Samenstelling

Samenstelling

Advies

Gecompliceerde urineweginfectie: Ceftolozaan/tazobactam komt pas voor behandeling van een gecompliceerde urineweginfectie in aanmerking op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor de initiële empirische behandeling (zie hieronder).

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Ceftolozaan/tazobactam is een ‘last line’ i.v. reserve-antibioticum bij de behandeling van een urineweginfectie met systemische symptomen. Net als andere reserve-antibiotica kan het effectief zijn bij een gecompliceerde urineweginfectie, maar door neveneffecten zoals selectie van resistente micro-organismen en kolonisatie of infectie met multidrug-resistente micro-organismen, wordt het niet aangeraden als empirische therapie. In een grote RCT is het vergeleken met levofloxacine (systemisch) en was het superieur op de samengestelde uitkomstmaat (gedefinieerd als klinisch herstel en microbiologische eradicatie), waarbij de incidentie van (ernstige) bijwerkingen gelijk was.

Gecompliceerde intra-abdominale infecties: Voor ceftolozaan/tazobactam is geen advies over de plaats in de medicamenteuze behandeling van gecompliceerde intra-abdominale infecties vastgesteld.

Bij een nosocomiale pneumonie (zoals HAP/VAP) wordt de keuze voor een specifiek antibioticum bepaald door de lokale situatie met betrekking tot de aard en de resistentie van de ziekenhuisflora.

Advies

In het algemeen dienen de cefalosporinen als 'reserve'-antimicrobiële middelen te worden beschouwd. Geadviseerd wordt de toepassing van parenterale cefalosporinen te reserveren voor de kliniek.

Cefazoline komt ook voor behandeling van een pneumonie (CAP), urineweginfectie of bacteriële huidinfectie pas in aanmerking op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor de initiële empirische behandeling (zie de adviezen en de links daarbinnen hieronder).

Bij een bacteriële community-acquired pneumonie (CAP) is behandeling met antibiotica doorgaans aangewezen. De verwekker ervan bepaalt de keuze voor een antibioticum, zie tabel 9 van de SWAB-richtlijn CAP. Bij een onbekende verwekker bepaalt de ernst van de CAP, de initiële keuze van het antibioticum:

• bij een milde pneumonie bij volwassenen en kinderen is oraal amoxicilline eerste keus;

• behandel een matig-ernstige pneumonie bij voorkeur met intraveneus benzylpenicilline of amoxicilline;

• behandel een ernstige pneumonie op een verpleegafdeling met intraveneus cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim;

• geef bij een ernstige pneumonie op de IC intraveneus ciprofloxacine gecombineerd met cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim, óf monotherapie met intraveneus moxifloxacine.

Cefalosporinen hebben geen plaats in de behandeling van CAP in de huisartsenpraktijk; dit zijn doorgaans reservemiddelen voor de tweedelijnszorg. Cefazoline (een i.v. 1^e generatie cefalosporine) is in de tweedelijnszorg derde keus bij een CAP veroorzaakt door een meticillinegevoelige S. aureus. De toepassing van cefazoline bij CAP is offlabel.

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Kijk in Bacteriële huidinfecties voor de empirische behandeling ervan.

De behandeling van een infectieuze endocarditis (IE) bestaat uit langdurige behandeling met i.v.-antibiotica. Cefazoline kan bij IE offlabel worden ingezet als empirische therapie. Het kan ook worden ingezet bij IE die veroorzaakt is door S. aureus of coagulase-negatieve stafylokokken; doorgaans in geval van een niet-ernstige penicilline-allergie als vervanging voor flucloxacilline. Zie voor uitgebreide (keuze-)informatie de SWAB-richtlijn Infectieuze endocarditis. Zie voor de adviezen van de ESC ESC Guidelines for the management of endocarditis.

Endocarditis-profylaxe is geïndiceerd bij een hoogrisicopatiënt die een hoogrisico-ingreep ondergaat. Geef eenmalig flucloxacilline 30–60 min voorafgaand aan een ingreep bij geïnfecteerd (huid)weefsel, óf amoxicilline bij een tandheelkundige ingreep of bij een ingreep in de tractus digestivus of urogenitalis. Clindamycine of vancomycine is een alternatief bij een penicilline-allergie, afhankelijk van de soort ingreep. Dat geldt ook als de patiënt ≤ 7 dagen voor de ingreep met een penicilline is behandeld. De behandeling van een infectieuze endocarditis (IE) bestaat uit langdurige behandeling met i.v. antibiotica.

