Samenstelling

Samenstelling

Advies

De cefalosporinen dienen als 'reserve'-antimicrobiële middelen te worden beschouwd. De Commissie adviseert de toepassing van parenterale cefalosporinen te reserveren voor de kliniek.

In het algemeen komt ceftriaxon pas voor behandeling van infecties in aanmerking op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor een initiële empirische behandeling. Dit geldt niet voor die infecties waar ceftriaxon geadviseerd wordt als initiële empirische behandeling (zoals o.a. bij gonorroe).

Bij een bacteriële community-acquired pneumonie (CAP) is behandeling met antibiotica doorgaans aangewezen. De verwekker ervan bepaalt de keuze voor een antibioticum, zie tabel 9 van de SWAB-richtlijn CAP. Bij een onbekende verwekker bepaalt de ernst van de CAP, de initiële keuze van het antibioticum:

• bij een milde pneumonie bij volwassenen en kinderen is oraal amoxicilline eerste keus;

• behandel een matig-ernstige pneumonie bij voorkeur met intraveneus benzylpenicilline of amoxicilline;

• behandel een ernstige pneumonie op een verpleegafdeling met intraveneus cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim;

• geef bij een ernstige pneumonie op de IC intraveneus ciprofloxacine gecombineerd met cefotaxim, ceftriaxon of cefuroxim, óf monotherapie met intraveneus moxifloxacine.

Cefalosporinen hebben geen plaats in de behandeling van een CAP in de huisartsenpraktijk; dit zijn doorgaans reservemiddelen voor de tweedelijnszorg. Ceftriaxon, een derdegeneratie cefalosporine, komt in de tweedelijnszorg in aanmerking als therapie bij een CAP veroorzaakt door o.a. S. pneumoniae, H. influenzae en K. pneumoniae.

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Ga bij een cystitis bij personen behorende tot een risicogroep, waaronder kinderen < 12 jaar, direct over tot medicamenteuze behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. Bij kinderen met cystitis is nitrofurantoïne eerste keus, en is amoxicilline/clavulaanzuur het alternatief. Bij kinderen met een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie is amoxicilline/clavulaanzuur eerste keus, tweede keus is cotrimoxazol.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Ceftriaxon komt, als derde generatie cefalosporine, als monotherapie als één van de eerstekeus-behandelopties in aanmerking als empirische behandeling van een urineweginfectie met systemische symptomen. Bij zwangeren is het, net als cefotaxim, als monotherapie het eerstekeus-middel, omdat hiervan geen bijwerkingen op de foetus zijn beschreven.

Kijk in bacteriële huidinfecties voor het maken van een keuze bij de empirische behandeling ervan.

Conjunctivitis: Bij een infectieuze conjunctivitis door een banale verwekker is een lokaal antibioticum niet geïndiceerd, behalve bij risicogroepen voor complicaties (bv. na recente oogoperaties, bij chronisch infectieuze oogziekten of immuun-gecompromitteerde patiënten) of soms, als de conjunctivitis langer dan twee weken duurt. In deze gevallen gaat de voorkeur uit naar chlooramfenicol-oogdruppels en/of -oogzalf boven fusidinezuur-ooggel, vanwege een breder werkingsspectrum en minder snelle resistentieontwikkeling. Behandel een infectieuze conjunctivitis door chlamydia en/of gonokok met een gericht systemisch antibioticum, conform de behandeling van een anogenitale infectie (soa). Bij een herpes-simplexvirusconjunctivitis is aciclovir-oogzalf aangewezen. Verwijs, bij een conjunctivitis door het varicella-zostervirus, dezelfde dag naar de oogarts door en start direct met een oraal nucleoside-analogon.

De medicamenteuze behandeling van soa’s is afhankelijk van het type verwekker en het resistentiepatroon. Geef voorlichting over veilig vrijen en partnerwaarschuwing.

Bij gonorroe is ceftriaxon eerste keus. Bij contra-indicaties komen op basis van een kweekuitslag met resistentiebepaling ciprofloxacine, amoxicilline (offlabel) of als derde keuze azitromycine (offlabel) in aanmerking. Azitromycine kan ook ‘blind’ gegeven worden, als het niet mogelijk is een kweekuitslag met resistentiebepaling af te wachten.

Behandel syfilis met benzathinebenzylpenicilline (i.m.) of benzylpenicilline (i.v.), afhankelijk van het stadium. Bij een penicilline-allergie is doxycycline een alternatief. Overweeg na eerdere, (mogelijk) IgE-gemedieerde, ernstige overgevoeligheidsreacties, bij behandeling van neurosyfilis of behandeling van syfilis tijdens de zwangerschap penicilline-desensibilisatie gevolgd door benzylpenicilline of, na ernstige (waarschijnlijk) niet-IgE-gemedieerde of na eerdere niet-ernstige overgevoeligheidsreacties, ceftriaxon (i.v.).

