na langdurig gebruik bij voorkeur afbouwen (fluoxetine kan vanwege de lange halfwaardetijd in één keer worden gestopt). Voor afbouwschema’s zie het Multidisciplinaire document Afbouwen SSRI's en SNRI's en Psychiatrienet.

Het gebruik van een antidepressivum bij PDS is offlabel. De veronderstelde werking is als neuromodulator. Een hypothese is dat één van de oorzaken van PDS een verstoorde darm-hersen-as is en dat antidepressiva de neurotransmitter serotonine zowel in de hersenen als in de darmen beïnvloeden. Het voorschrijven van antidepressiva bij PDS is onder andere gebaseerd op de anticholinerge effecten van deze medicatie (bij TCA’s) en doordat de remming van de heropname van serotonine dunnere ontlasting kan veroorzaken (bij SSRI’s). Bovendien beïnvloeden antidepressiva eventuele psychische comorbiditeit. Overweeg alleen bij uitzondering antidepressiva, naast de psychologische behandeling van een eventuele onderliggende stemmingsstoornis. Psychologische behandelingen zijn effectief voor het verminderen van darmklachten. Zowel TCA’s als SSRI’s kunnen een effect hebben op andere PDS-klachten dan pijn. SSRI’s zorgen eerder voor een dunnere ontlasting en kunnen daarom de voorkeur hebben bij PDS-C. Omdat TCA’s ook anticholinerg werken en dus voor verstopping zorgen hebben ze de voorkeur bij PDS-D. Op basis van onderzoek lijken TCA’s pijnklachten te kunnen verminderen met name door de pijnmodulatie. Er is onvoldoende bewijs dat SSRI’s effect hebben op pijnklachten. Als comorbide affectieve klachten en/of als angstklachten op de voorgrond staan gaat de voorkeur uit naar een SSRI 1 2.