colchicine
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Colchicine Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 0,5 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Stimuleer ter preventie van (verergering van) met jicht geassocieerde cardiovasculaire en metabole aandoeningen een gezonde leefstijl. Behandel een acute jichtaanval kortdurend met een hoge dosering klassieke NSAID’s oraal (diclofenac of naproxen), orale glucocorticoïden of colchicine, afhankelijk van de comorbiditeit en comedicatie van de patiënt. Wissel van middel als na 3–5 dagen geen verbetering optreedt. Overweeg intra-articulaire corticosteroïdinjectie bij onvoldoende effect. Start, indien de diagnose voldoende zeker is, bij recidiverende jichtaanvallen of jichttophi profylaxe met allopurinol als urinezuurverlagende therapie. Behandel een ondanks profylaxe optredende jichtaanval als een acute jichtaanval. Overweeg bij hoge frequentie van tussentijdse aanvallen langdurige behandeling met een NSAID of colchicine.
Voor de toepassing bij familiaire mediterrane koorts is geen advies vastgesteld over de plaats in de medicamenteuze behandeling.
Bij het voorschrijven van dit geneesmiddel dient volgens de Regeling Geneesmiddelenwet de reden van voorschrijven op het recept te worden vermeld.
Indicaties
- Volwassenen: ter behandeling van een acute jichtaanval;
- Volwassenen: ter preventie van een jichtaanval bij het begin van een urinezuurverlagende therapie;
- Volwassenen en kinderen: bij familiaire mediterrane koorts ter preventie van aanvallen en om amyloïdose te voorkomen;
- Offlabel: acute pericarditis, als adjuvans bij NSAID's;
- Offlabel: recidiverende pericarditis, als adjuvans bij NSAID's;
- Offlabel: secundaire preventie van coronaire hartziekte.
Gerelateerde informatie
Doseringen
Geen grapefruit-/pompelmoessap drinken tijdens de behandeling met colchicine; zie voor meer informatie de rubriek Interacties.
Acute jichtaanval
Volwassenen (incl. ouderen)
0,5 mg 2–3×/dag, eventueel voorafgegaan door een begindosis van 1 mg.
Volgens de fabrikant de behandeling staken als de aanval over is, of eerder als maag-darmklachten optreden of bij geen effect na 2–3 dagen. Maximaal 6 mg in totaal tijdens een behandelkuur gebruiken. Bij het optreden van een nieuwe aanval na het voltooien van een kuur minimaal 72 uur wachten alvorens een nieuwe kuur te starten. De behandeling onmiddellijk staken bij een branderig gevoel in de keel, braken of diarree (eerste tekenen van toxiciteit).
Volgens de NHG-Standaard Artritis (2017) is de behandelduur maximaal 5 dagen, de behandeling staken bij de eerste tekenen van toxiciteit (maag-darmklachten, branderig gevoel in de keel), of als de klachten na 5 dagen niet verminderd zijn, of als de pijn is verdwenen.
Bij milde tot matig-ernstige lever- of nierfunctiestoornis: volgens sommige fabrikanten 0,5 mg/dag. Het gebruik van colchicine bij een ernstig verminderde lever- of ernstig verminderde nierfunctie is gecontra-indiceerd. Volgens de NHG-Standaard Artritis (2017) is bij deze kortdurende behandeling met de lage dosering (van 0,5 mg 2–3×/dag) geen dosisaanpassing nodig voor patiënten met een nierfunctiestoornis.
Profylaxe jichtaanval
Volwassenen
0,5–1 mg per dag 's avonds.
Ouderen > 70 jaar: Volgens Ephor ( Colchicine): Overweeg bij ouderen > 70 jaar een dosisreductie van 50% (0,25–0,5 mg/dag), vervolgens ophogen op geleide van effect en bijwerkingen. Langdurig gebruik wordt afgeraden bij ouderen >70 jaar.