De behandeling van infectieuze endocarditis (IE) bestaat uit langdurige behandeling met i.v.-antibiotica. Ceftriaxon komt bij IE in aanmerking als empirische therapie óf bij IE die veroorzaakt is door een aantal van de meest voorkomende verwekkers (streptokokken, enterokokken, HACEK-groep); onder meer bij een niet-ernstige penicilline-allergie, als vervanging voor benzylpenicilline. Zie voor uitgebreide (keuze-)informatie de SWAB-richtlijn: Infectieuze endocarditis. Zie voor de adviezen van de ESC: ESC Guidelines for the management of endocarditis.

Advies

Gecompliceerde urineweginfectie: Ceftolozaan/tazobactam komt pas voor behandeling van een gecompliceerde urineweginfectie in aanmerking op basis van onderzoek naar de aard en de gevoeligheid van de verwekker; dit onderzoek is noodzakelijk bij onvoldoende effect van de middelen die geadviseerd worden voor de initiële empirische behandeling (zie hieronder).

Ga bij een cystitis bij personen behorend tot een risicogroep, waaronder zwangeren en mannen, direct over tot behandeling met antibiotica om complicaties te voorkomen. Start de behandeling ‘blind’, en pas het beleid zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling. De belangrijkste middelen zijn: nitrofurantoïne (bijna altijd eerste keus), fosfomycine (oraal), trimethoprim en bij zwangeren ook amoxicilline/clavulaanzuur.

Start bij een urineweginfectie met tekenen van weefselinvasie bij volwassenen met antibiotica met voldoende weefselpenetratie, zoals in de eerstelijnszorg met ciprofloxacine, cotrimoxazol of amoxicilline/clavulaanzuur. Start in de tweedelijnszorg met intraveneuze toediening van amoxicilline óf een tweede generatie cefalosporine mét een aminoglycoside óf een i.v. derde generatie cefalosporine als monotherapie. Neem altijd een kweek af, start daarna de behandeling ‘blind’ en pas deze zo nodig aan op basis van de kweekuitslag en/of resistentiebepaling.

Ceftolozaan/tazobactam is een ‘last line’ i.v. reserve-antibioticum bij de behandeling van een urineweginfectie met systemische symptomen. Net als andere reserve-antibiotica kan het effectief zijn bij een gecompliceerde urineweginfectie, maar door neveneffecten zoals selectie van resistente micro-organismen en kolonisatie of infectie met multidrug-resistente micro-organismen, wordt het niet aangeraden als empirische therapie. In een grote RCT is het vergeleken met levofloxacine (systemisch) en was het superieur op de samengestelde uitkomstmaat (gedefinieerd als klinisch herstel en microbiologische eradicatie), waarbij de incidentie van (ernstige) bijwerkingen gelijk was.

Gecompliceerde intra-abdominale infecties: Voor ceftolozaan/tazobactam is geen advies over de plaats in de medicamenteuze behandeling van gecompliceerde intra-abdominale infecties vastgesteld.

Bij een nosocomiale pneumonie (zoals HAP/VAP) wordt de keuze voor een specifiek antibioticum bepaald door de lokale situatie met betrekking tot de aard en de resistentie van de ziekenhuisflora.

Indicaties

Behandeling van (ernstige) infecties, bij volwassenen en kinderen (incl. voldragen neonaten vanaf de geboorte):

• pneumonie;
  • opgelopen buiten het ziekenhuis; 'community-acquired'; CAP;
  • opgelopen tijdens verblijf in een ziekenhuis of andere zorginstelling; 'hospital-acquired'; HAP;
• acute exacerbatie van COPD;
• acute otitis media;
• abdominale infecties (peritonitis, infecties van de galwegen);
• infecties van de botten en gewrichten;
• infecties van de bovenste urinewegen (waaronder acute en chronische pyelonefritis);
• gecompliceerde infecties van de huid en weke delen;
• gonorroe;
• syfilis;
• bacteriële meningitis;
• verspreide ziekte van Lyme (stadium II en III);
• bacteriële endocarditis;
• sepsis (bacteriëmie) opgetreden als (vermoedelijk) gevolg van een van de bovenstaande infecties.

Pre-operatief als profylaxe van:

• post–operatieve (wond)infecties.

Gerelateerde informatie

• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• conjunctivitis
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• endocarditis
• seksueel overdraagbare aandoeningen
• urineweginfectie bij kinderen jonger dan 12 jaar
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Indicaties

Behandeling bij volwassenen en kinderen van:

• gecompliceerde intra-abdominale infecties;
• gecompliceerde urineweginfecties (incl. acute pyelonefritis).

Behandeling bij volwassenen van:

• in het ziekenhuis opgelopen pneumonie ('hospital-acquired' pneumonie; HAP), waaronder beademingspneumonie ('ventilator-associated' pneumonie; VAP).