Indicaties

Behandeling bij volwassenen en kinderen van:

• gecompliceerde intra-abdominale infecties;
• gecompliceerde urineweginfecties (incl. acute pyelonefritis).

Behandeling bij volwassenen van:

• in het ziekenhuis opgelopen pneumonie ('hospital-acquired' pneumonie; HAP), waaronder beademingspneumonie ('ventilator-associated' pneumonie; VAP).

Gerelateerde informatie

• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Indicaties

• Infecties veroorzaakt door micro-organismen die gevoelig zijn voor cefazoline:
  • van huid en weke delen;
  • van botten en gewrichten;
  • van de lagere luchtwegen, zoals pneumonie of een acute exacerbatie van chronische bronchitis (offlabel);
  • van de urinewegen, zoals een acute pyelonefritis (offlabel);
  • van de galwegen (offlabel);
  • endocarditis (offlabel);
  • sepsis (offlabel).
• Als peri-operatieve profylaxe: pre-operatief, intra-operatief en postoperatief, om de incidentie van bepaalde postoperatieve infecties te verlagen bij patiënten die operatieve ingrepen ondergaan met (mogelijk) besmettingsgevaar (= risico op infectie).

Gerelateerde informatie

• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• endocarditis
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Doseringen

Bij toepassing van ceftolozaan/tazobactam kan een vermindering van de nierfunctie optreden; controleer regelmatig de nierfunctie bij patiënten met een pre-existente nierfunctiestoornis en pas zonodig de dosis aan.

Ouderen: er is geen dosisaanpassing nodig op basis van alleen de leeftijd.

Verminderde nierfunctie: zie het voorschrift binnen iedere indicatie, omdat de voorschriften voor de indicaties verschillen.

Verminderde leverfunctie: geen dosisaanpassing nodig.

Toediening: via i.v.-infusie met een inlooptijd voor alle doses van 60 minuten.

Doseringen

Bij de behandeling de therapie voortzetten totdat de koorts ten minste 2–3 dagen is verdwenen of tot wanneer het aangetoond is dat de oorzaak is bestreden; sommige verwekkers dienen minimaal gedurende een bepaald aantal dagen behandeld te worden (bv. bij β-hemolytische streptokokken van groep A (GAS) ten minste 10 dagen behandelen om complicaties zoals acuut reuma of glomerulonefritis te voorkomen). Raadpleeg zo nodig relevante (inter)nationale richtlijnen hiertoe.

Toediening

• Kan zowel i.v. als i.m. (i.m. in een grote spiermassa). Volgens het Kinderformularium wordt cefazoline bij kinderen alleen i.v. toegediend.
• Bij directe intraveneuze injectie 500–1000 mg oplossen in ten minste 10 ml water voor injecties en toedienen gedurende 3–5 minuten (in geen geval korter dan 3 minuten), rechtstreeks in de ader of in de slang van een bestaande infusie (met een compatibele oplossing).
• Bij een eenmalige dosis van > 1000 mg deze als i.v.-infusie toedienen over 30–60 minuten, bv. in de slang van een bestaande infusie (met compatibele oplossing).
• Bij herhaalde i.v.-infusie kan intermitterend of als continu infuus worden toegediend. Dit kan in combinatie met een reeds bestaande intraveneuze (volume)therapie gegeven worden, ofwel via een volume-gecontroleerd infusiesysteem met een aangehangen infuuszak/fles, ofwel via een separate fles voor i.v.-toediening. Los hiertoe 500 tot 2000 mg cefazoline op in 50–100 ml van een geschikte intraveneuze oplossing (o.a. 0,9% natriumchloride, 5 of 10% glucose, Ringerlactaat).
• De i.m.-injectie (cefazoline kan ook worden opgelost in lidocaïne–oplossing 0,5%) alleen gebruiken bij ongecompliceerde infecties bij volwassenen en met maximaal 1000 mg.

