Samenstelling

Samenstelling

Advies

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosprine mét een aminoglycoside óf een intraveneus derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Bij een nosocomiale pneumonie wordt de keuze voor een specifiek antibioticum bepaald door de lokale situatie met betrekking tot de aard en de resistentie van de ziekenhuisflora.

Voor dit geneesmiddel specifiek zijn geen adviezen vastgesteld. Voor de plaatsbepaling van nieuwe en oude antibiotica voor de Nederlandse situatie, kan geraadpleegd worden: Alternatieven voor carbapenems bij de behandeling van ESBL-producerende Enterobacterales en opties bij carbapenemresistentie op swab.nl. Dit plaatsbepalingsdocument bespreekt onder andere alternatieven voor carbapenems als empirische en gerichte therapie bij (vermoeden van) een infectie met bacteriën met resistentie tegen derdegeneratie cefalosporinen. Het document is geen richtlijn, maar biedt de voorschrijver handvatten bij het gebruik van de besproken antibiotica.

Advies

Cefalosporinen dienen in het algemeen als reserve-antimicrobiële middelen te worden beschouwd.

Cefalexine komt pas in aanmerking voor de behandeling van infecties op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor de initiële empirische behandeling. Zie voor de standaardbehandeling: acute faryngotonsillitis, community-acquired pneumonie, bacteriële huidinfecties of urineweginfecties (of hier onder).

Bij een bacteriële community-acquired pneumonie (CAP) is behandeling met antibiotica doorgaans aangewezen. De verwekker ervan bepaalt de keuze voor een antibioticum, zie tabel 9 van de SWAB-richtlijn CAP. Bij een onbekende verwekker bepaalt de ernst van de CAP, de initiële keuze van het antibioticum:

• bij een milde pneumonie bij volwassenen en kinderen is oraal amoxicilline eerste keus;

• behandel een matig-ernstige pneumonie bij voorkeur met intraveneus benzylpenicilline of amoxicilline;

• behandel een ernstige pneumonie op een verpleegafdeling met intraveneus cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim;

• geef bij een ernstige pneumonie op de IC intraveneus ciprofloxacine gecombineerd met cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim, óf monotherapie met intraveneus moxifloxacine.

Cefalosporinen hebben geen plaats in de behandeling van CAP in de huisartsenpraktijk; dit zijn doorgaans reservemiddelen voor de tweedelijnszorg. Cefalexine (een oraal 1^e generatie cefalosporine) is in de tweedelijnszorg derde keus bij een CAP veroorzaakt door een meticillinegevoelige S. aureus.

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Indicaties

• Infecties als gevolg van aerobe Gram-negatieve micro-organismen bij volwassenen met beperkte behandelingsopties.

Combineer met een ander antibacterieel middel dat werkzaam is tegen anaerobe en/of Gram-positieve pathogenen, als het bekend is of vermoed wordt dat deze bijdragen aan het infectieproces.

Gerelateerde informatie

• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Indicaties

Behandeling van matige tot ernstige infecties door micro-organismen die gevoelig zijn voor cefalexine:

• Faryngitis;
• Tonsillitis;
• Buiten het ziekenhuis verkregen bacteriële pneumonie (CAP);
• Acute bronchitis;
• Ongecompliceerde infecties van huid en weke delen;
• Cystitis.

Gerelateerde informatie

• acute faryngotonsillitis
• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar

Doseringen

Verminderde nierfunctie

• creatinineklaring 60–89 ml/min: 2 g om de 8 uur.
• creatinineklaring 30–59 ml/min: 1,5 g om de 8 uur.
• creatinineklaring 15–29 ml/min: 1 g om de 8 uur.
• creatinineklaring < 15 ml/min (terminale nierziekte): 0,75 g om de 12 uur.
• intermitterende hemodialyse: 0,75 g om de 12 uur. Dien op hemodialysedagen zo snel mogelijk na de dialyse toe, omdat hemodialyse cefiderocol verwijdert uit de circulatie.

Verminderde leverfunctie: Geen dosisaanpassing nodig.

Toediening: Na reconstitutie en verdunning intraveneus infunderen in 3 uur.

Doseringen

De tabletten hebben een breukstreep waarmee gedoseerd kan worden per 250 mg.

Behandelduur: Volgens de productinformatie: Bij streptokokkeninfecties ten minste 10 dagen behandelen om acuut (gewrichts)reuma of glomerulonefritis te voorkomen. De behandelduur bij een andere verwekker dan een streptokok wordt niet benoemd in de productinformatie; raadpleeg hiervoor een deskundige op dit gebied.