Gerelateerde informatie

• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Doseringen

Algemene richtlijn behandelduur (tenzij anders vermeld bij de specifieke indicatie): de behandeling voortzetten tot ten minste 2–3 dagen nadat de patiënt koortsvrij is geworden of bacteriële eradicatie is bereikt. Bij infecties veroorzaakt door Streptococcus pyogenes (β-hemolytische streptokokken van groep A) is een behandeling gedurende ten minste 10 dagen noodzakelijk om complicaties als acuut reuma en glomerulonefritis te voorkomen. Na identificatie van het micro–organisme zonodig de dosering of de behandeling aanpassen.

Overweeg bij aangetoonde bacteriëmie de dosis aan de hogere kant van het bereik (waar van toepassing).

Ouderen (incl. > 75 jaar): Geen dosisaanpassing nodig op basis van alleen de leeftijd.

Verminderde nier- en/of leverfunctie: Volgens de officiële productinformatie CBG/EMA:

• Verminderde nierfunctie: bij een creatinineklaring < 10 ml/min: max. 2 g per dag.
• Controleer bij toepassing van dialyse de plasmaspiegel om na te gaan of dosisaanpassing nodig is, omdat de eliminatiesnelheid bij deze patiënten kan variëren.
• Bij een licht of matig-ernstig verminderde leverfunctie is geen dosisaanpassing nodig, tenzij er ook sprake is van een nierfunctiestoornis. Er zijn geen onderzoeksgegevens over toepassing bij een ernstig verminderde leverfunctie.
• Zowel een nier- als leverfunctiestoornis: Pas de dosering aan en controleer regelmatig de plasmaconcentratie van ceftriaxon.
• Let op dat deze informatie kan verschillen van andere bronnen (zoals de SWAB-pagina ceftriaxon of het Renal Drug Handbook).

Toediening

• Geef ceftriaxon bij voorkeur als i.v.-infusie in ten minste 30 min, of eventueel als i.v.-injectie in 5 min, bij voorkeur in een grote ader. Dien doses ≥ 2 g als i.v.-infuus toe. I.v. doses vanaf 50 mg/kg lichaamsgewicht bij kinderen < 12 jaar uitsluitend als infusie toedienen in ten minste 30 min, en bij neonaten in 60 min om het risico op bilirubine-encefalopathie te verminderen. De toediening van ceftriaxon kan ook intramusculair (met lidocaïne).
• I.m.-toediening: diep intragluteaal/in het binnenste van een grote spier, max. 1 g aan elke zijde toedienen. Ampullen van 500 mg zijn niet meer beschikbaar; bij de indicaties waar 500 mg i.m. gegeven wordt (bv. gonorroe) kan (volgens de multidisciplinaire SOA-richtlijn) ook 1000 mg i.m. gegeven worden; (ver)deel een dosis van 1000 mg niet, o.a. omdat mogelijk ongelijke deling kan optreden, en dus onderdosering.
• I.v.-infusie: 2 g opgelost in 40 ml calciumvrije infusievloeistof (gebruik dus o.a. géén Ringer(lactaat)-oplossing), zie ook de rubriek Interacties.

Doseringen

Bij toepassing van ceftolozaan/tazobactam kan een vermindering van de nierfunctie optreden; controleer regelmatig de nierfunctie bij patiënten met een pre-existente nierfunctiestoornis en pas zonodig de dosis aan.

Ouderen: er is geen dosisaanpassing nodig op basis van alleen de leeftijd.

Verminderde nierfunctie: zie het voorschrift binnen iedere indicatie, omdat de voorschriften voor de indicaties verschillen.

Verminderde leverfunctie: geen dosisaanpassing nodig.

Toediening: via i.v.-infusie met een inlooptijd voor alle doses van 60 minuten.

Bijwerkingen

Vaak (1-10%): diarree, misselijkheid, braken, stomatitis, glossitis. Huiduitslag, exantheem, allergische dermatitis, jeuk, urticaria en oedeem. Eosinofilie, trombocytopenie, leukopenie, hemolytische anemie, granulocytopenie.

Soms (0,1-1%): hoofdpijn, (draai)duizeligheid.

Zelden (0,01-0,1%): koorts, rillingen, anafylactische of anafylactoïde reacties (bv. bronchospasmen). Encefalopathie. Neerslag van ceftriaxon-calciumzout in de galblaas, reversibele cholelithiase, stijging van leverenzymwaarden. Oligurie, hematurie, verhoogd serumcreatinine. Genitale schimmelinfectie. Flebitis (bij i.v.-toediening).

Zeer zelden (< 0,01%): pseudomembraneuze colitis en gastro-intestinale hemorragie. Pancreatitis. Stollingsafwijkingen.

