cefuroxim (systemisch)

cefalosporinen J01DC02

Samenstelling

Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.

Cefuroxim (als Na-zout) Diverse fabrikanten

Toedieningsvorm
Poeder voor injectievloeistof
Sterkte
750 mg, 1500 mg

Uitleg symbolen

XGVS Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS).
OTC 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel.
Bijlage 2 Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering.
Aanvullende monitoring Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb.

cefuroxim (systemisch) vergelijken met een ander geneesmiddel.

Advies

De cefalosporinen dienen in het algemeen als 'reserve'-antimicrobiële middelen te worden beschouwd. De Commissie adviseert de toepassing van parenterale cefalosporinen te reserveren voor de kliniek.

In het algemeen komt cefuroxim pas voor behandeling van infecties in aanmerking op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor de initiële empirische behandeling. Bij sommige indicaties kan cefuroxim wel een voorkeursmiddel zijn (zie hieronder).

Bij een bacteriële community-acquired pneumonie (CAP) is behandeling met antibiotica doorgaans aangewezen. De verwekker ervan bepaalt de keuze voor een antibioticum, zie tabel 9 van de SWAB-richtlijn CAP. Bij een onbekende verwekker bepaalt de ernst van de CAP, de initiële keuze van het antibioticum:

• bij een milde pneumonie bij volwassenen en kinderen is oraal amoxicilline eerste keus;

• behandel een matig-ernstige pneumonie bij voorkeur met intraveneus benzylpenicilline of amoxicilline;

• behandel een ernstige pneumonie op een verpleegafdeling met intraveneus cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim;

• geef bij een ernstige pneumonie op de IC intraveneus ciprofloxacine gecombineerd met cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim, óf monotherapie met intraveneus moxifloxacine.

Cefalosporinen hebben geen plaats in de behandeling van CAP in de huisartsenpraktijk; dit zijn doorgaans reservemiddelen voor de tweedelijnszorg. Cefuroxim, een derdegeneratiecefalosporine, komt in de tweedelijnszorg in aanmerking als therapie bij een CAP veroorzaakt door o.a. S. pneumoniae, H. influenzae en K. pneumoniae.

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Ga bij een cystitis bij personen behorende tot een risicogroep, waaronder kinderen < 12 jaar, direct over tot medicamenteuze behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. Bij kinderen met cystitis is nitrofurantoïne eerste keus, en is amoxicilline/clavulaanzuur het alternatief. Bij kinderen met een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie is amoxicilline/clavulaanzuur eerste keus, tweede keus is cotrimoxazol.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweedegeneratie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derdegeneratie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Cefuroxim (systemisch) komt, in combinatie met een aminoglycoside, als één van de eerstekeus-behandelopties in aanmerking als empirische behandeling van een urineweginfectie met systemische symptomen.

Kijk in bacteriële huidinfecties voor informatie over de empirische behandeling ervan.

Indicaties

Behandeling van de volgende infecties bij volwassenen en kinderen (vanaf de geboorte):

  • buiten het ziekenhuis verkregen pneumonie (CAP), acute exacerbaties van chronische bronchitis;
  • van huid en weke delen: cellulitis, erysipelas, wondinfecties;
  • gecompliceerde urineweginfecties, incl. pyelonefritis;
  • intra-abdominale infecties.

Profylaxe van postoperatieve infecties:

  • bij ingrepen aan het maag-darmstelsel (incl. slokdarm), orthopedische, cardiovasculaire en gynaecologische ingrepen incl. sectio caesarea.

Bij behandeling en preventie van infecties waarbij het zeer waarschijnlijk is dat er anaerobe micro-organismen aanwezig zijn, cefuroxim met aanvullende passende antibiotica toedienen (bv. metronidazol).

Gerelateerde informatie

Doseringen

Klap alles open Klap alles dicht

Pneumonie (CAP)

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg

I.v. of i.m.: Volgens de fabrikant: 750 mg 3×/dag; bij ernstige infecties i.v. 750 mg 4×/dag of 1,5 g 3×/dag.

