Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Avodart GlaxoSmithKline bv
- Toedieningsvorm
- Capsule
- Sterkte
- 0,5 mg
Dutasteride Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Capsule
- Sterkte
- 0,5 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Finasteride XGVS Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet, omhuld
- Sterkte
- 1 mg
Propecia XGVS Organon Pharma BV
- Toedieningsvorm
- Tablet, omhuld
- Sterkte
- 1 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
De begeleiding van mannen met aspecifieke mictieklachten, 'lower urinary tract symptoms' (LUTS), bestaat uit uitleg en niet-medicamenteuze adviezen. Het effect van medicamenteuze behandeling bij aspecifieke mictieklachten bij mannen, is zeer beperkt en meestal niet klinisch relevant. Dit komt waarschijnlijk doordat het werkingsmechanisme alleen gericht is op de prostaat- of blaasfunctie, terwijl de klachten vaak een multifactoriële oorzaak hebben. Overweeg medicatie alleen wanneer een niet-medicamenteuze behandeling onvoldoende helpt en de patiënt veel klachten heeft.
In de tweedelijnszorg kan bij aspecifieke mictieklachten zonder urgency of nycturie, een 5-α-reductaseremmer in combinatie met een α1-blokker worden overwogen.
Advies
Wees bij de behandeling van androgene alopecia terughoudend met het voorschrijven van geneesmiddelen. Het is een verschijnsel dat past bij een normaal verouderingsproces. Er kan gekozen worden voor minoxidil lotion (2%) of finasteride tabletten (1 mg). Het effect van de medicamenteuze behandeling valt tegen terwijl er wel kans is op bijwerkingen. Een langdurige behandeling is noodzakelijk voor behoud van effect; er zijn echter weinig tot geen gegevens over de werkzaamheid en veiligheid op de lange termijn. Zie voor meer informatie de NHG-richtlijn Alopecia.
Indicaties
- Behandeling van matige tot ernstige symptomen van benigne prostaathyperplasie (BPH).
- Verkleining van het risico van acute urineretentie en operatieve ingreep bij patiënten met matige tot ernstige symptomen van benigne prostaathyperplasie.
Dutasteride kan worden gebruikt als monotherapie of in combinatietherapie met tamsulosine.
Gerelateerde informatie
Indicaties
- Vroege stadia van androgene alopecia bij volwassen mannen ≤ 41 jaar.
Doseringen
Benigne prostaathyperplasie
Volwassenen
Monotherapie of combinatietherapie met tamsulosine: 0,5 mg 1×/dag.
Ouderen: er is geen dosisaanpassing nodig op basis van alleen de leeftijd.
Verminderde nierfunctie: de verwachting is dat een dosisaanpassing niet nodig is.
Verminderde leverfunctie: wees in verband met het ontbreken van gegevens voorzichtig bij licht tot matig verminderde leverfunctie. Gebruik bij een ernstig verminderde leverfunctie is gecontra-indiceerd.
Toediening: de capsule heel doorslikken in verband met lokale irritatie van het orofaryngeale slijmvlies bij blootstelling aan de inhoud van de capsule.
Doseringen
Androgene alopecia
Volwassen mannen ≤ 41 jaar
1 mg/dag. Stabilisatie van het haarverlies kan verwacht worden na 3–6 maanden behandeling. Na staken van de behandeling is het effect na 9–12 maanden verdwenen, daarom wordt continu gebruik aanbevolen. Er zijn geen aanwijzingen dat een hogere dosis de werkzaamheid verhoogt.
Verminderde nierfunctie: geen dosisaanpassing nodig.
Verminderde leverfunctie: er kan geen dosisaanbeveling worden gedaan vanwege onvoldoende gegevens.
Toediening
- De tablet in zijn geheel doorslikken, dus niet breken of fijnmalen.
- Tabletten mogen niet worden aangeraakt door vrouwen die zwanger (kunnen) zijn, vooral niet als de tabletten fijngemalen of gebroken zijn, zie ook de rubriek Zwangerschap.
Bijwerkingen
Vaak (1-10%): impotentie, verminderde libido, ejaculatiestoornissen (incl. verlaagd spermavolume) en gynaecomastie.
Soms (0,1-1%): alopecia, hypertrichose. Duizeligheid.
Verder zijn gemeld: allergische reacties, waaronder huiduitslag, jeuk, urticaria, lokaal oedeem, angio-oedeem. Hartfalen. Zwaarmoedige stemming, depressie. Pijn en zwelling van de testes. Borstkanker bij mannen.
In combinatietherapie met een selectieve α1-blokker: in het eerste behandeljaar komen erectiestoornis, verminderde libido, gynaecomastie en vooral ejaculatiestoornissen (incl. verlaagd spermavolume) vaker voor.