Verder zijn gemeld:

• Anafylactische shock. Kounis-syndroom (allergisch kransslagaderspasme dat kan resulteren in een myocardinfarct). Ernstige huidreacties, die fataal kunnen verlopen zoals het Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN; Lyell–syndroom) en geneesmiddelexantheem met eosinofilie en systemische symptomen (het DRESS-syndroom); voorts erythema multiforme, acute gegeneraliseerde exanthemateuze pustulose (AGEP). Convulsies. Stomatitis, glossitis. Hepatitis, cholestatische hepatitis (beide meestal reversibel na staken ceftriaxon). Kernicterus. Agranulocytose. Verlengde stollingstijd. Pijn op de injectieplaats (m.n. bij i.m.-injectie zonder lidocaïne). Fout-positieve uitslagen bij de volgende onderzoeken: antiglobulinetest, test op galactosemie, glucosebepaling bij gebruik van niet-enzymatische methoden.
• Vooral bij kinderen zijn (reversibele) precipitaties in de nieren (m.n. bij kinderen ≥ 3 jaar) of urinewegen gemeld, vooral wanneer behandeld werd met hoge doses en in aanwezigheid van andere risicofactoren zoals een vochtbeperking of bedlegerigheid. In sommige gevallen leidde dit tot ureter-obstructie, (postrenale) acute nierinsufficiëntie en/of anurie.
• (Doorgaans reversibele) precipitaties in de galblaas vooral na hoge doses, asymptomatisch of gepaard met misselijkheid, braken en pijn.
• Jarisch-Herxheimerreactie: Tijdens de behandeling van spirochetose (bv. leptospirose, lymeborreliose, syfilis) kunnen binnen enkele uren na de toediening Jarisch-Herxheimer-achtige reacties optreden (met als symptomen o.a. hypotensie, tachycardie, vasodilatatie, koorts, rillingen, hoofd- en spierpijn, rigor), voor meer informatie zie de rubriek Waarschuwingen en voorzorgen.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Vaak (1–10%): hypotensie. Slapeloosheid, angst, hoofdpijn, duizeligheid. Misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, obstipatie. Huiduitslag. Koorts, reacties op de toedieningsplaats. Trombocytose, hypokaliëmie, verhoogde waarden van ALAT en ASAT.

Soms (0,1–1%): atriumfibrilleren, tachycardie, angina pectoris. Ischemisch CVA. Anemie. Clostridioides difficile-infecties (waaronder colitis), Candidiasis waaronder orofaryngeale en vulvovaginale, fungale urineweginfecties. Flebitis, veneuze trombose. Dyspneu. Gastritis, abdominale distensie, dyspepsie, flatulentie, paralytische ileus. Urticaria. Verminderde nierfunctie, nierfalen. Hyperglykemie, hypomagnesiëmie, hypofosfatemie. Positieve Coombs-test (DAGT), verhoogd serum-γGT, verhoogd serum-alkalinefosfatase (AF).

Bij toepassing voor de indicatie HAP/VAP worden Clostridioides difficile-colitis, verhoogde serumwaarden van γGT en AF vaker gezien (1–10%).

Bij kinderen zijn hiernaast nog gemeld: vaak (1–10%): neutropenie, verhoogde eetlust, smaakstoornis.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Ceftriaxon niet gelijktijdig toedienen met intraveneuze calciumhoudende oplossingen (waaronder parenterale voeding; TPV), volgens de officiële productinformatie CBG/EMA zelfs niet via verschillende infuuslijnen of op verschillende infusieplaatsen, vanwege het risico op neerslagvorming. Ceftriaxon en calciumhoudende oplossingen kunnen wel ná elkaar worden toegediend (maar níet bij een neonaat jonger dan 28 dagen, zie ook rubriek Contra-indicaties), als:

• de infuuslijnen tussen de toediening van de verschillende oplossingen vervangen of grondig gespoeld worden met een fysiologische zoutoplossing om neerslagvorming te voorkomen, óf
• er infuuslijnen op verschillende plaatsen worden gebruikt.

Als alternatief kan bij toediening van TPV de infusie hiervan onderbroken worden voor de duur van de infusie van ceftriaxon; spoel de infuuslijnen tussen de infusie van de verschillende oplossingen.

Niet mengen met aminoglycosiden, fluconazol, vancomycine, calciumbevattende oplossingen, labetalol of amsacrine.

Interacties

De werking van cefalosporinen wordt (in vitro) geantagoneerd door bacteriostatische antibiotica (tetracyclinen, macroliden); het klinisch belang hiervan is alleen gezien bij levensbedreigende infecties als meningitis, endocarditis, sepsis en daarnaast bij patiënten met ernstige neutropenie.

De kans op hypokaliëmie neemt toe bij combinatie met geneesmiddelen die de kaliumspiegel kunnen verlagen.