Bijwerkingen

Vaak (1–10%): hypotensie. Slapeloosheid, angst, hoofdpijn, duizeligheid. Misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, obstipatie. Huiduitslag. Koorts, reacties op de toedieningsplaats. Trombocytose, hypokaliëmie, verhoogde waarden van ALAT en ASAT.

Soms (0,1–1%): atriumfibrilleren, tachycardie, angina pectoris. Ischemisch CVA. Anemie. Clostridioides difficile-infecties (waaronder colitis), Candidiasis waaronder orofaryngeale en vulvovaginale, fungale urineweginfecties. Flebitis, veneuze trombose. Dyspneu. Gastritis, abdominale distensie, dyspepsie, flatulentie, paralytische ileus. Urticaria. Verminderde nierfunctie, nierfalen. Hyperglykemie, hypomagnesiëmie, hypofosfatemie. Positieve Coombs-test (DAGT), verhoogd serum-γGT, verhoogd serum-alkalinefosfatase (AF).

Bij toepassing voor de indicatie HAP/VAP worden Clostridioides difficile-colitis, verhoogde serumwaarden van γGT en AF vaker gezien (1–10%).

Bij kinderen zijn hiernaast nog gemeld: vaak (1–10%): neutropenie, verhoogde eetlust, smaakstoornis.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): bij i.m.-injectie: pijn op de injectieplaats, soms met induratie.

Soms (0,1-1%): angio-oedeem. Convulsies (bij onaangepaste hoge dosering in aanwezigheid van een nierfunctiestoornis). Geneesmiddel–geïnduceerde koorts, interstitiële pneumonie of pneumonitis. Orale spruw (bij langdurig gebruik). Exantheem, erytheem, erythema exsudativum multiforme, urticaria. Bij i.v.-toediening: tromboflebitis.

Zelden (0,01-0,1%): pijn op de borst. Pleura–effusie, dyspneu, respiratoire 'distress', hoesten, rinitis. Genitale candidiasis, vaginitis. Misselijkheid, braken, diarree, anorexie (verdwijnen vaak tijdens of na de behandeling). Duizeligheid, vermoeidheid, malaise. Stevens–Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN). Bloedbeeldafwijkingen zoals leukocytose, granulocytose, monocytose, lymfocytopenie, basofilie, eosinofilie, granulocytopenie, neutropenie, leukopenie, trombocytopenie; deze effecten zijn reversibel. Bij enkele andere cefalosporinen zijn anemieën (aplastische anemie, hemolytische anemie) en pancytopenie gemeld. Tijdelijke stijging van leverenzymwaarden (ASAT, ALAT, γGT, LDH en alkalische fosfatase) en bilirubine, voorbijgaande hepatitis, voorbijgaande cholestatische icterus. Tijdelijke stijging ureumgehalte in bloed, proteïnurie, interstitiële nefritis, ongedefinieerde nefropathieën, andere nefrotoxiciteit (meestal bij gelijktijdige behandeling met andere potentieel nefrotoxische geneesmiddelen). Stijging of daling van de bloedglucosespiegel.

Zeer zelden (< 0,01%): anafylactische shock (met oedeem in het gelaat, zwelling van tong, larynx, vernauwing van de luchtwegen, verhoogde hartfrequentie, dyspneu, bloeddrukdaling). Stollingsstoornis en, als gevolg daarvan, bloedingen (vooral bij een tekort aan vitamine K of andere factoren die bloedstollingsstoornissen kunnen veroorzaken zoals kunstmatige voeding, ondervoeding, verminderde lever- en/of nierfunctie, trombocytopenie of aandoeningen die bloedingen veroorzaken of verergeren zoals hemofilie, maag- of duodenumulcera). Anale of genitale jeuk.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

De werking van cefalosporinen wordt (in vitro) geantagoneerd door bacteriostatische antibiotica (tetracyclinen, macroliden); het klinisch belang hiervan is alleen gezien bij levensbedreigende infecties als meningitis, endocarditis, sepsis en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie.

De kans op hypokaliëmie neemt toe bij combinatie met geneesmiddelen die de kaliumspiegel kunnen verlagen.