Bijwerkingen
Soms (0,1–1%): verminderd libido, erectiestoornis, ejaculatiestoornis (waaronder verminderd volume van het ejaculaat); deze bijwerkingen kunnen ook na stoppen van de behandeling aanhouden. Stemmingswisselingen, depressieve stemming.
Verder zijn gemeld: hartkloppingen. Suïcidaal gedrag, angst. Pijnlijke en gezwollen borsten, pijn aan de testes, hematospermie, onvruchtbaarheid en slechte zaadkwaliteit (zie ook de rubriek Zwangerschap), borstkanker. Overgevoeligheidsreacties zoals jeuk, huiduitslag, urticaria, angio-oedeem. Stijging van leverenzymwaarden.
Interacties
Sterke CYP3A4-remmers, zoals o.a. ritonavir, itraconazol en oraal ketoconazol, vertragen de eliminatie van dutasteride en verhogen de serumconcentratie; eventueel verlaging van de toedieningsfrequentie overwegen.
Interacties
Combinatie met lokaal minoxidil wordt ontraden vanwege onvoldoende gegevens.
Zie verder de rubriek Contra-indicaties.
Zwangerschap
Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.
Teratogenese: Gebruik is schadelijk bij de mens.
Farmacologisch effect: Dutasteride kan bij de mannelijke foetus de ontwikkeling van de uitwendige geslachtsorganen remmen.
Advies: Gebruik is gecontra-indiceerd bij vrouwen.
Vruchtbaarheid: Afname van fertiliteit kan niet worden uitgesloten.
Overig: Kleine hoeveelheden dutasteride worden gevonden in semen. Het is niet bekend of er een nadelige invloed is op een mannelijke foetus als de moeder wordt blootgesteld aan het semen van een met dutasteride behandelde patiënt. Daarom dient een zwangere niet te worden blootgesteld aan dit semen (bv. condoomgebruik). Dutasteride wordt door de huid opgenomen; indien (zwangere) vrouwen in aanraking komen met de inhoud van de capsules moet het contactgebied onmiddellijk met water en zeep worden gewassen.
Zwangerschap
Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.
Teratogenese: Finasteride is teratogeen. Wanneer een zwangere vrouw wordt blootgesteld aan sperma van een man die finasteride gebruikt is dit waarschijnlijk niet schadelijk voor het (ongeboren) kind omdat de concentratie in het sperma zo laag is.
Advies: Gebruik door vrouwen is gecontra-indiceerd.
Vruchtbaarheid: Langdurig gebruik door de man wordt geassocieerd met oligospermie en verminderde spermamotiliteit. Dit verbetert na staken van de therapie. Bij mannen met al verminderde spermakwaliteit kan gebruik de vruchtbaarheid negatief beïnvloeden.
Overig: Blootstelling aan zwangere vrouwen kan bij de mannelijke foetus afwijkingen aan de uitwendige geslachtsorganen veroorzaken. Tabletten dienen daarom niet te worden aangeraakt door vrouwen die zwanger zijn óf zwanger kunnen worden, vooral niet als de tabletten fijngemalen of gebroken zijn, gezien de mogelijkheid van absorptie.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Onbekend.
Advies: Gebruik is gecontra-indiceerd bij vrouwen.
Lactatie
Gezien de geregistreerde indicatie niet van toepassing.
Overgang in de moedermelk: Onbekend.
Advies: Gebruik bij vrouwen is gecontra–indiceerd.
Contra-indicaties
- ernstig verminderde leverfunctie;
- overgevoeligheid voor 5-α-reductaseremmers;
- overgevoeligheid voor soja, pinda (capsules waar lecithine in zit);
- vrouwen, kinderen tot 18 jaar.
Contra-indicaties
- Gebruik door vrouwen;
- gebruik door kinderen tot 18 jaar;
- gebruik door mannen die ook finasteride 5 mg of een andere 5-α-reductaseremmer gebruiken vanwege benigne prostaathyperplasie of andere condities.
Waarschuwingen en voorzorgen
Dutasteride wordt door de huid opgenomen; indien (zwangere) vrouwen of kinderen in aanraking komen met de inhoud van de capsules moet het contactgebied onmiddellijk met water en zeep worden gewassen.
Omdat een gunstige reactie op dutasteride misschien niet meteen manifest wordt, bij een groot urineresidu en/of ernstig belemmerde urinestroom zorgvuldig op een obstructieve aandoening van de urinewegen controleren en periodiek de noodzaak tot eventueel operatief ingrijpen beoordelen.