I.v.: Volgens de SWAB richtlijn CAP (2024) voor volwassenen: bij een ernstige pneumonie (volgens CURB-65 of PSI) met onbekende verwekker: 1500 mg 3×/dag; bij behandeling op de intensivecare-afdeling in combinatie met ciprofloxacine 400 mg 3×/dag. 1500 mg 3×/dag is ook de dosering bij een Klebsiella pneumoniae als aangetoonde verwekker, volgens het SWAB-advies. Volgens het SWAB-advies CAP - onbekende verwekker - matig-ernstig bij allergie voor penicillinen: cefuroxim 750 mg 3×/dag. Dit is ook de dosering bij een H. influenzae als aangetoonde verwekker, volgens het SWAB-advies. Behandelduur: Bij een (matig-)ernstige pneumonie betreft deze volgens de richtlijn 5–7 dagen, of 5 dagen bij een goede klinische respons. Bij een pneumokok als aangetoonde verwekker, 5 dagen, volgens het SWAB-advies CAP - pneumokok (juli 2024).

Kinderen < 40 kg lichaamsgewicht

I.v.: Volgens de fabrikant: 30–100 mg/kg lichaamsgewicht per dag, bij kinderen ouder dan 3 weken verdeeld over 3–4 doses en bij kinderen tot 3 weken verdeeld over 2–3 doses. Een dosis van 60 mg/kg/dag is geschikt voor de meeste infecties.

Acute exacerbatie van chronische bronchitis

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg

I.v. of i.m.: 750 mg 3×/dag.

Infecties van huid en weke delen

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg

I.v. of i.m.: Volgens de fabrikant 750 mg 3×/dag; bij ernstige infecties i.v. 750 mg 4×/dag of 1,5 g 3×/dag.

I.v.: Voor de dosering en behandelduur bij fasciitis necroticans zie het SWAB-advies fasciitis necroticans (volwassenen), en zie het SWAB-advies toxic shock syndroom (volw.) voor de dosering en behandelduur daarbij.

Kinderen < 40 kg lichaamsgewicht

I.v.: Volgens de fabrikant: 30–100 mg/kg lichaamsgewicht per dag, bij kinderen ouder dan 3 weken verdeeld over 3–4 doses en bij kinderen tot 3 weken verdeeld over 2–3 doses. Een dosis van 60 mg/kg/dag is geschikt voor de meeste infecties.

Intra-abdominale infecties

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg

I.v. of i.m.: Volgens de fabrikant 750 mg 3×/dag; bij ernstige infecties i.v. 750 mg 4×/dag of 1,5 g 3×/dag. Zie ook de SWAB-sectie intra-abdominale infecties (volwassenen) voor de dosering en behandelduur volgens SWAB bij diverse intra-abdominale infecties (o.a. cholangitis, cholecystitis, diverticulitis, peritonitis).

Kinderen < 40 kg lichaamsgewicht

I.v.: Volgens de fabrikant: 30–100 mg/kg lichaamsgewicht per dag, bij kinderen ouder dan 3 weken verdeeld over 3–4 doses en bij kinderen tot 3 weken verdeeld over 2–3 doses. Een dosis van 60 mg/kg/dag is geschikt voor de meeste infecties.

Gecompliceerde urineweginfecties, inclusief pyelonefritis

Volwassenen en kinderen ≥ 40 kg

I.v. of i.m.: 1,5 g 3×/dag. Zie voor de behandelduur de algemene opmerkingen in het SWAB-advies urineweginfectie met systemische verschijnselen (“urosepsis”).

Kinderen < 40 kg lichaamsgewicht

I.v.: Volgens de fabrikant: 30–100 mg/kg lichaamsgewicht per dag, bij kinderen ouder dan 3 weken verdeeld over 3–4 doses en bij kinderen tot 3 weken verdeeld over 2–3 doses. Een dosis van 60 mg/kg/dag is geschikt voor de meeste infecties.