Tazobactam is substraat voor OAT1 en OAT3; theoretisch kunnen werkzame stoffen die OAT1 en OAT3 remmen (bv. probenecide), de plasmaconcentratie van tazobactam verhogen. De halfwaardetijd neemt dan toe. Van de combinatie piperacilline/tazobactam is bekend dat de piekplasmaconcentratie van beide middelen niet beïnvloed wordt, mogelijk geldt dat ook voor tazobactam bij gebruik van deze combinatie.

Interacties

Bacteriostatische antibiotica (macroliden, tetracyclinen) antagoneren de werking van cefazoline (in vitro), volgens de fabrikant is de combinatie gecontra-indiceerd. Klinisch is dit alleen van belang gebleken bij levensbedreigende infecties zoals meningitis, endocarditis, sepsis, en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie; vermijd in deze gevallen een dergelijke combinatie.

Bij gelijktijdig gebruik van nefrotoxische middelen zoals aminoglycosiden (bv. gentamicine), polymyxinen (bv. colistine), furosemide of andere krachtige diuretica: controleer de nierfunctie.

Cefazoline kan interfereren met de werking van vitamine K-antagonisten (versterkt effect doordat infecties en koorts wellicht zorgen voor een verhoogde afbraak van stollingsfactoren) of heparine (volgens de fabrikant). Controleer de stollingsparameters (INR) nauwkeurig, vooral in het begin van de antibacteriële behandeling (binnen 3 dagen), en pas de dosis van het anticoagulans zo nodig aan.

Sommige cefalosporinen, waaronder cefazoline, kunnen het intrahepatisch metabolisme van vitamine K₁ inhiberen en een hypotrombinemie veroorzaken, vooral in geval van een gebrek aan vitamine K₁; dit kan een verhoging van de dosis vitamine K ₁ (= fytomenadion) noodzakelijk maken (zie ook rubriek Waarschuwingen en voorzorgen).

Probenecide vermindert de renale excretie van een aantal cefalosporinen, waaronder cefazoline, maar dit geldt bv. niet voor ceftriaxon, ceftazidim en cefepim. Gelijktijdig gebruik van probenecide en cefazoline wordt door de fabrikant niet aanbevolen.

Zwangerschap

Het is onbekend of ceftolozaan de placenta passeert. Tazobactam passeert de placenta.

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens over de toepassing van ceftolozaan/tazobactam. Met de groep cefalosporinen wordt in de meeste studies geen toegenomen kans op aangeboren afwijkingen in het algemeen gezien, een kleine kans op specifieke aangeboren afwijkingen is vooralsnog niet uitgesloten. Ceftolozaan: bij dieren aanwijzingen voor afname van de auditieve schrikrespons 60 dagen na de geboorte bij blootstelling van het moederdier tijdens zwangerschap en lactatie. Tazobactam: Bij dieren zijn bij i.v.-toediening in doses toxisch voor het moederdier geen teratogene afwijkingen gezien. Wel zijn bij intraperitoneale toediening van toxische doses bij dieren een verminderd geboortegewicht, een verhoogd aantal doodgeboren dieren én een gestegen mortaliteit bij de jonge dieren gezien.

Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Cefazoline passeert de placenta.

Teratogenese: Bij de mens, volgens de fabrikant onvoldoende gegevens over de toepassing van cefazoline. Ruime ervaring met gebruik van (andere) eerste generatie cefalosporinen geeft volgens de fabrikant geen aanwijzing voor een schadelijk effect. Lareb: Met de groep cefalosporinen wordt in de meeste studies geen toegenomen kans op aangeboren afwijkingen in het algemeen gezien, daarom worden ze als compatibel met de zwangerschap gezien. Een kleine kans op een specifieke aangeboren (hart)afwijking (atrium-septum-defect) is vooralsnog niet uitgesloten op basis van één studie met methodologische beperkingen. In andere studies is dit risico niet gevonden. Bij dieren zijn geen aanwijzingen voor schadelijkheid van cefazoline waargenomen.

Farmacologisch effect: Bij toepassing tijdens de partus van lidocaïneoplossing (bij i.m. gebruik van cefazoline) rekening houden met het feit dat lokale anesthetica als lidocaïne de placenta passeren. Bij overdosering kan foetale ademdepressie door lidocaïne dan niet worden uitgesloten.