Verminderde nierfunctie, volwassenen: Volgens de productinformatie: oplaaddosis 1–2 g, daarna het toedieningsinterval aanpassen op geleide van de creatinineklaring:

• > 50 ml/min: geen aanpassing nodig;
• 15–50 ml/min: elke 8–12 uur;
• 5–14 ml/min: elke 24 uur;
• < 5 ml/min: elke 48 uur.

Toediening: Bij voorkeur innemen op een lege maag.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): candidiasis waaronder orale en vulvovaginale candidiasis, candidurie, andere Candida-infectie. Clostridioides difficile -infectie waaronder (pseudomembraneuze) colitis. Hoesten. Misselijkheid, braken, diarree. Huidreacties waaronder vlekkerige huiduitslag, maculopapuleuze uitslag, erythemateuze uitslag, geneesmiddeleneruptie. Reacties op de infusieplaats waaronder erytheem, flebitis, pijn. Afwijkende leverfunctie, waaronder leverfunctietests verhoogd, verhoogde transaminasewaarden (ALAT, ASAT), verhoogde waarde γ-GT. Verhoogde creatininewaarde.

Soms (0,1-1%): overgevoeligheidsreacties waaronder huidreacties en jeuk. Verhoogde ureumwaarde.

Verder is gemeld: neutropenie.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Zeer vaak (> 10%): diarree.

Soms (0,1–1%): dyspepsie, buikpijn. Duizeligheid, hoofdpijn, vermoeidheid, koorts. Huiduitslag, urticaria, angio-oedeem. Candidiasis. Neutropenie, trombocytopenie, eosinofilie.

Zelden (0,01–0,1%): misselijkheid, braken, pseudomembraneuze colitis. Cholestatische icterus, (voorbijgaande) hepatitis. Artritis, gewrichtspijn. Anale en genitale jeuk, vaginale candidiasis, vaginitis, leukorroe. Erythema multiforme, Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN). (Reversibele) interstitiële nefritis. Agitatie, verwardheid, hallucinaties. Agranulocytose, hemolytische anemie.

Zeer zelden (< 0,01%): anafylactische reactie.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Op basis van in vitro onderzoek worden geen significante geneesmiddelinteracties verwacht tussen cefiderocol en substraten, of remmers of inductoren van CYP's (incl. CYP3A4 en de CYP2C-familie) of transporteiwitten zoals P-glycoproteïne (Pgp).

Probenecide vermindert de renale tubulaire excretie van een aantal cefalosporinen, mogelijk ook van cefiderocol (dat ook voornamelijk renaal wordt uitgescheiden), maar dit geldt bv. niet voor ceftazidim, ceftriaxon en cefepim. Dit kan mogelijk leiden tot een hogere plasmaconcentratie van cefiderocol.

Interacties

De werking van cefalexine kan in vitro worden geantagoneerd door bacteriostatische antibiotica (zoals macroliden en tetracyclinen). Klinisch is hiervan het belang alleen gezien bij levensbedreigende infecties als meningitis, endocarditis, sepsis en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie.

Gelijktijdig gebruik van andere nefrotoxische stoffen zoals aminoglycosiden, furosemide, polymyxinen en amfotericine B vermeerdert de kans op nefrotoxiciteit; aanbevolen wordt de nierfunctie te controleren, vooral bij ouderen en patiënten met een pre-existente verminderde nierfunctie.

Cefalosporinen kunnen de protrombinetijd verlengen, voornamelijk in combinatie met orale anticoagulantia.

Probenecide vermindert de renale tubulaire excretie van een aantal cefalosporinen, waaronder cefalexine, maar dit geldt bv. niet voor ceftazidim, ceftriaxon en cefepim. Als resultaat treedt er een aanzienlijk hogere bloedspiegel van cefalexine op.

Zwangerschap

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens (< 300 zwangerschapsuitkomsten). Bij dieren geen aanwijzingen voor teratogeniteit bij toepassing van therapeutische blootstellingen.

Advies: Uit voorzorg het gebruik ontraden.

Vruchtbaarheid: Bij dieren zijn er met cefiderocol in subtherapeutische doseringen geen aanwijzingen voor een effect op de mannelijke of vrouwelijke vruchtbaarheid gezien.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Cefalexine passeert de placenta.

Teratogenese: Ruime ervaring bij de mens wijst niet op een hogere incidentie van aangeboren afwijkingen.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend voor cefiderocol en metabolieten.

Advies: Het gebruik van dit geneesmiddel óf het geven van borstvoeding ontraden.

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe mate. De meeste cefalosporinen hebben een relatieve kinddosis tot ca. 1%.