Tazobactam is substraat voor OAT1 en OAT3; theoretisch kunnen werkzame stoffen die OAT1 en OAT3 remmen (bv. probenecide), de plasmaconcentratie van tazobactam verhogen. De halfwaardetijd neemt dan toe. Van de combinatie piperacilline/tazobactam is bekend dat de piekplasmaconcentratie van beide middelen niet beïnvloed wordt, mogelijk geldt dat ook voor tazobactam bij gebruik van deze combinatie.

Zwangerschap

Ceftriaxon passeert de placenta. De bereikte concentraties zijn ca. 20 microg/ml in navelstrengbloed en ca. 15 microg/ml in het vruchtwater.

Teratogenese: Bij de mens, zijn er volgens de fabrikant beperkte gegevens over de toepassing van ceftriaxon. Bij dieren geen aanwijzingen voor schadelijkheid. Met de groep cefalosporinen wordt in de meeste studies geen toegenomen kans op aangeboren afwijkingen in het algemeen gezien, daarom worden ze als compatibel met de zwangerschap gezien. Een kleine kans op een specifieke aangeboren (hart)afwijking (atriumseptumdefect) is vooralsnog niet uitgesloten op basis van één studie met methodologische beperkingen. In andere studies is dit risico niet gevonden. Volgens de SWAB-richtlijn Urineweginfecties (2020) zijn er geen nadelige effecten van ceftriaxon bij de foetus beschreven.

Farmacologisch effect: Bij toepassing tijdens de partus van lidocaïneoplossing (van toepassing bij i.m.-gebruik van ceftriaxon) rekening houden met het feit dat lokale anesthetica als lidocaïne de placenta passeren. Bij overdosering kan foetale ademdepressie door lidocaïne niet worden uitgesloten.

Advies: Kan volgens Lareb worden gebruikt. Kan volgens de SWAB-richtlijn Urineweginfecties worden gebruikt als een eerstekeusmiddel bij pyelonefritis tijdens de zwangerschap.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Het is onbekend of ceftolozaan de placenta passeert. Tazobactam passeert de placenta.

Teratogenese: Bij de mens, onvoldoende gegevens over de toepassing van ceftolozaan/tazobactam. Met de groep cefalosporinen wordt in de meeste studies geen toegenomen kans op aangeboren afwijkingen in het algemeen gezien, een kleine kans op specifieke aangeboren afwijkingen is vooralsnog niet uitgesloten. Ceftolozaan: bij dieren aanwijzingen voor afname van de auditieve schrikrespons 60 dagen na de geboorte bij blootstelling van het moederdier tijdens zwangerschap en lactatie. Tazobactam: Bij dieren zijn bij i.v.-toediening in doses toxisch voor het moederdier geen teratogene afwijkingen gezien. Wel zijn bij intraperitoneale toediening van toxische doses bij dieren een verminderd geboortegewicht, een verhoogd aantal doodgeboren dieren én een gestegen mortaliteit bij de jonge dieren gezien.

Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe hoeveelheden; door de slechte orale absorptie is dit echter van gering klinisch belang. De relatieve kinddosis is ongeveer 4%.

Farmacologisch effect: In theorie is het mogelijk dat de darmflora wordt beïnvloed. Diarree bij de zuigeling is hierdoor mogelijk.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Onbekend (ceftolozaan en tazobactam). De meeste cefalosporinen komen slechts in kleine hoeveelheden in de moedermelk terecht, meestal is de relatieve kinddosis minder dan of ca. 1%. Verwacht wordt dat er weinig ceftolozaan overgaat in de moedermelk.

Farmacologisch effect: In theorie is het mogelijk dat de darmflora van de zuigeling wordt beïnvloed, dit leidt hooguit tot diarree. Een ander nadelig effect bij de zuigeling kan niet geheel worden uitgesloten.

Advies: Kan volgens Lareb desondanks waarschijnlijk veilig worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor een andere cefalosporine;
• Een voorgeschiedenis van ernstige overgevoeligheid (zoals een anafylactische reactie) voor andere β-lactamantibiotica (d.w.z. een penicilline, monobactam of carbapenem);
• Vanwege het risico op neerslag van calciumceftriaxon in de bloedvaten van nieren, longen en/of lever, mogelijk met een fataal verloop: gebruik bij voldragen pasgeborenen (tot een leeftijd van 28 dagen) als bij hen i.v.-behandeling met calcium(-houdende stoffen) is geïndiceerd of binnenkort wordt toegepast;
• Vanwege het risico van bilirubine-encefalopathie door verdringing van bilirubine van de bindingsplaatsen aan serum-albumine, bij:
  • pasgeborenen met hyperbilirubinemie;
  • prematuren tot een gecorrigeerde leeftijd van 41 weken (zwangerschapsduur + levensweken);
  • voldragen pasgeborenen (tot een leeftijd van 28 dagen): met icterus, hypoalbuminemie of acidose (omdat deze aandoeningen geassocieerd zijn met een verstoorde bindingscapaciteit voor bilirubine).