Profylaxe van postoperatieve infecties bij cardiovasculaire en oesofageale operaties

Volwassenen

i.v.: 1,5 g bij de inductie van de anesthesie, gevolgd door (volgens de fabrikant i.m.) 750 mg na 8, 16 én 24 uur.

Profylaxe van postoperatieve infecties bij andere maag-darmoperaties, orthopedische en gynaecologische operaties (incl. sectio caesarea)

Volwassenen

i.v.: 1,5 g bij inductie van de anesthesie, daarna zo nodig (volgens de fabrikant i.m.) 750 mg na 8 uur en 16 uur.

Verminderde nierfunctie

Volgens de fabrikant, volwassenen:

  • creatinineklaring: 10–20 ml/min/1.73 m²: 750 mg 2×/dag;
  • creatinineklaring < 10 ml/min/1.73 m²: 750 mg 1×/dag;
  • hemodialyse: na afloop van elke dialyse i.v. (of i.m.) 750 mg;
  • peritoneale dialyse: naast parenteraal gebruik kan cefuroxim worden opgenomen in de peritoneale dialysevloeistof (meestal 250 mg voor elke 2 liter);
  • continue arterioveneuze hemodialyse (CAVH) of hoge-flux (HF) hemofiltratie bij een patiënt op de intensive care-afdeling: i.v. (of i.m.) 750 mg 2×/dag;
  • lage-flux hemofiltratie: volg de aanbevolen dosering bij verminderde nierfunctie.

Let op: deze informatie kan afwijken van de doseringen op de SWAB-pagina cefuroxim en andere bronnen.

Verminderde leverfunctie: Gezien de voornamelijk renale uitscheiding heeft een verminderde leverfunctie naar verwachting geen effect op de farmacokinetiek.

Toediening

  • I.v.: als i.v. injectie in 3–5 minuten of als i.v. infusie gedurende 30–60 minuten;
  • I.m.: de injectie diep intramusculair toedienen, max. 750 mg per plaats. Geef intraveneus bij een dosis > 1,5 g.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): tijdelijke stijging van leverenzymwaarden (ASAT, ALAT), neutropenie, eosinofilie, verlaagde hemoglobineconcentratie. Reactie op de injectie/infusieplaats (bv. pijn, tromboflebitis).

Soms (0,1-1%): maag-darmklachten. Jeuk, huiduitslag, urticaria. Leukopenie, tijdelijke stijging van bilirubine.

Verder zijn gemeld: anafylactische reactie, angio-oedeem. Kounis-syndroom. Interstitiële nefritis. Geneesmiddelenkoorts. Candida-infectie, pseudomembraneuze colitis. Cutane vasculitis, erythema multiforme, Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN), geneesmiddelreactie met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS). Trombocytopenie, hemolytische anemie, stijging waarden van serumcreatinine en bloedureum.

Interacties

Bacteriostatische antibiotica (bv. macroliden, tetracyclinen) antagoneren de werking van cefuroxim in vitro. Klinisch is dit alleen van belang gebleken bij levensbedreigende infecties zoals meningitis, endocarditis, sepsis en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie; vermijd in deze gevallen een dergelijke combinatie.

Niet vermengen (bij de toediening) met andere antibacteriële middelen. Bij mengen met aminoglycosiden kan aanzienlijke wederzijdse inactivatie optreden; bij gecombineerd gebruik met aminoglycosiden de middelen op verschillende plaatsen toedienen.

Gelijktijdig gebruik van andere nefrotoxische stoffen zoals aminoglycosiden, furosemide en amfotericine B verhoogt de kans op nefrotoxiciteit; aanbevolen wordt de nierfunctie te controleren, vooral bij ouderen en bij een pre-existente verminderde nierfunctie.