Farmacologisch effect: Nadelige effecten worden niet verwacht. In theorie is het mogelijk dat de darmflora van de zuigeling beïnvloed wordt, dit leidt hooguit tot diarree.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen.
• Ernstige overgevoeligheid (bv. anafylaxie, ernstige huidreactie) voor een ander type β-lactamantibioticum (bv. penicillinen, monobactams of carbapenems).

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen.

Waarschuwingen en voorzorgen

Controleer vóór aanvang van de behandeling of er een voorgeschiedenis bestaat van overgevoeligheidsreacties op β-lactamantibiotica. Staak de behandeling onmiddellijk als zich een ernstige allergische reactie voordoet en start met geschikte noodmaatregelen.

Controleer de nierfunctie regelmatig, omdat dosisaanpassing noodzakelijk kan zijn tijdens de behandeling.

Epileptische aanvallen zijn gemeld met cefalosporinen. Verricht neurologisch onderzoek wanneer een focale tremor, myoclonus of een epileptische aanval ontstaat en stel een behandeling met anti-epileptica in. Indien nodig de dosis cefiderocol aanpassen aan de nierfunctie, of de behandeling staken. Bij een bekende, reeds bestaande epileptische aandoening de behandeling met anti-epileptica voortzetten.

Houd bij diarree tijdens of na de behandeling rekening met Clostridioides difficile-geassocieerde diarree (CDAD). CDAD kan in ernst variëren van lichte diarree tot (pseudomembraneuze) colitis met fatale afloop. Overweeg de behandeling met cefiderocol te staken en ondersteunende maatregelen te nemen in combinatie met een specifieke behandeling gericht tegen C. difficile. Geef in deze situatie geen geneesmiddelen die de peristaltiek remmen.

Klinische gegevens zijn beperkt tot de behandeling van de volgende infecties:

• gecompliceerde urineweginfectie;
• 'hospital-acquired' pneumonie (HAP) ook wel nosocomiale pneumonie (NP);
• 'ventilator-associated' pneumonie (VAP, ook wel beademingspneumonie);
• 'healthcare-associated' pneumonie (HCAP);
• sepsis en bacteriëmie (bij sommige patiënten zonder geïdentificeerde primaire infectiehaard).

Het gebruik van cefiderocol voor de geregistreerde indicatie is gebaseerd op farmacokinetisch-farmacodynamische analyses en beperkte klinische gegevens vanuit gerandomiseerd klinisch onderzoek waarin 80 patiënten werden behandeld met cefiderocol en 38 patiënten met de best beschikbare therapie voor infecties veroorzaakt door carbapenem-resistente organismen.

Een hoger mortaliteitspercentage (alle oorzaken) werd in een gerandomiseerd open-label onderzoek gezien bij patiënten in kritieke toestand met NP, bacteriëmie en/of sepsis, behandeld met cefiderocol in vergelijking met de best beschikbare andere therapie (BAT). Het waren infecties met als (vermoedelijke) oorzaak een carbapenem-resistente Gram-negatieve bacterie. De oorzaak voor de toename in mortaliteit is niet vastgesteld. Wel was er een verband tussen mortaliteit en infectie met Acinetobacter spp., verantwoordelijk voor de meeste infecties door niet-fermenterende bacteriën. Bij infecties veroorzaakt door andere niet-fermenterende bacteriën was de mortaliteit niet verhoogd.

De werkzaamheid en veiligheid bij kinderen (< 18 jaar) zijn niet vastgesteld; er zijn geen gegevens beschikbaar.

Fout-positieve testresulaten kunnen optreden met urinedipsticktests (urine-eiwit, ketonen of sporen van bloed) en met de directe of indirecte Coombstest (antiglobulinetest). Klinische laboratoria moeten alternatieve testen gebruiken om positieve testuitslagen te bevestigen.

Hulpstof: Wees voorzichtig met natrium, in het poeder voor concentraat voor infusievloeistof, bij een natriumarm dieet.

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisovergevoeligheid én kruisresistentie tussen cefalosporinen onderling en, in mindere mate, met penicillinen komt voor; wees voorzichtig bij overgevoeligheid voor penicillinen of carbapenems. Bij overgevoeligheidsreacties de toediening staken.

Controleer de nierfunctie bij ernstig zieke patiënten die maximale doses krijgen toegediend. Doe dit ook bij langdurig gebruik. Bij een verminderde nierfunctie de dosering aanpassen; zie rubriek Dosering.

Bij langdurig gebruik ook het bloedbeeld en de leverfunctie controleren.

Bij ernstige, aanhoudende diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen.

Door gebruik van cefalosporinen kan de Coombs-test fout-positief worden evenals glucosebepalingen in de urine met koperbevattende reagentia (Benedict-suikerreactie of Fehling-reagens e.d.).