Onderzoek liet een hogere incidentie bij gebruik van dutasteride ten opzichte van placebo zien van hooggradige prostaatkanker. Vóór en regelmatig tijdens de behandeling prostaatkanker uitsluiten. Men dient hierbij erop bedacht te zijn, dat dutasteride de serumconcentratie van prostaatspecifiek antigeen (PSA) verlaagt. De PSA-waarde stabiliseert zich na 6 maanden tot circa de helft van de uitgangswaarde. Aanbevolen wordt de PSA-spiegels hierna regelmatig te controleren. Elke bevestigde verhoging van de PSA-waarde ten opzichte van de vorige meting tijdens therapie met dutasteride kan duiden op prostaatkanker óf op slechte therapietrouw. Na staken van de behandeling keert de totaal-PSA-spiegel in het serum binnen 6 maanden terug naar het uitgangsniveau.
In onderzoek werden zeldzame gevallen van borstkanker gemeld, een causaal verband is echter niet aangetoond. Instrueer desondanks de patiënt om veranderingen in het borstweefsel (knobbels of tepeluitvloed) direct te melden.
Combinatie met de α1-blokker tamsulosine toonde in onderzoek een verhoogde incidentie van hartfalen; een causaal verband is echter nog niet aangetoond.
Wees vanwege het ontbreken van onderzoeksgegevens voorzichtig bij licht tot matig verminderde leverfunctie. Dutasteride is niet onderzocht bij een verminderde nierfunctie; de verwachting is dat een dosisaanpassing niet nodig is.
Waarschuwingen en voorzorgen
De gemiddelde waarde van PSA in het serum neemt af bij gebruik van finasteride 1 mg; overweeg de waarde van een eventuele PSA-test te verdubbelen.
Borstkanker is gemeld bij mannen die finasteride gebruiken (ook de 1 mg); instrueer de patiënt om veranderingen in het borstweefsel te melden.
Stemmingswisselingen, depressie en suïcidaal gedrag kunnen voorkomen. Controleer de patiënt op deze psychische symptomen. Staak de behandeling als depressieve symptomen optreden en consulteer zo nodig een gespecialiseerde arts op dit gebied.
Voor vruchtbare mannen en vrouwen en zwangere vrouwen, zie de rubriek Zwangerschap.
De werkzaamheid bij bitemporale recessie en haarverlies in het eindstadium is niet vastgesteld. Het gebruik bij een verminderde leverfunctie is niet onderzocht. De werkzaamheid en veiligheid zijn niet vastgesteld bij kinderen < 18 jaar.
Eigenschappen
Dutasteride is een competitieve 5-α-reductaseremmer. De werking berust op intracellulaire remming van zowel het type 1- als 2-iso-enzym van 5-α-reductase. Hierdoor wordt de omzetting van testosteron in het meer potente dihydrotestosteron geremd, met o.a. als gevolg een afname van de omvang van de prostaat en afname van de klachten. Werking: na circa één tot zes maanden.
Kinetische gegevens
| F | ca. 60%. |
| T max | 1–3 uur. |
| V d | 4,3–7,1 l/kg. |
| Eiwitbinding | > 99,5%. |
| Metabolisering | uitgebreid in de lever door CYP3A4 en CYP3A5 tot weinig actieve metabolieten. |
| Eliminatie | vnl. met de feces als metaboliet. |
| T 1/2el | 3–5 weken, mogelijk langer bij leverinsufficiëntie. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Eigenschappen
Finasteride is een competitieve 5-α-reductaseremmer. De werking berust op remming van 5-α-reductase in haarfollikels, waardoor de omzetting van testosteron in het meer potente dihydrotestosteron wordt geremd. Dihydrotestosteron speelt een belangrijke rol bij de ontwikkeling van kaalheid bij de man. Bij mannen van 18–41 jaar stabiliseert finasteride het proces van alopecia androgenetica. Bij postmenopauzale vrouwen met alopecia androgenetica is finasteride niet werkzaam.
Kinetische gegevens
| F | ca. 80%. |
| T max | ca. 2 uur. |
| V d | ca. 1,09 l/kg. |
| Eiwitbinding | ca. 93%. |
| Metabolisering | in de lever door vooral CYP3A4 tot weinig actieve metabolieten. |
| Eliminatie | vnl. in de vorm van metabolieten; met de urine 40% en de feces 60%. |
| T 1/2el | 3–14 uur, bij ouderen (> 70 j.) tot 6–15 uur. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
dutasteride hoort bij de groep 5-alfa-reductaseremmers.
Groepsinformatie
finasteride (bij alopecia) hoort bij de groep 5-alfa-reductaseremmers.