Samenstelling

Samenstelling

Advies

In het algemeen dienen de cefalosporinen als 'reserve' antimicrobiële middelen te worden beschouwd. De Commissie adviseert de toepassing van parenterale cefalosporinen te reserveren voor de kliniek.

Bij een nosocomiale pneumonie (HAP) wordt de keuze voor een specifiek antibioticum bepaald door de lokale situatie met betrekking tot de aard en de resistentie van de ziekenhuisflora.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Advies

In het algemeen dienen de cefalosporinen als 'reserve'-antimicrobiële middelen te worden beschouwd. Geadviseerd wordt de toepassing van parenterale cefalosporinen te reserveren voor de kliniek.

Cefazoline komt ook voor behandeling van een pneumonie (CAP), urineweginfectie of bacteriële huidinfectie pas in aanmerking op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor de initiële empirische behandeling (zie de adviezen en de links daarbinnen hieronder).

Bij een bacteriële community-acquired pneumonie (CAP) is behandeling met antibiotica doorgaans aangewezen. De verwekker ervan bepaalt de keuze voor een antibioticum, zie tabel 9 van de SWAB-richtlijn CAP. Bij een onbekende verwekker bepaalt de ernst van de CAP, de initiële keuze van het antibioticum:

• bij een milde pneumonie bij volwassenen en kinderen is oraal amoxicilline eerste keus;

• behandel een matig-ernstige pneumonie bij voorkeur met intraveneus benzylpenicilline of amoxicilline;

• behandel een ernstige pneumonie op een verpleegafdeling met intraveneus cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim;

• geef bij een ernstige pneumonie op de IC intraveneus ciprofloxacine gecombineerd met cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim, óf monotherapie met intraveneus moxifloxacine.

Cefalosporinen hebben geen plaats in de behandeling van CAP in de huisartsenpraktijk; dit zijn doorgaans reservemiddelen voor de tweedelijnszorg. Cefazoline (een i.v. 1^e generatie cefalosporine) is in de tweedelijnszorg derde keus bij een CAP veroorzaakt door een meticillinegevoelige S. aureus. De toepassing van cefazoline bij CAP is offlabel.

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Kijk in Bacteriële huidinfecties voor de empirische behandeling ervan.

De behandeling van een infectieuze endocarditis (IE) bestaat uit langdurige behandeling met i.v.-antibiotica. Cefazoline kan bij IE offlabel worden ingezet als empirische therapie. Het kan ook worden ingezet bij IE die veroorzaakt is door S. aureus of coagulase-negatieve stafylokokken; doorgaans in geval van een niet-ernstige penicilline-allergie als vervanging voor flucloxacilline. Zie voor uitgebreide (keuze-)informatie de SWAB-richtlijn Infectieuze endocarditis. Zie voor de adviezen van de ESC ESC Guidelines for the management of endocarditis.

Endocarditis-profylaxe is geïndiceerd bij een hoogrisicopatiënt die een hoogrisico-ingreep ondergaat. Geef eenmalig flucloxacilline 30–60 min voorafgaand aan een ingreep bij geïnfecteerd (huid)weefsel, óf amoxicilline bij een tandheelkundige ingreep of bij een ingreep in de tractus digestivus of urogenitalis. Clindamycine of vancomycine is een alternatief bij een penicilline-allergie, afhankelijk van de soort ingreep. Dat geldt ook als de patiënt ≤ 7 dagen voor de ingreep met een penicilline is behandeld. De behandeling van een infectieuze endocarditis (IE) bestaat uit langdurige behandeling met i.v. antibiotica.

Indicaties

Behandeling van de volgende infecties bij volwassenen en kinderen vanaf de leeftijd van 3 maanden:

• gecompliceerde intra-abdominale infecties;
• gecompliceerde urineweginfecties, waaronder pyelonefritis;
• in het ziekenhuis opgelopen pneumonie ('hospital acquired' pneumonie; HAP), waaronder beademingspneumonie ('ventilator-associated' pneumonie; VAP);
• (andere) infecties als gevolg van aerobe, Gram-negatieve organismen bij beperkte behandelopties (bv. t.g.v. van bacteriële resistentie);
• bacteriëmie (sepsis) (vermoedelijk) gepaard gaande met een van de hierboven genoemde infecties, bij volwassenen.