Overdosering

Neem voor informatie over een vergiftiging met cefiderocol contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Cefiderocol is een siderofoor (ijzerbindend) cefalosporine. Het combineert een cholorocatechol-type siderofoor met een cefalosporine-kern, met zijketens die chemisch gezien lijken op die van cefepim (een 4^e generatie cefalosporine) en ceftazidim (een 3^e generatie cefalosporine). Deze structuur geeft cefiderocol versterkte stabiliteit tegen hydrolyse door β-lactamasen. De catechol-zijketen vormt chelatiecomplexen met ferrisch ijzer (Fe³⁺). Hierdoor is cefiderocol in staat zich te binden aan extracellulair vrij ijzer, wat actief transport via gespecialiseerde bacteriële ijzertransporters – die zijn gelegen op de buitenmembraan – naar de periplasmatische ruimte van Gram-negatieve bacteriën mogelijk maakt. Opname door deze bacteriën middels passieve diffusie via porinekanalen kan ook plaatsvinden. Vervolgens bindt cefiderocol zich aan penicillinebindende eiwitten (PBP's) in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. De tijdsduur waarin de ongebonden plasmaconcentratie boven de minimaal remmende plasmaconcentratie (MIC) tegen het infecterend micro-organisme blijft, blijkt het best te correleren met de werkzaamheid van cefiderocol.

Cefiderocol is weinig of niet werkzaam tegen de meeste Gram-positieve organismen en anaeroben.

In vitro zijn gevoelig:

• Aeroob Gram-negatief: Achromobacter spp., Acinetobacter baumannii complex, Burkholderia cepacia complex, Citrobacter freundii complex, Citrobacter koseri, Escherichia coli, Enterobacter cloacae complex, Klebsiella aerogenes, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella oxytoca, Morganella morganii, Proteus mirabilis, Proteus vulgaris, Providencia rettgeri, Pseudomonas aeruginosa, Serratia spp. (incl. Serratia marcescens) en Stenotrophomonas maltophilia.

Niet gevoelig (in vitro) zijn: aeroob Gram-positieve micro-organismen, anaerobe micro-organismen.

Resistentiemechanismen zijn o.a. meer mutante of verworven PBP's, β-lactamase-enzymen die het vermogen hebben tot hydrolyse van cefiderocol, mutaties die invloed hebben op de regulering van de opname van ijzer door bacteriën, mutaties in transporteiwitten van sideroforen en overexpressie van natieve bacteriële sideroforen. In vitro wordt het antibacteriële effect tegen de normaliter gevoelige soorten niet beïnvloed door de meeste β-lactamasen, waaronder metallo-enzymen. Aangezien de opname in de cellen ook via sideroforen plaatsvindt, wordt de werking van cefiderocol in vitro doorgaans minder beïnvloed door porineverlies of effluxgemedieerde resistentie in vergelijking met andere β-lactamantibiotica.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Cefalexine is een semi-synthetisch, bactericide breedspectrum antibioticum van de 1^e generatie van de groep cefalosporinen. Cefalexine bindt zich aan penicilline bindende eiwitten (PBP's) in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. Mechanismen die kunnen leiden tot resistentie van bacteriën voor cefalexine omvatten o.a.: veranderingen in de aangrijpingspunten (de PBP's), veranderde toegang tot het aangrijpingspunt en enzymatische afbraak door β–lactamasen; cefalexine is gevoelig voor β-lactamasen. Er bestaat kruisresistentie tussen cefalosporinen en penicillinen.

Doorgaans gevoelig zijn:

• Gram-positief: stafylokokken (meticilline-gevoelig), Streptococcus pneumoniae (penicilline-gevoelig) en β-hemolytische streptokokken.
• Gram-negatief: Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae en Proteus mirabilis.

Een verworven resistentie kan een probleem zijn bij: Moraxella catarrhalis.

Resistent zijn:

• Gram-positief: stafylokokken (meticilline-resistent) en Streptococcus pneumoniae (penicilline-resistent).
• Gram-negatief: Enterobacter spp., Morganella morganii, Proteus vulgaris en Pseudomonas aeruginosa.

Gram-negatieve micro-organismen die induceerbare chromosoom-gebonden β-lactamasen bevatten, zoals Enterobacter spp., Serratia spp., Citrobacter spp. en Providentia spp. moeten als resistent voor cefalexine worden beschouwd, ondanks (eventuele) aangetoonde in vitro gevoeligheid.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

cefiderocol hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefazoline (J01DB04) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftolozaan/tazobactam (J01DI54) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Groepsinformatie

cefalexine hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefazoline (J01DB04) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftolozaan/tazobactam (J01DI54) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• acute faryngotonsillitis
• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)