Probenecide vermindert de renale tubulaire excretie van een aantal cefalosporinen, waaronder cefuroxim, maar dit geldt bv. niet voor ceftazidim, ceftriaxon en cefepim. Als resultaat treedt er een verhoogde (piek)serumconcentratie van cefuroxim op en is de uitscheiding ervan verlengd. Gelijktijdig gebruik met probenecide wordt niet aanbevolen.

Zwangerschap

Cefuroxim passeert de placenta in therapeutische concentraties in navelstrengbloed en amnionvocht.

Teratogenese: Zowel bij de mens als bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid.

Advies: Kan worden gebruikt.

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in kleine hoeveelheden.

Farmacologisch effect: Diarree en lokale schimmelinfectie na orale inname van de borstvoeding kan niet geheel worden uitgesloten.

Advies: Kan desondanks worden gebruikt.

Contra-indicaties

  • Bekende overgevoeligheid voor cefalosporinen.

Opmerking: volgens de fabrikant is de toepassing bij een geschiedenis van ernstige overgevoeligheid voor andere β-lactamantibiotica (bv. penicillinen, carbapenems) gecontra-indiceerd. Volgens de literatuur lijkt er echter (net als bij derde- en vierdegeneratie cefalosporinen) géén kruisovergevoeligheid tussen cefuroxim en andere β-lactamantibiotica te zijn en is dit (mede) toe te schrijven aan het feit dat het cefuroxim-molecuul andere zijketens bevat dan penicillinen, met name op de R1-positie.

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisovergevoeligheid en kruisresistentie tussen cefalosporinen onderling en penicillinen komt voor. Wees hierop bedacht bij een al dan niet ernstige overgevoeligheid voor penicillinen of carbapenems. Volgens de literatuur lijkt er overigens geen sprake van kruisovergevoeligheid tussen cefuroxim en penicillinen, zie rubriek Contra-indicaties. Er zijn meldingen geweest van overgevoeligheidsreacties die zich ontwikkelden tot het Kounis-syndroom (acuut allergisch coronairarteriespasme, die kan resulteren in een myocardinfarct).

Controleer nauwlettend op ernstige huidreacties en informeer de patiënt over tekenen en symptomen. Reacties als het Stevens-Johnson-syndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN) en geneesmiddelreactie met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS) zijn gemeld en deze kunnen fataal verlopen. Staak de toepassing definitief bij het optreden van een ernstige huidreactie en hervat deze bij die patiënt in geen geval.

Bij langdurig gebruik bloedbeeld, lever- en nierfunctie controleren.

Bij ernstige, aanhoudende diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen; bij een vermoeden hiervan de behandeling staken.

Na intracamerale toepassing (waarvoor de injecties niet geformuleerd zijn) zijn (ernstige) oculaire bijwerkingen gemeld, zoals macula-oedeem, retina-oedeem, loslating van de retina, afgenomen gezichtsvermogen, cornea opaciteit en cornea-oedeem.

Door gebruik van cefalosporinen kan de Coombs-test fout-positief worden. Bij glucosebepalingen in de urine met koperbevattende reagentia (Benedict-suikerreactie of Fehling-reagens e.d.) treedt een lichte storing op wat echter niet leidt tot fout-positieve reacties. De glucose-oxidase methode of de hexokinasemethode kan ook worden gebruikt.

Overdosering

Symptomen

Neurologische verschijnselen zoals encefalopathie, convulsies, coma.

Neem voor informatie over een overdosering van cefuroxim contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Bactericide antibioticum uit de groep cefalosporinen, van de tweede generatie. Cefuroxim bindt zich aan penicilline-bindende eiwitten (PBP's) in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood.

Doorgaans gevoelig (in vitro) zijn:

  • Aeroob Gram-positief: Staphylococcus aureus (meticilline-gevoelig; 'MSSA'), Streptococcus pyogenes (streptokok groep A, GAS) en Streptococcus agalactiae (streptokok groep B, GBS).
  • Aeroob Gram-negatief: Haemophilus parainfluenzae, Moraxella catarrhalis en Raoultella spp.