Gerelateerde informatie

• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Indicaties

• Infecties veroorzaakt door micro-organismen die gevoelig zijn voor cefazoline:
  • van huid en weke delen;
  • van botten en gewrichten;
  • van de lagere luchtwegen, zoals pneumonie of een acute exacerbatie van chronische bronchitis (offlabel);
  • van de urinewegen, zoals een acute pyelonefritis (offlabel);
  • van de galwegen (offlabel);
  • endocarditis (offlabel);
  • sepsis (offlabel).
• Als peri-operatieve profylaxe: pre-operatief, intra-operatief en postoperatief, om de incidentie van bepaalde postoperatieve infecties te verlagen bij patiënten die operatieve ingrepen ondergaan met (mogelijk) besmettingsgevaar (= risico op infectie).

Gerelateerde informatie

• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• endocarditis
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Doseringen

Geef ceftazidim/avibactam in combinatie met een antibioticum tegen Gram-positieve bacteriën wanneer bekend is of vermoed wordt dat deze bijdragen aan het infectieproces en/of in combinatie met metronidazol bij (verdenking op) betrokkenheid van anaerobe bacteriën, zoals bij intra-abdominale infecties mogelijk is.

Verminderde nierfunctie (volgens de officiële productinformatie) bij geschatte creatinineklaring (eGFR, bij volwassenen middels Cockcroft-Gault, voor kinderen met behulp van de 'bedside'-formule van Schwartz):

Bij volwassenen

• ≥ 51 ml/min: geen dosisaanpassing nodig;
• 31-50 ml/min: 1 g/0,25 g elke 8 uur;
• 16-30 ml/min: 0,75 g/0,1875 g elke 12 uur;
• 6-15 ml/min: 0,75 g/0,1875 g elke 24 uur;
• Eindstadium nierziekte (ESRD), waaronder met hemodialyse: 0,75 g/0,1875 g elke 48 uur. Op dialysedagen toedienen ná voltooiing van de hemodialyse, omdat ceftazidim en avibactam via hemodialyse verwijderd worden.
• Zie ook de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

Bij kinderen ≥ 2 jaar)

• ≥ 51 ml/min/1,73 m²: geen dosisaanpassing nodig;
• 31-50 ml/min/1,73 m²: 25 mg/6,25 mg/kg lichaamsgewicht elke 8 uur, tot maximaal 1 g/0,25 g elke 8 uur;
• 16-30 ml/min/1,73 m²: 18,75 mg/4,7 mg/kg lichaamsgewicht elke 12 uur, tot maximaal 0,75 g/0,1875 g elke 12 uur;
• 6-15 ml/min/1,73 m²: 18,75 mg/4,7 mg/kg lichaamsgewicht elke 24 uur, tot maximaal 0,75 g/0,1875 g elke 24 uur;
• Eindstadium nierziekte (ESRD), waaronder met hemodialyse: 18,75 mg/4,7 mg/kg lichaamsgewicht elke 48 uur, tot maximaal 0,75 g/0,1875 g elke 48 uur. Op dialysedagen toedienen ná voltooiing van de hemodialyse, omdat ceftazidim en avibactam via hemodialyse verwijderd worden.

Bij kinderen 6 maanden - 2 jaar

• ≥ 51 ml/min/1,73 m²: geen dosisaanpassing nodig;
• 31-50 ml/min/1,73 m²: 25 mg/6,25 mg/kg lichaamsgewicht elke 8 uur;
• 16-30 ml/min/1,73 m²: 18,75 mg/4,7 mg/kg lichaamsgewicht elke 12 uur, tot maximaal 0,75 g/0,1875 g elke 12 uur;
• < 16 ml/min/1,73 m²: onvoldoende gegevens om tot een doseerschema te komen.

