Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Foliumzuur tablet 0,5 mg XGVS OTC Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 0,5 mg
Foliumzuur tablet 5 mg Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 5 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Samenstelling
Zie voor hulpstoffen de productinformatie van CBG/EMA of raadpleeg een apotheker.
Thiamine injectie (hydrochloride) Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Injectievloeistof
- Sterkte
- 100 mg/ml
- Verpakkingsvorm
- ampul 1 ml
Thiamine tablet XGVS OTC Diverse fabrikanten
- Toedieningsvorm
- Tablet
- Sterkte
- 25 mg, 50 mg, 100 mg
Uitleg symbolen
| XGVS | Dit geneesmiddel is niet opgenomen in het geneesmiddelen vergoedings systeem (GVS). |
| OTC | 'Over the counter', dit geneesmiddel is een zelfzorgmiddel. |
| Bijlage 2 | Aan de vergoeding van dit geneesmiddel zijn bepaalde voorwaarden verbonden, die zijn vermeld op bijlage 2 van de Regeling zorgverzekering. |
| Aanvullende monitoring | Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Extra aandacht wordt gevraagd voor onverwachte bijwerkingen. Meldt u dit via het meldformulier van het Lareb. |
Advies
Bij anemie op basis van foliumzuurdeficiëntie is foliumzuur eerste keus.
Aan vrouwen met een zwangerschapswens wordt geadviseerd om minimaal 4 weken vóór tot 8 weken na de conceptie dagelijks een supplement met met 0,4-0,5 mg foliumzuur te gebruiken. Bij vrouwen die eerder een kind met een neuralebuisdefect kregen en bij paren waarvan een van de ouders zelf een neuralebuisdefect heeft, komt profylactisch gebruik van hoge doseringen foliumzuur (5 mg/dag) bij zwangerschapswens in aanmerking om de kans op herhaling te verminderen.
Geef bij langdurig problematisch alcoholgebruik thiaminesuppletie. Behandel matige tot ernstige alcoholonthoudingsverschijnselen met een benzodiazepine, bij voorkeur met lorazepam (offlabel). Terugvalpreventie bestaat uit psychosociale begeleiding, eventueel medicamenteus ondersteund met acamprosaat, disulfiram (voorkeur), of naltrexon bij het doel alcoholabstinentie, of nalmefeen of naltrexon bij het doel minder drinken.
Behandel een acute alcoholintoxicatie volgens het ziekenhuisprotocol.
Geef foliumzuur als onderdeel van vitamine B-complex forte gedurende 28 dagen als er in de tweedelijnszorg een indicatie is voor thiaminesuppletie.
Advies
Thiamine kan bij vitamine B1-deficiëntie worden voorgeschreven. Volgens de NVvP-richtlijn 'Stoornissen in het gebruik van alcohol (2023)' wordt het intraveneus gebruik van thiamine-injecties alleen aanbevolen bij een verdenking op een Wernicke encefalopathie. Intramusculaire injectie komt eveneens in aanmerking bij een verhoogd risico op een Wernicke encefalopathie óf kortstondig indien orale medicatie niet mogelijk is als behandeling of profylaxe van een thiamine-deficiëntie bij problematisch alcoholgebruik.
Geef bij langdurig problematisch alcoholgebruik thiaminesuppletie. Behandel matige tot ernstige alcoholonthoudingsverschijnselen met een benzodiazepine, bij voorkeur met lorazepam (offlabel). Terugvalpreventie bestaat uit psychosociale begeleiding, eventueel medicamenteus ondersteund met acamprosaat, disulfiram (voorkeur), of naltrexon bij het doel alcoholabstinentie, of nalmefeen of naltrexon bij het doel minder drinken.
Behandel een acute alcoholintoxicatie volgens het ziekenhuisprotocol.
Indicaties
- Megaloblastaire anemie ten gevolge van foliumzuurdeficiëntie.
- Preventie van foliumzuurdeficiëntie bij bv. absorptiestoornissen, chronisch alcoholisme en langdurig gebruik van anti-epileptica.
- Reductie van de (herhalings)kans op neuralebuisdefecten bij de vrucht tijdens de zwangerschap.
- Offlabel: Vermindering van de bijwerkingen van methotrexaat bij inflammatoire aandoeningen:
- reumatoïde artritis;
- polyartritische vormen van juveniele idiopathische artritis;
- psoriasis;
- ziekte van Crohn.