Een verworven resistentie kan een probleem zijn bij:

  • Aeroob Gram-positief: Streptococcus pneumoniae en Streptococcus mitis (viridans groep).
  • Aeroob Gram-negatief: Citrobacter spp. (behalve Citrobacter freundii), Enterobacter spp. (behalve Enterobacter cloacae), Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Proteus spp. waaronder P. mirabilis (behalve P. penneri en P. vulgaris; deze zijn inherent resistent), Providencia spp. en Salmonella spp.
  • Anaeroob Gram-positief: Cutibacterium (voorheen Propionibacterium) spp. en Peptostreptococcus spp.
  • Anaeroob Gram-negatief: Fusobacterium spp. en Bacteroides spp. (Bacteroides fragilis is inherent resistent).

Inherent resistent zijn:

  • Aeroob Gram-positief: Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium en Staphylococcus aureus (meticilline-resistent; 'MRSA').
  • Aeroob Gram-negatief: Acinetobacter spp., Burkholderia cepacia, Campylobacter spp., Citrobacter freundii, Enterobacter cloacae, Klebsiella aerogenes, Morganella morganii, Proteus penneri, Proteus vulgaris, Pseudomonas aeruginosa, Serratia marcescens en Stenotrophomonas maltophilia.
  • Anaeroob Gram-positief: Clostridioides difficile.
  • Anaeroob Gram-negatief: Bacteroides fragilis.
  • Overig: Chlamydia spp., Mycoplasma spp. en Legionella spp.

Resistentiemechanismen: Cefuroxim kan gehydrolyseerd worden door bepaalde 'Extended spectrum' β-lactamasen (ESBL's) en door het chromosomaal gecodeerde (AmpC) enzym dat geïnduceerd kan worden of waarvan de onderdrukking stabiel ongedaan gemaakt kan worden bij bepaalde Gram-negatieve bacteriën. Andere mechanismen voor bacteriële resistentie zijn: veranderingen in de PBP's, impermeabiliteit van de celwand (wat de toegang van cefuroxim tot PBP's in Gram-negatieve bacteriën beperkt) en bacteriële effluxpompen, waardoor de hechting aan PBP's niet mogelijk is.

Bij combinatie met aminoglycosiden kan synergie optreden.

Kinetische gegevens

T max i.m. na 30–60 min.
V d 9,3–15,8 l/1,73 m².
Overig Voldoende spiegels worden bereikt in amandelen, sinusweefsel, bronchusslijmvliezen, sputum, pleuravocht, synoviaal vocht, botweefsel, interstitieel vocht, gal en oogkamervocht. Passeert de bloed-hersenbarrière bij ontstoken hersenvliezen.
Metabolisering niet.
Eliminatie ca. 95% met de urine onveranderd (door glomerulaire filtratie en tubulaire secretie), ca. 5% via de gal. Wordt effectief verwijderd door hemodialyse en peritoneale dialyse.
T 1/2el ca. 70 min bij normale nierfunctie; bij pasgeborenen tot 3 weken oud verlengd, en omgekeerd evenredig met de leeftijd: bij neonaten < 4 dagen oud 5,8 uur, bij neonaten > 8 dagen oud 1,6-3,8 uur, vanaf 3 weken vergelijkbaar met volwassenen (ca. 70 min). Bij een creatinineklaring 10-20 ml/min/1,73 m²: 4,3-6,5 uur, klaring < 10 ml/min/1,73 m²: 14,8-22,3 uur. Bij hemodialyse: 3,75 uur, patiënten met nierfalen behandeld op de IC met continue arterioveneuze hemodialyse (CAVH): 7,9-12,6 uur.

Uitleg afkortingen

F biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt)
T max tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening
V d verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam)
T 1/2 plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren)
T 1/2el plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd

Groepsinformatie

cefuroxim (systemisch) hoort bij de groep cefalosporinen.

Kosten

Kosten laden…

Zie ook

Geneesmiddelgroep

Indicaties

Externe links