Bij i.m.-toediening met lidocaïne: zie in dat geval ook lidocaïne#contra-indicaties.

Contra-indicaties

• Overgevoeligheid voor cefalosporinen;
• Ernstige overgevoeligheid (anafylaxie, ernstige huidreactie) voor andere β-lactamantibiotica (bv. penicillinen of carbapenems).

Waarschuwingen en voorzorgen

Kruisovergevoeligheid met andere β–lactamantibiotica kan voorkomen. Ga voor aanvang van de behandeling na of de patiënt in het verleden een ernstige overgevoeligheidsreactie heeft gehad op ceftriaxon, een ander cefalosporine of een ander type β-lactamantibioticum. Wees waakzaam bij een voorgeschiedenis van niet-ernstige overgevoeligheid voor dergelijke antibiotica. Overgevoeligheidsreacties kunnen leiden tot het Kounis-syndroom, een ernstige allergische reactie die kan resulteren in een myocardinfarct, veroorzaakt door coronairarterie-spasmen.

Encefalopathie is gemeld, met name bij ouderen met een ernstig verminderde nierfunctie of aandoeningen van het CZS. Overweeg het staken van de behandeling met ceftriaxon als met ceftriaxon geassocieerde encefalopathie wordt vermoed (bv. door een verminderd bewustzijnsniveau, veranderde geestelijke toestand, myoklonieën, convulsies).

Neerslag van calciumceftriaxon kan bij echografisch onderzoek van de galblaas als schaduwen worden waargenomen en verward worden met galstenen. Deze neerslag wordt vaker waargenomen bij dagdoses ≥ 1 g. Neem met name bij kinderen voorzichtigheid in acht. De neerslagen verdwijnen na het staken van dit middel. In symptomatische gevallen wordt een conservatieve niet-operatieve behandeling aanbevolen.

Een Jarisch-Herxheimerreactie kan tijdens de behandeling van spirocheet-infecties binnen enkele uren na aanvang van de behandeling optreden (voor symptomen, zie rubriek Bijwerkingen). De reactie is het gevolg van een inflammatiereactie na het vrijkomen van endotoxinen en lipoproteïnen na de cellysis van deze bacteriën. Gewoonlijk verdwijnt de reactie vanzelf of kan deze symptomatisch behandeld worden; de behandeling niet staken als deze reactie optreedt.

Bij langdurig gebruik het bloedbeeld regelmatig controleren. Agranulocytose (aantal granulocyten < 0,5 × 10⁹/l), treedt meestal na 10 dagen op, vooral bij een totale dosis van ≥ 20 gram. Als een patiënt tijdens de behandeling een anemie ontwikkelt, overweeg dan de diagnose met cefalosporine geassocieerde anemie; staak de behandeling totdat de oorzaak is vastgesteld. Deze immuun–gemedieerde hemolytische anemie kán fataal verlopen.

Bij ernstige, aanhoudende diarree de diagnose pseudomembraneuze colitis overwegen. Staak na vaststelling de ceftriaxon en geef een specifieke behandeling gericht tegen Clostridioides difficile. Geneesmiddelen die de peristaltiek remmen, zijn dan gecontra-indiceerd.

Superinfecties veroorzaakt door overgroei van niet-gevoelige micro-organismen, kunnen, net als bij andere antibiotica, optreden.

Invloed op diagnostische testen: Door gebruik van cefalosporinen kan de antiglobulinetest (Coombs-test) fout-positief worden, zo ook niet–enzymatische glucosebepalingen in de urine en testen op galactosemie. Bepaalde meetsystemen geven onjuiste, verlaagde bloedglucosewaarden aan.

Waarschuwingen en voorzorgen

β-lactamantibiotica kunnen ernstige allergische reacties veroorzaken; wees voorzichtig bij lichte tot matige overgevoeligheidsreactie bij eerder gebruik van een β-lactamantibioticum.

Controleer regelmatig de nierfunctie bij patiënten met een pre-existente nierfunctiestoornis en pas zo nodig de dosis aan (zie rubriek Dosering), bij toepassing van ceftolozaan/tazobactam bij volwassenen kan een vermindering van de nierfunctie optreden. In de klinische studies naar de toepassing voor gecompliceerde intra-abdominale infecties en urineweginfecties (incl. pyelonefritis) was de werkzaamheid lager bij volwassen patiënten met een matig verminderde nierfunctie ten opzichte van een normale of licht verminderde nierfunctie.

Overweeg bij diarree die ernstig en/of aanhoudend is en tijdens of na de behandeling optreedt, zowel de diagnose antibiotica-geassocieerde colitis als pseudomembraneuze colitis.