Advies: Cefazoline kan volgens Lareb worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend (ceftolozaan en tazobactam). De meeste cefalosporinen komen slechts in kleine hoeveelheden in de moedermelk terecht, meestal is de relatieve kinddosis minder dan of ca. 1%. Verwacht wordt dat er weinig ceftolozaan overgaat in de moedermelk.

Farmacologisch effect: In theorie is het mogelijk dat de darmflora van de zuigeling wordt beïnvloed, dit leidt hooguit tot diarree. Een ander nadelig effect bij de zuigeling kan niet geheel worden uitgesloten.

Advies: Kan volgens Lareb desondanks waarschijnlijk veilig worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in zeer geringe mate (de relatieve kinddosis voor de meeste cefalosporinen is volgens Lareb ≤ 1%).

Farmacologisch effect: Bij inname van therapeutische doseringen door de moeder zijn door de lage concentratie in de moedermelk en door de slechte orale absorptie geen systemische effecten bij de zuigeling te verwachten. In theorie is het mogelijk dat de darmflora van de zuigeling wordt beïnvloed. Dit kan leiden tot diarree, en mogelijk kan kolonisatie met gisten of schimmels optreden.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen;
• Ernstige overgevoeligheid (anafylaxie, ernstige huidreactie) voor andere β-lactamantibiotica (bv. penicillinen of carbapenems).

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen;
• Eerdere ernstige overgevoeligheidsreactie op penicillinen of elk ander type β-lactamantibioticum;
• Gebruik bij kinderen < 1 jaar: voor de i.m.–injectie: cefazoline niet oplossen in lidocaïne-oplossing.

Waarschuwingen en voorzorgen

β-lactamantibiotica kunnen ernstige allergische reacties veroorzaken; wees voorzichtig bij lichte tot matige overgevoeligheidsreactie bij eerder gebruik van een β-lactamantibioticum.

Controleer regelmatig de nierfunctie bij patiënten met een pre-existente nierfunctiestoornis en pas zo nodig de dosis aan (zie rubriek Dosering), bij toepassing van ceftolozaan/tazobactam bij volwassenen kan een vermindering van de nierfunctie optreden. In de klinische studies naar de toepassing voor gecompliceerde intra-abdominale infecties en urineweginfecties (incl. pyelonefritis) was de werkzaamheid lager bij volwassen patiënten met een matig verminderde nierfunctie ten opzichte van een normale of licht verminderde nierfunctie.

Overweeg bij diarree die ernstig en/of aanhoudend is en tijdens of na de behandeling optreedt, zowel de diagnose antibiotica-geassocieerde colitis als pseudomembraneuze colitis.

Beïnvloeding diagnostische test: De Coombs-test (DAGT) kan fout-positief zijn. Seroconversie naar een positieve DAGT is bij ca. 31% van de volwassen patiënten gezien, bij kinderen bij ca. 45% van de patiënten die ceftolozaan/tazobactam kregen voor een intra-abdominale infectie en bij ca. 30% van de kinderen die dit middel kregen voor de behandeling van een gecompliceerde urineweginfectie. In de klinische studies werden verder geen aanwijzingen voor hemolyse gezien.

Onvoldoende onderzocht: De werkzaamheid en veiligheid zijn niet vastgesteld bij kinderen (< 18 jaar) voor de behandeling van een in het ziekenhuis opgelopen pneumonie (HAP), waaronder beademingspneumonie (VAP). Er is beperkte ervaring met de toepassing van ceftolozaan/tazobactam bij kinderen < 2 jaar. De veiligheidsgegevens over kinderen < 3 maanden met een gecompliceerde intra-abdominale infectie zijn zeer beperkt (n=1). Ceftolozaan/tazobactam is niet onderzocht bij:

• immuungecompromitteerden;
• ernstige neutropenie;
• kinderen < 18 jaar met een eGFR < 50 ml/min/1,73 m²;
• patiënten met terminale nierinsufficiëntie met toepassing van hemodialyse.

Hulpstoffen: Wees voorzichtig met natrium, in het concentraat voor infusievloeistof, bij een natriumarm dieet.

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisresistentie en kruisovergevoeligheid tussen cefalosporinen onderling en tussen cefalosporinen en penicillinen komt voor.

Controle van de nierfunctie is gewenst, vooral bij ernstig ziekte patiënten bij toepassing van maximale doses en bij patiënten met gebruik van andere nefrotoxische geneesmiddelen (zie rubriek Interacties), in verband met mogelijke nefrotoxiciteit (afname nierfunctie, tubulusnecrose, interstitiële nefritis). Bij een verminderde nierfunctie kunnen hogere en langer aanhoudende antibioticumconcentraties voorkomen, daarom de dagdosering en/of het toedieningsinterval aanpassen; zie rubriek Dosering. Dit geldt ook voor patiënten met beperkte diurese als gevolg van een slechte nierfunctie.

Risicofactoren voor het optreden van bloedstollingsstoornissen zijn vitamine K-deficiëntie, verminderde lever– en nierfunctie, trombocytopenie, hemofilie, maag–darmulcus, en parenterale voeding (TPV). Bij aanwezigheid van deze risicofactoren: controleer de protrombinetijd (of INR) en geef eventueel vitamine K–suppletie (10 mg/week).

Langdurig gebruik van cefalosporinen kan leiden tot overgroei van niet-gevoelige micro-organismen. Als een superinfectie optreedt tijdens de behandeling, passende maatregelen nemen. Diarree door Clostridioides difficile (CDAD) is gemeld, in ernst variërend van beperkte diarree tot fatale colitis. CDAD kan tot 2 maanden na toediening van antibiotica optreden; houd hier rekening mee bij alle patiënten met diarree na antibioticumgebruik. Bij vermoeden of bevestiging van CDAD moet het huidige antibioticumgebruik dat niet gericht is tegen C. difficile mogelijk worden gestaakt.

Intrathecale toediening wordt afgeraden omdat hierbij ernstige intoxicatie van het centrale zenuwstelsel is gemeld, bv. convulsies.

Door gebruik van cefalosporinen kan de Coombs-test fout-positief worden, evenals glucosebepalingen in de urine met koperbevattende reagentia (Benedict-suikerreactie of Fehling-reagens e.d.).

Zuigelingen: De veiligheid van de toepassing bij prematuren en bij zuigelingen < 1 maand is volgens de fabrikant niet vastgesteld.

Overdosering

Therapie

Ceftolozaan en tazobactam kunnen door hemodialyse worden verwijderd.

Neem voor meer informatie over een overdosering van ceftolozaan/tazobactam, contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Overdosering

Symptomen

Pijn, ontsteking en flebitis op de injectieplaats. Parenterale toediening van ongebruikelijk grote doses van cefalosporinen kan duizeligheid, paresthesieën en hoofdpijn geven. Bij sommige cefalosporinen kunnen convulsies optreden, in het bijzonder bij patiënten met een verminderde nierfunctie, waarbij cumulatie kan optreden. De mogelijkheid bestaat dat creatinine-, ureum-, leverenzym- en bilirubineconcentraties toenemen en er bestaat een kans op een positieve Coombs-test, trombocytose, trombocytopenie, eosinofilie, leukopenie en verlenging van de protrombinetijd.

Neem voor meer informatie over een overdosering van cefazoline contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Ceftolozaan is een bactericide cefalosporine, structureel lijkend op ceftazidim (een derdegeneratie cefalosporine). Het bindt zich aan penicilline-bindende eiwitten in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. Tazobactam is een β–lactam en structureel verwant met de penicillinen. Het remt de werking van een aantal β-lactamasen. De combinatie wordt gebruikt bij infecties door bacteriën die resistent zijn tegen ceftolozaan door vorming van β-lactamasen; door de combinatie wordt ceftolozaan beschermd tegen afbraak door de meeste algemeen voorkomende β-lactamasen. Ceftolozaan/tazobactam is niet werkzaam tegen β-lactamase-producerende bacteriën die niet worden geremd door tazobactam en die in staat zijn om ceftolozaan af te breken. De productie van β-lactamantibiotica-hydrolyserende-enzymen veroorzaakt vaak resistentie van bacteriën tegen penicillinen en cefalosporinen. Voor ceftolozaan is de tijd dat de plasmaconcentratie hoger is dan de MIC van het infecterend micro-organisme, de belangrijkste voorspeller voor de werkzaamheid.