Bij kinderen 3-6 maanden

• ≥ 51 ml/min/1,73 m²: geen dosisaanpassing nodig;
• 31-50 ml/min/1,73 m²: 20 mg/5 mg/kg lichaamsgewicht elke 8 uur;
• 16-30 ml/min/1,73 m²: 15 mg/3,75 mg/kg lichaamsgewicht elke 12 uur;
• < 16 ml/min/1,73 m²: onvoldoende gegevens om tot een doseerschema te komen.

Verminderde leverfunctie: Geen dosisaanpassing nodig.

Toediening: Na reconstitutie in 100 ml infunderen middels i.v. infusie gedurende 2 uur. NB. bij toevoeging van vancomycine aan ceftazidim in oplossing kan neerslagvorming optreden.

Doseringen

Bij de behandeling de therapie voortzetten totdat de koorts ten minste 2–3 dagen is verdwenen of tot wanneer het aangetoond is dat de oorzaak is bestreden; sommige verwekkers dienen minimaal gedurende een bepaald aantal dagen behandeld te worden (bv. bij β-hemolytische streptokokken van groep A (GAS) ten minste 10 dagen behandelen om complicaties zoals acuut reuma of glomerulonefritis te voorkomen). Raadpleeg zo nodig relevante (inter)nationale richtlijnen hiertoe.

Toediening

• Kan zowel i.v. als i.m. (i.m. in een grote spiermassa). Volgens het Kinderformularium wordt cefazoline bij kinderen alleen i.v. toegediend.
• Bij directe intraveneuze injectie 500–1000 mg oplossen in ten minste 10 ml water voor injecties en toedienen gedurende 3–5 minuten (in geen geval korter dan 3 minuten), rechtstreeks in de ader of in de slang van een bestaande infusie (met een compatibele oplossing).
• Bij een eenmalige dosis van > 1000 mg deze als i.v.-infusie toedienen over 30–60 minuten, bv. in de slang van een bestaande infusie (met compatibele oplossing).
• Bij herhaalde i.v.-infusie kan intermitterend of als continu infuus worden toegediend. Dit kan in combinatie met een reeds bestaande intraveneuze (volume)therapie gegeven worden, ofwel via een volume-gecontroleerd infusiesysteem met een aangehangen infuuszak/fles, ofwel via een separate fles voor i.v.-toediening. Los hiertoe 500 tot 2000 mg cefazoline op in 50–100 ml van een geschikte intraveneuze oplossing (o.a. 0,9% natriumchloride, 5 of 10% glucose, Ringerlactaat).
• De i.m.-injectie (cefazoline kan ook worden opgelost in lidocaïne–oplossing 0,5%) alleen gebruiken bij ongecompliceerde infecties bij volwassenen en met maximaal 1000 mg.

Bijwerkingen

Zeer vaak (> 10%): positieve directe Coombs-test (kan indicatief zijn voor een hemolytische anemie, de incidentie daarvan is lager maar niet goed bekend).

Vaak (1-10%): candidiase (bv. vulvovaginale of orale candidiasis). Hoofdpijn, duizeligheid. Misselijkheid, braken, buikpijn, diarree. Urticaria, maculopapuleuze huiduitslag, jeuk. Koorts. Eosinofilie, trombocytose of juist trombocytopenie. (Voorbijgaande) stijgingen van één of meer leverenzymen (ALAT, ASAT, LDH, γ-GT, alkalische fosfatase). (Trombo)flebitis op de toedieningsplaats.

Soms (0,1-1%): (pseudomembraneuze) colitis door Clostridioides difficile. Paresthesie, smaakstoornis. Leukopenie, neutropenie, lymfocytose. (Voorbijgaande) verhogingen van bloedureum en/of serumcreatinine, acuut nierfalen.

Zeer zelden (< 0,01%): tubulo-interstitiële nefritis.