Beïnvloeding diagnostische test: De Coombs-test (DAGT) kan fout-positief zijn. Seroconversie naar een positieve DAGT is bij ca. 31% van de volwassen patiënten gezien, bij kinderen bij ca. 45% van de patiënten die ceftolozaan/tazobactam kregen voor een intra-abdominale infectie en bij ca. 30% van de kinderen die dit middel kregen voor de behandeling van een gecompliceerde urineweginfectie. In de klinische studies werden verder geen aanwijzingen voor hemolyse gezien.

Onvoldoende onderzocht: De werkzaamheid en veiligheid zijn niet vastgesteld bij kinderen (< 18 jaar) voor de behandeling van een in het ziekenhuis opgelopen pneumonie (HAP), waaronder beademingspneumonie (VAP). Er is beperkte ervaring met de toepassing van ceftolozaan/tazobactam bij kinderen < 2 jaar. De veiligheidsgegevens over kinderen < 3 maanden met een gecompliceerde intra-abdominale infectie zijn zeer beperkt (n=1). Ceftolozaan/tazobactam is niet onderzocht bij:

• immuungecompromitteerden;
• ernstige neutropenie;
• kinderen < 18 jaar met een eGFR < 50 ml/min/1,73 m²;
• patiënten met terminale nierinsufficiëntie met toepassing van hemodialyse.

Hulpstoffen: Wees voorzichtig met natrium, in het concentraat voor infusievloeistof, bij een natriumarm dieet.

Overdosering

Voor informatie over een overdosering met ceftriaxon neem contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Overdosering

Therapie

Ceftolozaan en tazobactam kunnen door hemodialyse worden verwijderd.

Neem voor meer informatie over een overdosering van ceftolozaan/tazobactam, contact op met het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum.

Eigenschappen

Breed-spectrum derdegeneratie-cefalosporine. Ceftriaxon bindt zich aan penicillinebindende eiwitten (PBP's) in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood.

Ceftriaxon is resistent tegen ontleding door het merendeel van de β-lactamasen (zoals TEM–1), maar wordt geïnactiveerd door β–lactamasen die effectief cefalosporinen hydrolyseren zoals 'extended spectrum beta-lactamases' (ESBL's), carbapenemasen en AmpC-type enzymen, die bij bepaalde aerobe Gram-negatieve bacteriën geïnduceerd of stabiel tot expressie gebracht kunnen worden. Andere resistentiemechanismen zijn een verminderde affiniteit tussen PBP's en ceftriaxon, onvoldoende permeabiliteit van de celwand van Gram-negatieve organismen en bacteriële effluxpompen.

Werkingsduur: ca. 24 uur.

Gewoonlijk gevoelig zijn:

• Gram-positief: Staphylococcus spp. (indien coagulase negatief en gevoelig voor methicilline), Staphylococcus aureus (uitgezonderd MRSA), Streptococcus spp. waaronder Streptococcus pneumoniae (uitgezonderd de penicilline–resistente stammen), Streptococcus pyogenes (groep A streptokokken; GAS), Streptococcus agalactiae (groep B streptokokken; GBS) en streptokokken uit de Viridans groep.
• Gram-negatief: Borrelia spp. (o.a. B. burgdorferi), Citrobacter spp. (uitgezonderd cefalosporinaseproducerende stammen van Citrobacter freundii), Escherichia coli (uitgezonderd ESBL–producerende stammen), Haemophilus influenzae, Haemophilus para–influenzae, Klebsiella spp. waaronder Klebsiella pneumoniae en Klebsiella oxytoca (uitgezonderd hun ESBL–producerende stammen); Moraxella catarrhalis, Morganella morganii (uitgezonderd cefalosporinaseproducerende stammen), Neisseria gonorrhoeae, Neisseria meningitidis, Proteus mirabilis, Proteus vulgaris (sommige stammen), Salmonella spp., Shigella spp. en Treponema pallidum.

Verminderd gevoelig zijn:

• Gram-positief: Staphylococcus epidermidis.
• Gram-negatief: Enterobacter spp. waaronder Enterobacter cloacae, Klebsiella aerogenes.

Doorgaans ongevoelig (vaak resistent) zijn:

• Gram-positief: Streptococcus pneumoniae (de penicilline-resistente stammen).
• Gram-negatief: Aeromonas spp., Achromobacter spp., Alcaligenes spp., cefalosporinaseproducerende stammen van Citrobacter freundii, van Enterobacter spp., van Morganella spp. en van Serratia spp.; verder Flavobacterium spp., Proteus vulgaris (sommige stammen) en Providencia spp.
• Anaeroob: Bacteroides spp. waaronder Bacteroides fragilis.
• Overig: Mycobacteria en Rickettsia spp.

