fibraten

Werking

Werkingsmechanisme

Fibraten voeren waarschijnlijk hun werking uit via de volgende mechanismen:

• stimulatie van de vetzurenoxidatie door binding aan PPAR-α ('peroxisome proliferator-activated receptor α');
• toename van de lipoproteïnelipasesynthese. Hierdoor neemt de klaring van triglyceridenrijke lipoproteïnen toe en daalt de productie van VLDL-triglyceride;
• remming van de apoC-III vorming. Hierdoor neemt de klaring van VLDL toe;
• stimulatie van apoA-I en apoA-II via PPAR-α. Hierdoor neemt de HDL-concentratie toe.

Effect

• daling van de triglyceridenconcentratie;
• daling van het VLDL en LDL;
• stijging van de HDL-concentratie;
• daling van het totaal cholesterol (gering).

Typerende bijwerkingen

Relatief frequent

• gastro-intestinale bijwerkingen: misselijkheid, dyspepsie, buikpijn, flatulentie, diarree;
• centrale bijwerkingen: hoofdpijn, duizeligheid.

Minder frequent

• myotoxiciteit: myopathie, stijging creatinekinasewaarde, spierpijn, spierzwakte, myositis, rabdomyolyse (zie onder ‘meer informatie’);
• hepatotoxiciteit: afwijkende leverenzymwaarden, hepatitis;
• bloedbeeldafwijkingen zoals anemie, leukopenie en trombocytopenie;
• cholelithiasis (zie onder 'meer informatie');
• acuut nierfalen;
• seksuele disfunctie: verminderde libido, erectiestoornis.

Toepasbaarheid

Ouderen

Volgens de NHG-Standaard CVRM 1 gaat bij hypercholesterolemie, óók bij ouderen, de voorkeur uit naar een statine; fibraten zijn geen eerste keus. Zie ook Hypercholesterolemie.

Volgens de productinformatie van de fabrikanten kunnen de meeste fibraten gebruikt worden bij ouderen zonder dosisaanpassing, wees wel voorzichtig vanwege meer kans op bijwerkingen zoals rabdomyolyse. Alleen bezafibraat is gecontra-indiceerd bij een leeftijd > 70 jaar, vanwege een mogelijk verminderde nierfunctie. Zie ook typerende bijwerkingen en de geneesmiddelteksten.

Nierfunctiestoornis

Volgens de productinformatie:

• kunnen ciprofibraat, fenofibraat en gemfibrozil gebruikt worden bij een matig verminderde nierfunctie in een aangepaste dosering (de aangepaste dosering van fenofibraat is echter niet mogelijk met het in Nederland beschikbare product);
• zijn ciprofibraat, fenofibraat en gemfibrozil gecontra-indiceerd bij een ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring < 30 ml/min/1,73 m²);
• is bezafibraat gecontra-indiceerd bij een verminderde nierfunctie (serumcreatinine > 135 micromol/l of creatinineklaring < 60 ml/min).

Fibraten worden grotendeels geëlimineerd via de nieren. Zie de geneesmiddelteksten.

Leverfunctiestoornis

Volgens Health Base 2 kunnen bezafibraat en gemfibrozil bij levercirrose met een Child-Pughscore van 5-6 waarschijnlijk veilig gebruikt worden zonder dosisaanpassing. Controleer drie maanden na starten het ALAT en monitor op andere bijwerkingen (bv. veranderingen in de stolling). Over het gebruik van fibraten bij levercirrose met een Child-Pughscore ≥ 7 zijn te weinig gegevens beschikbaar om een uitspraak te doen over de veiligheid en een optimale dosering. Dit geldt ook voor ciprofibraat en fenofibraat bij een Child-Pughscore van 5–6.

Volgens de productinformatie:

• kan, in tegenstelling tot het advies van Health Base, ciprofibraat wél gebruikt worden bij een matige leverfunctiestoornis. Ciprofibraat is gecontra-indiceerd bij een ernstige leverfunctiestoornis;
• is bezafibraat gecontra-indiceerd bij alle leveraandoeningen, met uitzondering van de vetlever als complicatie van hypertriglyceridemie, zie de geneesmiddelteksten;
• zijn fenofibraat en gemfibrozil gecontra-indiceerd bij alle leverfunctiestoornissen.

Zwangerschap

Lareb 3 ontraadt het gebruik van fibraten tijdens de zwangerschap. Behandel hyperlipidemie tijdens de zwangerschap bij voorkeur met dieetmaatregelen. Als medicamenteuze behandeling noodzakelijk is adviseert Lareb het gebruik van colestyramine, omdat dit niet of nauwelijks systemisch beschikbaar komt. Zorg dan wel voor suppletie van vetoplosbare vitaminen. Zie ook de geneesmiddeltekst van colestyramine.

In lijn met Lareb staat in de productinformatie het advies om gebruik van bezafibraat, fenofibraat of gemfibrozil te vermijden en is ciprofibraat tijdens de zwangerschap gecontra-indiceerd.

Lactatie

Lareb 4 ontraadt het gebruik van fibraten tijdens de borstvoeding, vanwege een gebrek aan gegevens.

In lijn met Lareb dient men volgens de productinformatie het gebruik van bezafibraat, fenofibraat of gemfibrozil tijdens borstvoeding te ontraden en is ciprofibraat tijdens borstvoeding gecontra-indiceerd.

Kinderen

Het Kinderformularium 5 vermeldt geen doseringen voor kinderen; ook in de productinformatie staan alleen doseringen voor volwassenen.

Kosten

Zie ook

Indicaties

• hypercholesterolemie (niet-familiair)