Verder zijn gemeld: angio-oedeem, anafylactische reactie, Kounis-syndroom (acuut coronairsyndroom in samenhang met een allergische reactie). Neurologische verschijnselen (bij relatieve overdosering bij verminderde nierfunctie) zoals tremor, myoklonieën, convulsies, niet-convulsieve status epilepticus, encefalopathie, coma). Geelzucht. Toxische epidermale necrolyse (TEN), Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), erythema multiforme, geneesmiddelreactie met eosinofilie en systemische symptomen (DRESS-syndroom). Agranulocytose, hemolytische anemie.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): bij i.m.-injectie: pijn op de injectieplaats, soms met induratie.

Soms (0,1-1%): angio-oedeem. Convulsies (bij onaangepaste hoge dosering in aanwezigheid van een nierfunctiestoornis). Geneesmiddel–geïnduceerde koorts, interstitiële pneumonie of pneumonitis. Orale spruw (bij langdurig gebruik). Exantheem, erytheem, erythema exsudativum multiforme, urticaria. Bij i.v.-toediening: tromboflebitis.

Zelden (0,01-0,1%): pijn op de borst. Pleura–effusie, dyspneu, respiratoire 'distress', hoesten, rinitis. Genitale candidiasis, vaginitis. Misselijkheid, braken, diarree, anorexie (verdwijnen vaak tijdens of na de behandeling). Duizeligheid, vermoeidheid, malaise. Stevens–Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN). Bloedbeeldafwijkingen zoals leukocytose, granulocytose, monocytose, lymfocytopenie, basofilie, eosinofilie, granulocytopenie, neutropenie, leukopenie, trombocytopenie; deze effecten zijn reversibel. Bij enkele andere cefalosporinen zijn anemieën (aplastische anemie, hemolytische anemie) en pancytopenie gemeld. Tijdelijke stijging van leverenzymwaarden (ASAT, ALAT, γGT, LDH en alkalische fosfatase) en bilirubine, voorbijgaande hepatitis, voorbijgaande cholestatische icterus. Tijdelijke stijging ureumgehalte in bloed, proteïnurie, interstitiële nefritis, ongedefinieerde nefropathieën, andere nefrotoxiciteit (meestal bij gelijktijdige behandeling met andere potentieel nefrotoxische geneesmiddelen). Stijging of daling van de bloedglucosespiegel.

Zeer zelden (< 0,01%): anafylactische shock (met oedeem in het gelaat, zwelling van tong, larynx, vernauwing van de luchtwegen, verhoogde hartfrequentie, dyspneu, bloeddrukdaling). Stollingsstoornis en, als gevolg daarvan, bloedingen (vooral bij een tekort aan vitamine K of andere factoren die bloedstollingsstoornissen kunnen veroorzaken zoals kunstmatige voeding, ondervoeding, verminderde lever- en/of nierfunctie, trombocytopenie of aandoeningen die bloedingen veroorzaken of verergeren zoals hemofilie, maag- of duodenumulcera). Anale of genitale jeuk.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Bij gelijktijdig gebruik van nefrotoxische middelen, zoals aminoglycosiden of lisdiuretica, is er meer kans op nefrotoxiciteit.

Gelijktijdige toediening van bacteriostatische antibiotica (tetracyclinen, macroliden) kan (in vitro) de werkzaamheid van ceftazidim verminderen; klinisch is het belang hiervan alleen gezien bij levensbedreigende infecties als meningitis, endocarditis, sepsis en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie. Er is in vitro géén synergie of antagonisme gezien bij de combinatie met metronidazol, tobramycine, levofloxacine, vancomycine, linezolid, colistine of tigecycline.

Avibactam is in vitro substraat van de transporters OAT1 en OAT3; krachtige OAT-remmers kunnen mogelijk de eliminatie van avibactam beïnvloeden. Mogelijk kan probenecide (een OAT3-remmer) de halfwaardetijd van avibactam verlengen, doordat het de renale eliminatie reduceert.

Ceftazidim en avibactam zijn geen klinisch significante remmers of induceerders van de CYP450 enzymen of van andere hepatische of renale transporters; het interactiepotentieel via dergelijke mechanismen wordt als laag beschouwd.

Bij toevoeging van vancomycine aan ceftazidim in oplossing kan neerslagvorming optreden.

Interacties

Bacteriostatische antibiotica (macroliden, tetracyclinen) antagoneren de werking van cefazoline (in vitro), volgens de fabrikant is de combinatie gecontra-indiceerd. Klinisch is dit alleen van belang gebleken bij levensbedreigende infecties zoals meningitis, endocarditis, sepsis, en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie; vermijd in deze gevallen een dergelijke combinatie.

Bij gelijktijdig gebruik van nefrotoxische middelen zoals aminoglycosiden (bv. gentamicine), polymyxinen (bv. colistine), furosemide of andere krachtige diuretica: controleer de nierfunctie.

Cefazoline kan interfereren met de werking van vitamine K-antagonisten (versterkt effect doordat infecties en koorts wellicht zorgen voor een verhoogde afbraak van stollingsfactoren) of heparine (volgens de fabrikant). Controleer de stollingsparameters (INR) nauwkeurig, vooral in het begin van de antibacteriële behandeling (binnen 3 dagen), en pas de dosis van het anticoagulans zo nodig aan.

Sommige cefalosporinen, waaronder cefazoline, kunnen het intrahepatisch metabolisme van vitamine K₁ inhiberen en een hypotrombinemie veroorzaken, vooral in geval van een gebrek aan vitamine K₁; dit kan een verhoging van de dosis vitamine K ₁ (= fytomenadion) noodzakelijk maken (zie ook rubriek Waarschuwingen en voorzorgen).

Probenecide vermindert de renale excretie van een aantal cefalosporinen, waaronder cefazoline, maar dit geldt bv. niet voor ceftriaxon, ceftazidim en cefepim. Gelijktijdig gebruik van probenecide en cefazoline wordt door de fabrikant niet aanbevolen.

Zwangerschap

Ceftazidim passeert de placenta gemakkelijk.

Teratogenese: Bij de mens onvoldoende gegevens (ceftazidim, avibactam). Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid (ceftazidim, avibactam).

Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Cefazoline passeert de placenta.

Teratogenese: Bij de mens, volgens de fabrikant onvoldoende gegevens over de toepassing van cefazoline. Ruime ervaring met gebruik van (andere) eerste generatie cefalosporinen geeft volgens de fabrikant geen aanwijzing voor een schadelijk effect. Lareb: Met de groep cefalosporinen wordt in de meeste studies geen toegenomen kans op aangeboren afwijkingen in het algemeen gezien, daarom worden ze als compatibel met de zwangerschap gezien. Een kleine kans op een specifieke aangeboren (hart)afwijking (atrium-septum-defect) is vooralsnog niet uitgesloten op basis van één studie met methodologische beperkingen. In andere studies is dit risico niet gevonden. Bij dieren zijn geen aanwijzingen voor schadelijkheid van cefazoline waargenomen.

Farmacologisch effect: Bij toepassing tijdens de partus van lidocaïneoplossing (bij i.m. gebruik van cefazoline) rekening houden met het feit dat lokale anesthetica als lidocaïne de placenta passeren. Bij overdosering kan foetale ademdepressie door lidocaïne dan niet worden uitgesloten.

Advies: Cefazoline kan volgens Lareb worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, ceftazidim in geringe hoeveelheden. Onbekend voor avibactam.

Farmacologisch effect: Ceftazidim wordt oraal niet of nauwelijks geabsorbeerd. Hierdoor zijn van ceftazidim geen systemische effecten bij de zuigeling te verwachten. Een nadelig effect van avibactam bij de zuigeling kan niet worden uitgesloten.

Advies: Ceftazidim als monotherapie kan gebruikt worden; in verband met de aanwezigheid van avibactam wordt gebruik van het combinatiepreparaat óf het geven van borstvoeding ontraden.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in zeer geringe mate (de relatieve kinddosis voor de meeste cefalosporinen is volgens Lareb ≤ 1%).

Farmacologisch effect: Bij inname van therapeutische doseringen door de moeder zijn door de lage concentratie in de moedermelk en door de slechte orale absorptie geen systemische effecten bij de zuigeling te verwachten. In theorie is het mogelijk dat de darmflora van de zuigeling wordt beïnvloed. Dit kan leiden tot diarree, en mogelijk kan kolonisatie met gisten of schimmels optreden.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen;
• Ernstige overgevoeligheid (anafylaxie, ernstige huidreactie) voor andere β-lactamantibiotica (penicillinen, carbapenems, monobactams).

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen;
• Eerdere ernstige overgevoeligheidsreactie op penicillinen of elk ander type β-lactamantibioticum;
• Gebruik bij kinderen < 1 jaar: voor de i.m.–injectie: cefazoline niet oplossen in lidocaïne-oplossing.

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisovergevoeligheid en kruisresistentie tussen cefalosporinen onderling, en met penicillinen komen voor. Ernstige en soms fatale overgevoeligheidsreacties zijn mogelijk. Er zijn meldingen geweest van overgevoeligheidsreacties die zich ontwikkelen tot acute allergische kransslagaderspasmen, die weer kunnen leiden tot een myocardinfarct (het Kounis-syndroom). Ga voor de start van dit middel na of de patiënt een voorgeschiedenis heeft van overgevoeligheidsreacties op ceftazidim, andere cefalosporinen of antibiotica uit de andere β-lactamklassen. Wees voorzichtig bij gebleken lichte overgevoeligheid voor andere β-lactamantibiotica (penicillinen, monobactams, carbapenems).

Controleer bij langdurig gebruik het bloedbeeld regelmatig. Als een patiënt tijdens de behandeling een anemie ontwikkelt, de diagnose van cefalosporine-geassocieerde anemie overwegen en de behandeling staken totdat de oorzaak is vastgesteld. Deze immuun-gemedieerde hemolytische anemie kan fataal verlopen.

Bij nierfunctiestoornissen de geschatte creatinineklaring controleren en zo nodig de dosering aanpassen; zie rubriek Doseringen.

Voortgezette toediening van ceftazidim kan resulteren in overgroei van niet-gevoelige micro-organismen zoals C. difficile, enterokokken en schimmels. Bij optreden van ernstige diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen; in dat geval, evenals bij optreden van hemorragische colitis en overgevoeligheidsreacties, het gebruik staken.

Door gebruik van cefalosporinen kan de Coombs-test fout-positief worden evenals glucosebepalingen in de urine met koperbevattende reagentia (Benedict-suikerreactie of Fehling-reagens, Clinitest e.d.).

Bij kinderen < 3 maanden zijn de werkzaamheid en veiligheid niet vastgesteld; er zijn geen gegevens beschikbaar. Er is beperkte ervaring met het gebruik van ceftazidim/avibactam bij een leeftijd van 3-6 maanden.

Hulpstoffen: Let op het natrium, in de infusievloeistof, bij een natriumarm dieet.

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisresistentie en kruisovergevoeligheid tussen cefalosporinen onderling en tussen cefalosporinen en penicillinen komt voor.

Controle van de nierfunctie is gewenst, vooral bij ernstig ziekte patiënten bij toepassing van maximale doses en bij patiënten met gebruik van andere nefrotoxische geneesmiddelen (zie rubriek Interacties), in verband met mogelijke nefrotoxiciteit (afname nierfunctie, tubulusnecrose, interstitiële nefritis). Bij een verminderde nierfunctie kunnen hogere en langer aanhoudende antibioticumconcentraties voorkomen, daarom de dagdosering en/of het toedieningsinterval aanpassen; zie rubriek Dosering. Dit geldt ook voor patiënten met beperkte diurese als gevolg van een slechte nierfunctie.

Risicofactoren voor het optreden van bloedstollingsstoornissen zijn vitamine K-deficiëntie, verminderde lever– en nierfunctie, trombocytopenie, hemofilie, maag–darmulcus, en parenterale voeding (TPV). Bij aanwezigheid van deze risicofactoren: controleer de protrombinetijd (of INR) en geef eventueel vitamine K–suppletie (10 mg/week).

Langdurig gebruik van cefalosporinen kan leiden tot overgroei van niet-gevoelige micro-organismen. Als een superinfectie optreedt tijdens de behandeling, passende maatregelen nemen. Diarree door Clostridioides difficile (CDAD) is gemeld, in ernst variërend van beperkte diarree tot fatale colitis. CDAD kan tot 2 maanden na toediening van antibiotica optreden; houd hier rekening mee bij alle patiënten met diarree na antibioticumgebruik. Bij vermoeden of bevestiging van CDAD moet het huidige antibioticumgebruik dat niet gericht is tegen C. difficile mogelijk worden gestaakt.

Intrathecale toediening wordt afgeraden omdat hierbij ernstige intoxicatie van het centrale zenuwstelsel is gemeld, bv. convulsies.

Door gebruik van cefalosporinen kan de Coombs-test fout-positief worden, evenals glucosebepalingen in de urine met koperbevattende reagentia (Benedict-suikerreactie of Fehling-reagens e.d.).

Zuigelingen: De veiligheid van de toepassing bij prematuren en bij zuigelingen < 1 maand is volgens de fabrikant niet vastgesteld.

Overdosering

Symptomen

Neurologische gevolgen zoals encefalopathie, convulsies en coma door de component ceftazidim.

Therapie

Hemodialyse of peritoneale dialyse.

Neem voor meer informatie over de symptomen en behandeling van een overdosering van ceftazidim/tazobactam contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Overdosering

Symptomen

Pijn, ontsteking en flebitis op de injectieplaats. Parenterale toediening van ongebruikelijk grote doses van cefalosporinen kan duizeligheid, paresthesieën en hoofdpijn geven. Bij sommige cefalosporinen kunnen convulsies optreden, in het bijzonder bij patiënten met een verminderde nierfunctie, waarbij cumulatie kan optreden. De mogelijkheid bestaat dat creatinine-, ureum-, leverenzym- en bilirubineconcentraties toenemen en er bestaat een kans op een positieve Coombs-test, trombocytose, trombocytopenie, eosinofilie, leukopenie en verlenging van de protrombinetijd.

Neem voor meer informatie over een overdosering van cefazoline contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Ceftazidim is een bactericide antibioticum uit de groep van cefalosporinen (derde generatie). Ceftazidim bindt zich aan penicilline-bindende eiwitten in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. Ceftazidim wordt geïnactiveerd door β-lactamasen (ESBL's).

Avibactam is een β-lactamaseremmer en verbreedt het werkingsspectrum van ceftazidim door de β-lactamasen die sommige bacteriën produceren te remmen. Het remmende spectrum van avibactam bevat Ambler klasse A en C β-lactamasen, daarnaast bepaalde klasse D-enzymen waaronder 'extended spectrum' β–lactamasen (ESBL's) en AmpC-enzymen. Avibactam remt geen klasse B-enzymen (de metallo-β-lactamasen). Er is in vitro géén synergie of antagonisme gezien bij de combinatie met metronidazol, tobramycine, levofloxacine, vancomycine, linezolid, colistine of tigecycline.

In klinisch onderzoek is werkzaamheid aangetoond bij de volgende pathogenen, die in vitro (o.b.v. het antibiogram) gevoelig waren gebleken voor ceftazidim/tazobactam:

• Bij gecompliceerde urineweginfecties: Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis, Enterobacter cloacae en Pseudomonas aeruginosa.
• Bij gecompliceerde intra-abdominale infecties: Citrobacter freundii, Enterobacter cloacae, Escherichia coli, Klebsiella oxytoca, Klebsiella pneumoniae en Pseudomonas aeruginosa.
• Bij een nosocomiale pneumonie, ook wel ziekenhuispneumonie, waaronder ventilator-geassocieerde pneumonie (VAP): Enterobacter cloacae, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis, Serratia marcescens en Pseudomonas aeruginosa.