Doorgaans gevoelig (gebaseerd op in vitro onderzoek) zijn:

• Gram-positief: Streptococcus anginosus, Streptococcus constellatus en Streptococcus salivarius.
• Gram-negatief: Enterobacter cloacae, Escherichia coli, Klebsiella oxytoca, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis en Pseudomonas aeruginosa.

• In klinisch onderzoek is de werkzaamheid tegen deze pathogenen ook vastgesteld bij gecompliceerde intra-abdominale infecties en bij in het ziekenhuis opgelopen pneumonie (waaronder VAP); bij beide indicaties als vooraf was vastgesteld dat het pathogeen in vitro gevoelig was.
• Bij in het ziekenhuis opgelopen pneumonie (waaronder beademingspneumonie) is de werkzaamheid daarnaast ook vastgesteld tegen Haemophilus influenzae en Serratia marcescens.
• Bij gecompliceerde urineweginfecties (waaronder pyelonefritis) is de werkzaamheid alleen vastgesteld tegen de Gram-negatieve bacteriën Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae en Proteus mirabilis.

De klinische werkzaamheid is niet vastgesteld bij de volgende pathogenen, hoewel in vitro onderzoek aangeeft dat ze gevoelig zouden zijn in afwezigheid van verworven resistentiemechanismen: Citrobacter freundii, Citrobacter koseri, Klebsiella aerogenes, Morganella morganii, Proteus vulgaris en Serratia liquefaciens.

Ongevoelig (in vitro) zijn: Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis en Enterococcus faecium.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Cefalosporine van de eerste generatie, met bactericide werking. Cefazoline bindt zich aan penicilline-bindende eiwitten (PBP's) in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. Cefazoline wordt geïnactiveerd door β-lactamasen. Andere resistentiemechanismen omvatten verandering in of veranderde toegang tot het aangrijpingspunt (de PBP's). Er bestaat kruisresistentie tussen cefalosporinen en penicillinen. Cefazoline heeft een breed werkingsspectrum, met een grote werkzaamheid tegen Gram-positieve bacteriën (m.n. kokken) en relatief beperkte werkzaamheid tegen Gram-negatieve bacteriën. De tijd boven MIC is bepalend voor het effect.

Gewoonlijk gevoelig zijn:

• Gram-positief aeroob: Staphylococcus aureus (meticilline–gevoelig; 'MSSA') en de coagulase-negatieve stafylokokken (CNS) Staphylococcus epidermidis (meticilline–gevoelig; 'MSSE') (toch kan in sommige regio's resistentie bij deze stammen een probleem zijn) en Staphylococcus saprophyticus.

Een verworven resistentie kan een probleem zijn bij:

• Gram-positief: β–hemolytische streptokokken van groep A, B, C en G, Streptococcus pneumoniae (bv. indien 'intermediate' gevoelig voor penicilline) en de CNS Staphylococcus haemolyticus en Staphylococcus hominis.
• Gram-negatief aeroob: Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella oxytoca en Neisseria gonorrhoeae.

Gram-negatieve micro-organismen die induceerbare chromosoomgebonden β-lactamasen bevatten, zoals Citrobacter spp., Enterobacter spp., Providentia spp. en Serratia spp. moeten als (verworven) resistent beschouwd worden voor cefazoline ondanks aangetoonde in vitro gevoeligheid.

Resistent zijn verder ook:

• Gram-positief aeroob: Enterococcus spp. (E. faecalis, E. faecium), Listeria monocytogenes en Staphylococcus (meticilline–resistent; o.a. 'MRSA'),
• Gram-negatief aeroob: Acinetobacter baumannii, Moraxella catarrhalis, Pseudomonas aeruginosa, Stenotrophomonas maltophilia, diverse Enterobacteriaceae spp. waaronder Klebsiella pneumoniae, Morganella morganii en indol–positieve Proteus–stammen zoals Proteus mirabilis en Proteus vulgaris.
• Anaeroob: Bacteroides fragilis.
• Overig: Chlamydia spp., Chlamydophila spp., Legionella spp., M. tuberculosis, Mycoplasma spp. en schimmels.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

ceftolozaan/tazobactam hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefazoline (J01DB04) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Groepsinformatie

cefazoline hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftolozaan/tazobactam (J01DI54) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• endocarditis
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)