Bij milde tot matig-ernstige lever- of nierfunctiestoornis: 0,5 mg per dag en controleer zorgvuldig op bijwerkingen. Bij een ernstig verminderde lever- of ernstig verminderde nierfunctie is gebruik van colchicine gecontra-indiceerd.
Familiaire mediterrane koorts
Volwassenen
1–3 mg per dag. Bij het uitblijven van klinische respons op de standaarddosering, deze stapsgewijs verhogen tot max. 3 mg/dag om de ziekte onder controle te brengen. Controleer bij elke verhoging van de dagdosering nauwlettend op bijwerkingen. Een dagdosis hoger dan 1 mg/dag kan over 2 giften verdeeld worden.
Bij milde tot matig-ernstige lever- of nierfunctiestoornis: verlaag de begindosering met 50% en controleer zorgvuldig op bijwerkingen. Bij een ernstige verminderde lever- of ernstig verminderde nierfunctie is het gebruik van colchicine gecontra-indiceerd.
Kinderen
0–5 jaar: 0,5 mg 1×/dag; 5–10 jaar: 1 mg/dag; > 10 jaar: 1,5 mg/dag in 1–2 giften. Bij onvoldoende respons de dosering verhogen met bv. 0,25 mg/stap tot (bij kinderen met amyloïde nefropathie) maximaal 2 mg/dag.
Bij milde tot matig-ernstige gestoorde lever- of nierfunctie: verlaag de begindosering met 50% en controleer zorgvuldig op bijwerkingen. Bij een ernstig verminderde lever- of ernstig verminderde nierfunctie is het gebruik van colchicine gecontra-indiceerd.
Offlabel: acute pericarditis, als adjuvans bij NSAID's
Volwassenen
Volgens de ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases (2015): < 70 kg: 0,5 mg 1×/dag gedurende 3 maanden; ≥ 70 kg: 0,5 mg 2×/dag gedurende 3 maanden.
Offlabel: recidiverende pericarditis, als adjuvans bij NSAID's
Volwassenen
Volgens de ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases (2015): < 70 kg of bij intolerantie voor hogere dosering: 0,5 mg 1×/dag gedurende ≥ 6 maanden; ≥ 70 kg: 0,5 mg 2×/dag gedurende ≥ 6 maanden.
Offlabel: secundaire preventie van coronaire hartziekte
Volwassenen
Volgens de ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (2021): 0,5 mg 1×/dag.
In combinatie met matig-sterke en sterke CYP3A4-remmers of Pgp-remmers: een verlaging van de dosering wordt aanbevolen; daarbij zorgvuldig controleren op bijwerkingen. Bij een verminderde lever- of nierfunctie gebruik van colchicine in combinatie met deze remmers bij voorkeur vermijden; zie ook de rubriek Interacties.
Toediening: de tabletten innemen met een ruime hoeveelheid water.
Bijwerkingen
Vaak (1-10%): buikpijn, misselijkheid, braken, diarree.
Verder zijn gemeld: beenmergdepressie met agranulocytose, aplastische anemie en trombocytopenie, vitamine B12-deficiëntie, perifere neuritis, neuropathie. Faryngolaryngeale pijn. Kaalheid, huiduitslag. Myopathie, rabdomyolyse, nierschade, hepatotoxiciteit. Amenorroe, dysmenorroe, oligospermie, azoöspermie.
Interacties
Wees voorzichtig bij gelijktijdige toediening van geneesmiddelen die het bloedbeeld kunnen aantasten of een negatieve invloed hebben op de lever- en/of nierfunctie.
Colchicine is substraat voor CYP3A4 en P-glycoproteïne (Pgp):
- Sterke CYP3A4-remmers en Pgp-remmers kunnen de colchicinespiegel verhogen. Toxiciteit van colchicine (incl. met fatale afloop) is gemeld bij combinatie met macroliden (azitromycine (Pgp-remming) en bij claritromycine en erytromycine (CYP3A4-remming)), ciclosporine (spiertoxiciteit), ketoconazol, itraconazol, voriconazol, HIV-proteaseremmers, HCV-middelen en calciumantagonisten (verapamil en diltiazem; combinatie met deze middelen bij voorkeur vermijden). Aanpassing van de dosering colchicine kan nodig zijn. Azitromycine heeft een lange eliminatiehalfwaardetijd (2–4 dagen), daarom zijn tijdens een behandeling met azitromycine en na het staken ervan klinische opvolging en indien mogelijk controle van de colchicinespiegel noodzakelijk.
- Bij patiënten met lever- of nierfunctiestoornissen gelijktijdig gebruik van sterke CYP3A4-remmers of Pgp-remmers vermijden indien mogelijk, aangezien de systemische blootstelling aan colchicine moeilijk te voorspellen is. Alleen in uitzonderlijke gevallen waarbij voortzetting van behandeling met colchicine tijdens het begin van behandeling met P-glycoproteïneremmers of sterke CYP3A4-remmers als voordeel opweegt tegen het risico (overdosering), de colchicinedosering aanzienlijk verlagen en zorgvuldig controleren.
- Geen grapefruit-/pompelmoessap drinken tijdens behandeling omdat door remming van het CYP3A4 de systemische blootstelling van colchicine kan toenemen.
Cimetidine en tolbutamide kunnen het metabolisme van colchicine verminderen en zo de plasmaspiegel verhogen.
De kans op myopathie neemt toe in combinatie met statinen, fibraten, ciclosporine of digoxine. De kans op rabdomyolyse neemt toe in combinatie met fibraten, ciclosporine of digoxine.
Reversibele malabsorptie van vitamine B12 kan worden geïnduceerd door een veranderd functioneren van de darmmucosa.
Zwangerschap
Teratogenese: Redelijke ervaring bij de mens wijst niet op een schadelijk effect. In dierproeven teratogeen gebleken.
Farmacologisch effect: In studieverband is een verhoogd risico op foetale chromosomale afwijkingen gezien bij gebruik van colchicine door zowel de moeder als de vader, echter is de kans 1 op de 151.
Advies: Bij de behandeling van jicht het gebruik van colchicine uit voorzorg ontraden. Bij de behandeling van familiaire mediterrane koorts (FMF) het gebruik van colchicine afwegen tegen de risico's en weeg mee dat het verloop van een onbehandelde FMF zelf ook een negatief effect op de zwangerschap kan hebben.
Vruchtbaarheid: Een negatief effect op de spermatogenese is waargenomen bij mens en dier. Uit de literatuur zijn zeldzame gevallen van reversibele oligospermie en azoöspermie bekend. Onbehandelde FMF kan ook leiden tot onvruchtbaarheid.
Overig: Een vruchtbare vrouw of man dient bij gebruik van colchicine voor de behandeling van jicht adequate anticonceptieve maatregelen te nemen tijdens en na de therapie; vrouwen tot 3 maanden en mannen tot ten minste 6 maanden na de therapie. Indien zwangerschap binnen deze termijnen na de beëindiging van de therapie optreedt, genetisch advies in winnen.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, in relatief grote hoeveelheden. De spiegels in het serum en in de borstvoeding zijn ongeveer gelijk, er is echter grote individuele variatie.
Advies: Langdurig gebruik van dit geneesmiddel óf het geven van borstvoeding ontraden. Op grond van kleine studies lijkt eenmalig of kortdurend gebruik tijdens de lactatie mogelijk.
Contra-indicaties
- ernstige lever- of nierfunctiestoornissen;
- bloeddyscrasie.
Waarschuwingen en voorzorgen
Let op! Colchicine heeft een geringe therapeutische breedte en daardoor is er risico op toxiciteit. Staak de toediening bij toxische verschijnselen zoals een branderig gevoel in de keel, misselijkheid, braken, buikpijn en diarree. Overschrijd de maximale dosering niet en controleer op interacties met andere geneesmiddelen (zie de rubriek Interacties). Colchicine buiten het bereik van anderen bewaren. Zie ook de rubriek Overdosering.