Resistent: alle Staphylococcus spp. die meticilline-resistent zijn (waaronder derhalve MRSA), zijn ook resistent voor ceftriaxon. ESBL-producerende stammen van Escherichia coli en Klebsiella spp. zijn altijd resistent.

Inherent resistent zijn verder:

• Gram-positief: Enterococcus spp. (waaronder E. faecalis en E. faecium) en Listeria monocytogenes.
• Gram-negatief: Acinetobacter spp. (o.a. A. baumannii), Pseudomonas spp. (waaronder P. aeruginosa) en Stenotrophomonas maltophilia.
• Anaeroob: Clostridioides difficile.
• Overig: Chlamydia spp., Chlamydophila spp., Mycoplasma spp., Legionella spp., en Ureaplasma urealyticum.

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Ceftolozaan is een bactericide cefalosporine, structureel lijkend op ceftazidim (een derdegeneratie cefalosporine). Het bindt zich aan penicilline-bindende eiwitten in de celwand van bacteriën, waardoor de synthese van peptidoglycaan wordt geremd. Dit resulteert in celdood. Tazobactam is een β–lactam en structureel verwant met de penicillinen. Het remt de werking van een aantal β-lactamasen. De combinatie wordt gebruikt bij infecties door bacteriën die resistent zijn tegen ceftolozaan door vorming van β-lactamasen; door de combinatie wordt ceftolozaan beschermd tegen afbraak door de meeste algemeen voorkomende β-lactamasen. Ceftolozaan/tazobactam is niet werkzaam tegen β-lactamase-producerende bacteriën die niet worden geremd door tazobactam en die in staat zijn om ceftolozaan af te breken. De productie van β-lactamantibiotica-hydrolyserende-enzymen veroorzaakt vaak resistentie van bacteriën tegen penicillinen en cefalosporinen. Voor ceftolozaan is de tijd dat de plasmaconcentratie hoger is dan de MIC van het infecterend micro-organisme, de belangrijkste voorspeller voor de werkzaamheid.

Doorgaans gevoelig (gebaseerd op in vitro onderzoek) zijn:

• Gram-positief: Streptococcus anginosus, Streptococcus constellatus en Streptococcus salivarius.
• Gram-negatief: Enterobacter cloacae, Escherichia coli, Klebsiella oxytoca, Klebsiella pneumoniae, Proteus mirabilis en Pseudomonas aeruginosa.

• In klinisch onderzoek is de werkzaamheid tegen deze pathogenen ook vastgesteld bij gecompliceerde intra-abdominale infecties en bij in het ziekenhuis opgelopen pneumonie (waaronder VAP); bij beide indicaties als vooraf was vastgesteld dat het pathogeen in vitro gevoelig was.
• Bij in het ziekenhuis opgelopen pneumonie (waaronder beademingspneumonie) is de werkzaamheid daarnaast ook vastgesteld tegen Haemophilus influenzae en Serratia marcescens.
• Bij gecompliceerde urineweginfecties (waaronder pyelonefritis) is de werkzaamheid alleen vastgesteld tegen de Gram-negatieve bacteriën Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae en Proteus mirabilis.

De klinische werkzaamheid is niet vastgesteld bij de volgende pathogenen, hoewel in vitro onderzoek aangeeft dat ze gevoelig zouden zijn in afwezigheid van verworven resistentiemechanismen: Citrobacter freundii, Citrobacter koseri, Klebsiella aerogenes, Morganella morganii, Proteus vulgaris en Serratia liquefaciens.

Ongevoelig (in vitro) zijn: Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis en Enterococcus faecium.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

ceftriaxon hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefazoline (J01DB04) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftolozaan/tazobactam (J01DI54) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Groepsinformatie

ceftolozaan/tazobactam hoort bij de groep cefalosporinen.

• cefaclor (J01DC04) Vergelijk
• cefalexine (J01DB01) Vergelijk
• cefazoline (J01DB04) Vergelijk
• cefepim (J01DE01) Vergelijk
• cefiderocol (J01DI04) Vergelijk
• cefotaxim (J01DD01) Vergelijk
• ceftarolinefosamil (J01DI02) Vergelijk
• ceftazidim (J01DD02) Vergelijk
• ceftazidim/avibactam (J01DD52) Vergelijk
• ceftriaxon (J01DD04) Vergelijk
• cefuroxim (systemisch) (J01DC02) Vergelijk
• cefuroximaxetil (J01DC02) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• bacteriële huidinfecties
• community-acquired pneumonie (CAP)
• conjunctivitis
• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• endocarditis
• seksueel overdraagbare aandoeningen
• urineweginfectie bij kinderen jonger dan 12 jaar
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• cefalosporinen

Indicaties

• cystitis bij risicogroepen ouder dan 12 jaar
• urineweginfectie met weefselinvasie (pyelonefritis, acute prostatitis)

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten