monoklonale antilichamen bij maligniteiten

Antilichaam-geneesmiddelconjugaat (ADC) (verschillende aangrijpingspunten)

brentuximab vedotine, enfortumab vedotine, gemtuzumab ozogamicine, inotuzumab ozogamicine, polatuzumab vedotine, sacituzumab govitecan, trastuzumab, deruxtecan, trastuzumab emtansine,

ADC's bestaan ​​uit een antilichaam dat is verbonden met chemotherapie. De chemotherapie wordt aan het antilichaam gekoppeld, zodat deze rechtstreeks aan de tumorcel kan worden toegediend.

CCR4

mogamulizumab

CCR4 is een G-eiwitgekoppelde receptor voor CC-chemokinen, die betrokken is bij het transport van lymfocyten naar diverse organen, met als gevolg depletie van de doelcellen. CCR4 wordt tot expressie gebracht op het oppervlak van bepaalde kankercellen, waaronder T-celmaligniteiten waaraan CCR4-expressie inherent is, zoals mycosis fungoides en syndroom van Sézary.

CD3-receptor op T-cellen en op de BCMA-receptor

teclistamab

De CD3-receptor bevindt zich op T-cellen; de BCMA-receptor (B-cel-maturatieantigeen) wordt tot expressie gebracht op multipel myeloom-cellen uit B-cellijnen, op B-cellen in een laat stadium en plasmacellen. T-cel-gemedieerde cytotoxiciteit en antilichaamafhankelijke cellulaire cytotoxiciteit (ADCC) worden gestimuleerd.

CD19 op B-cellen

blinatumomab, tafasitamab

Via verschillende mechanismen wordt aangegrepen op het CD19-antigeen op maligne B-cellen, resulterend in celdood van de B-cellen.

CD20 op B-cellen

obinutuzumab, rituximab

Binding aan het CD20-antigeen op B-cellen leidt tot activatie van immunologische effectorfuncties, resulterend in celdood van B-cellen.

CD33 op met name myeloïde leukemische blastcellen

gemtuzumab ozogamicine

Na binding aan CD33 ontstaat een antilichaam-geneesmiddelconjugaat-CD33-complex, dat wordt geïnternaliseerd in de cel. Na afsplitsing in lysosomen wordt het cytotoxische N-acetyl-γ-calicheamicinedimethylhydrazide intracellulair afgegeven. Dit veroorzaakt breuken in dubbelstrengs DNA, met als gevolg een stilstand van de celcyclus en apoptotische celdood.

CD38 op met name multipel myeloom-tumorcellen.

daratumumab, isatuximab

Binding aan CD38 induceert tumorcellyse, via 'complementafhankelijke cytotoxiciteit (CDC), antilichaamafhankelijke cellulaire cytotoxiciteit (ADCC) en antilichaamafhankelijke cellulaire fagocytose (ADCP).

CLDN18.2 op adenocarcinoom van maag en gastro-oesofageale overgang.

zolbetuximab

Binding aan CLDN18.2 induceert antilichaamafhankelijke cellulaire cytotoxiciteit (ADCC) en complementafhankelijke cytotoxiciteit (CDC).

Cytotoxisch T-lymfocyt antigeen (CTLA)-4

ipilimumab

CTLA-4 is een negatieve regulator van T-celactivering. Blokkade van het remmende signaal van CTLA-4 leidt tot T-cel activatie, proliferatie en lymfocyteninfiltratie in tumoren, met tumorceldood als gevolg.

Disialoganglioside 2 (GD2)

dinutuximab bèta

Disialoganglioside 2 (GD2) komt in overmaat tot expressie op neuroblastoom-cellen. Daarnaast induceert het zowel antilichaamafhankelijke celgemedieerde cytotoxiciteit als complementafhankelijke cytotoxiciteit.

Epidermale groeifactor receptor (EGFR)

amivantamab, cetuximab, panitumumab

Binding aan de EGFR leidt tot blokkade van de verdere signaaltransductie, met als gevolg remming tumorgroei en metastasering en toename apoptose bij EGFR-positieve tumoren.

Geprogrammeerde celdoodreceptor (PD)-1

cemiplimab, dostarlimab, nivolumab, pembrolizumab

Binding aan de PD-1-receptor voorkomt de interactie tussen de PD-1-receptor en de liganden PDL-1 en PDL-2. Deze interactie zorgt normaal gesproken voor remming van T-celproliferatie en secretie van cytokinen. Door blokkering hiervan worden T-celresponsen mogelijk gemaakt, waaronder anti-tumorresponsen.

Geprogrammeerde celdood ligand (PDL)-1

atezolizumab, avelumab, durvalumab

Binding aan PDL-1 blokkeert de interactie tussen PDL-1 en de PD-1-receptoren en B7.1-receptoren (CD80). Dit heft de onderdrukkende effecten van PD-L1 op cytotoxische CD8+-T-cellen op, wat leidt tot verhoging van T-celactivatie en daarmee tot herstel van antitumor-T-celresponsen.

GPRC5D-receptor

talquetamab

De GPRC5D-receptor bevindt zich voornamelijk op multipel myeloom-cellen en keratinebevattende weefsels, de CD3-receptor op T-cellen. T-cel-gemedieerde cytotoxiciteit en antilichaamafhankelijke cellulaire cytotoxiciteit (ADCC) worden gestimuleerd.

Humane epidermale groeifactorreceptor (HER)-2 (dat overexpressie vertoont bij 20-30% van de primaire mammacarcinomen)

pertuzumab, trastuzumab, trastuzumab-emtansine, trastuzumab deruxtecan

Binding aan HER2 leidt tot blokkade van verdere signaaltransductieroutes (o.a. via MAP- en PI3-kinase). Gevolg is remming van de groei van tumorcellen en stimulatie antilichaam-afhankelijke cellulaire cytotoxiciteit in tumorcellen die overexpressie van het HER2-eiwit vertonen.

Signalerend lymfocytactivatiemolecuulfamilielid (SLAM)-7 (op met name multipel myeloom-cellen en natural killer (NK-)cellen)

elotuzumab

Er is sprake van een dubbele werking: enerzijds directe activatie van NK-cellen door de binding aan SLAMF7 (immunostimulatie). Anderzijds kan door de binding aan SLAM7 op de multipel myeloom-cellen het Fc-gedeelte van elotuzumab binden aan de inmiddels gestimuleerde NK-cellen, gevolgd door de release van cytotoxische granules. Resultaat is vernietiging van de multipel myeloom-cellen (antilichaamafhankelijke cellulaire cytotoxiciteit).

Vasculaire endotheliale groeifactor (VEGF)

bevacizumab

Binding aan VEGF verhindert aangrijping hiervan op de receptoren VEGFR-1 en VEGFR-2 op endotheelcellen. Gevolg is remming van de angiogenese en de tumorgroei.

Vasculaire endotheliale groeifactorreceptor (VEGFR)-2

ramucirumab

Binding aan VEGFR2 verhindert ligand-gestimuleerde activering van VEGFR2 en zijn in een later stadium signalerende componenten, waaronder p44/p42 mitogeen-geactiveerde proteïnekinasen. Dit leidt tot neutralisatie van de ligand-geïnduceerde proliferatie en migratie van humane endotheelcellen.