Wees voorzichtig bij:
- matig-ernstige lever- en/of nierfunctiestoornissen;
- cardiovasculaire aandoeningen;
- maag-darmaandoeningen;
- bloedbeeldafwijkingen;
- ouderen en verzwakte patiënten;
- gelijktijdige toediening van middelen die het bloedbeeld aantasten of de lever- en nierfunctie negatief beïnvloeden.
Colchicine kan ernstige beenmergdepressie veroorzaken. Controleer het bloedbeeld periodiek; bij ontstaan van huidafwijkingen (petechiën of purpura) is onmiddellijke controle op agranulocytose en aplastische anemie aangewezen. Bij symptomen die zouden kunnen wijzen op een bloedceldyscrasie zoals koorts, stomatitis, keelpijn of langdurig bloeden, staak de behandeling onmiddellijk en voer volledig hematologisch onderzoek uit.
Reversibele malabsorptie van vitamine B12 (cyanocobalamine) kan optreden bij langdurig gebruik.
Vruchtbaarheid van de man door optreden van oligospermie en azoöspermie kan zelden worden veroorzaakt door colchicine.
De veiligheid bij kinderen op lange termijn is niet vastgesteld.
Overdosering
De therapeutische breedte is smal en colchicine is bij overdosering zeer toxisch. De letale dosis varieert sterk (7–65 mg in 1×); zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.
Symptomen
Verschijnselen van acute overdosering kunnen vertraagd optreden, gemiddeld na 3 uur: misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, hemorragische gastro-enteritis, volumedepletie, elektrolytenafwijkingen, leukocytose, hypotensie. Na 24–72 uur de tweede fase: multiorgaanfalen (MOF), acuut nierfalen na hypovolemie, verwardheid, coma, toenemende perifere motorische en sensorische neuropathie, myocarddepressie, pancytopenie, ritmestoornissen, ademhalingsinsufficiëntie, verbruikscoagulopathie. Overlijden als gevolg van ademhalingsdepressie en cardiovasculaire collaps. Rebound leukocytose en reversibele alopecia circa 1 week na inname.
Voor meer informatie over de symptomen en behandeling zie ook toxicologie.org/colchicine en/of vergiftigingen.info.
Eigenschappen
Anti-inflammatoire en pijnstillende werking bij een acute jichtaanval. Colchicine werkt waarschijnlijk door inhibitie van de productie en het vrijkomen van een chemotactische factor, die wordt gevormd gedurende de fagocytose van uraatkristallen door leukocyten. De plasma-urinezuurspiegel wordt niet verlaagd. Colchicine heeft ook een antimitotisch effect.
Werking: begint na 12 uur, max. na 1–2 dagen.
Kinetische gegevens
| Resorptie | goed en bijna volledig. |
| T max | (volwassenen) ½–2 uur. De plasmaconcentraties van colchicine en zijn metabolieten dalen 1–2 uur na inname en stijgen daarna, waarschijnlijk door reabsorptie. Cumuleert in leukocyten. |
| V d | 1–2 l/kg. |
| Metabolisering | gedeeltelijk, in de lever door CYP3A4. |
| Overig | ondergaat een enterohepatische kringloop. |
| Eliminatie | circa 80% via feces onveranderd en als metaboliet, 10–20% via de urine. Bij leverfunctiestoornissen neemt de eliminatie met de urine toe. Hemodialyse verwijdert colchicine niet; het is niet bekend of het wordt verwijderd door peritoneale dialyse. |
| T 1/2el | (volwassenen) 30–60 minuten, in leukocyten 60 uur. |
| Overig | voor kinderen zijn geen gegevens beschikbaar. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
colchicine hoort bij de groep colchicine (groep).