Er is géén klinische werkzaamheid aangetoond bij de goedgekeurde indicaties bij de volgende pathogenen, hoewel uit in vitro gegevens bleek dat zij wel gevoelig zouden zijn bij afwezigheid van verworven resistentiemechanismen: Citrobacter koseri, Klebsiella aerogenes, Morganella morganii, Proteus vulgaris en Providencia rettgeri.

Ceftazidim heeft weinig tot geen activiteit tegen de meeste Gram-positieve organismen zoals Staphylococcus aureus (zowel meticilline-gevoelige als meticilline-resistente stammen; 'MSSA' en 'MRSA') en Enterococcus spp.

Ongevoelig zijn (op basis van in vitro gegevens): Stenotrophomonas maltophilia, Acinetobacter spp. en anaerobe bacteriën.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Cefalosporine van de eerste generatie, met bactericide werking. Cefazoline bindt zich aan penicilline-bindende eiwitten (PBP's) in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. Cefazoline wordt geïnactiveerd door β-lactamasen. Andere resistentiemechanismen omvatten verandering in of veranderde toegang tot het aangrijpingspunt (de PBP's). Er bestaat kruisresistentie tussen cefalosporinen en penicillinen. Cefazoline heeft een breed werkingsspectrum, met een grote werkzaamheid tegen Gram-positieve bacteriën (m.n. kokken) en relatief beperkte werkzaamheid tegen Gram-negatieve bacteriën. De tijd boven MIC is bepalend voor het effect.

Gewoonlijk gevoelig zijn:

• Gram-positief aeroob: Staphylococcus aureus (meticilline–gevoelig; 'MSSA') en de coagulase-negatieve stafylokokken (CNS) Staphylococcus epidermidis (meticilline–gevoelig; 'MSSE') (toch kan in sommige regio's resistentie bij deze stammen een probleem zijn) en Staphylococcus saprophyticus.

Een verworven resistentie kan een probleem zijn bij:

• Gram-positief: β–hemolytische streptokokken van groep A, B, C en G, Streptococcus pneumoniae (bv. indien 'intermediate' gevoelig voor penicilline) en de CNS Staphylococcus haemolyticus en Staphylococcus hominis.
• Gram-negatief aeroob: Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella oxytoca en Neisseria gonorrhoeae.

Gram-negatieve micro-organismen die induceerbare chromosoomgebonden β-lactamasen bevatten, zoals Citrobacter spp., Enterobacter spp., Providentia spp. en Serratia spp. moeten als (verworven) resistent beschouwd worden voor cefazoline ondanks aangetoonde in vitro gevoeligheid.

Resistent zijn verder ook:

• Gram-positief aeroob: Enterococcus spp. (E. faecalis, E. faecium), Listeria monocytogenes en Staphylococcus (meticilline–resistent; o.a. 'MRSA'),
• Gram-negatief aeroob: Acinetobacter baumannii, Moraxella catarrhalis, Pseudomonas aeruginosa, Stenotrophomonas maltophilia, diverse Enterobacteriaceae spp. waaronder Klebsiella pneumoniae, Morganella morganii en indol–positieve Proteus–stammen zoals Proteus mirabilis en Proteus vulgaris.
• Anaeroob: Bacteroides fragilis.
• Overig: Chlamydia spp., Chlamydophila spp., Legionella spp., M. tuberculosis, Mycoplasma spp. en schimmels.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

ceftazidim/avibactam hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefazoline (J01DB04) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftolozaan/tazobactam (J01DI54) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Groepsinformatie

cefazoline hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftolozaan/tazobactam (J01DI54) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• endocarditis
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)