Gerelateerde informatie
Indicaties
- Thiaminedeficiëntie of preventie ervan, zoals bij chronisch alcoholisme;
- Bij aandoeningen die het gevolg zijn van thiamine-deficiëntie zoals
- Offlabel: toegenomen risico op een Wernicke-encefalopathie;
- Offlabel: verdenking op een Wernicke-encefalopathie.
- Offlabel: na metabole chirurgie.
Gerelateerde informatie
Doseringen
Foliumzuurdeficiëntie
Volwassenen (incl. ouderen)
Aanvankelijk 0,5–1 mg per dag. Na verdwijnen van de klinische symptomen: onderhoudsdosering 0,25–0,5 mg per dag; maximaal 1 mg per dag, zo mogelijk verdeeld over 2 giften. Bij foliumzuurdeficiënte megaloblastische anemie of een door geneesmiddelen veroorzaakte foliumzuurdeficiëntie: 5 mg per dag gedurende 4 maanden; tot 15 mg per dag kan nodig zijn bij onvoldoende absorptie. Bij zwangeren met een vastgestelde deficiëntie: 5 mg tot aan de geboorte.
Kinderen
Bij foliumzuurdeficiënte megaloblastische anemie: volgens de fabrikant bij kinderen van 6 tot 18 jaar: 5 mg per dag gedurende 4 maanden, onderhoudsdosering: 5 mg elke 1–7 dagen. Volgens het Kinderformularium van het NKFK bij kinderen van 1 maand tot 18 jaar: 0,5–1 mg/dag in 1 dosis.
Bij hemolytische anemie: volgens de fabrikant bij kinderen van 6–12 jaar: 5 mg 1×/dag; 12–18 jaar 5–10 mg 1×/dag. Volgens het Kinderformularium van het NKFK bij kinderen van 5–18 jaar: 2,5 mg/dosis 3×/week; bij kinderen 1–5 jaar: 0,5 mg/dag in 1 dosis; kinderen < 1 jaar: 0,5 mg/dosis om de dag.
A terme neonaten
Volgens het Kinderformularium van het NKFK bij een megaloblastische anemie: 50 microgr/kg lichaamsgewicht/dag in 1 dosis.
Preventie foliumzuurdeficiëntie
0,25–0,5 mg per dag.
Preventie neuralebuisdefect
Vruchtbare vrouwen
0,4–0,5 mg per dag vanaf ten minste 4 weken vóór tot ten minste 8 weken ná de conceptie. Bij vrouwen met een vastgestelde foliumzuurdeficiëntie: 5 mg per dag tot aan de geboorte van het kind. Volgens de NHG-Standaard Zwangerschap en kraamperiode (2024): bij dragers van een hemoglobinopathie 0,5 mg per dag tot aan de geboorte.
Vermindering van de herhalingskans op neuralebuisdefecten
Vruchtbare vrouwen
5 mg 1×/dag vanaf ten minste 3 maanden vóór de conceptie tot en met het gehele eerste trimester van de zwangerschap.
Offlabel: Vermindering van de bijwerkingen van methotrexaat bij inflammatoire aandoeningen
Volwassenen
veelal 5–10 mg per week. Foliumzuur minimaal 24 uur na inname van methotrexaat innemen (op een niet-methotrexaat-dag). Raadpleeg voor details de richtlijnen van de beroepsgroep.
Bij combinatie van foliumzuur met fenytoïne of fenobarbital is de maximale dosering 1 mg/dag, omdat een hogere dosis de kans op convulsies kan verhogen (zie ook Waarschuwingen en voorzorgen).
Doseringen
Thiamine-deficiëntie
Oraal: volgens de fabrikant 12,5–25 mg per dag, bij ernstige deficiëntie tot 100 mg per dag.
Intramusculair of subcutaan: volgens de fabrikant bij ernstige deficiëntie 25–100 mg.
Intraveneus: volgens de fabrikant als toevoeging aan parenterale voeding 0,5 mg/1000 kcal (4180 kJ).
Volgens de NHG-Standaard 'Problematisch alcoholgebruik' (2021): Oraal: 4×/dag 25 mg, ook als de patiënt nog drinkt. Na het staken van alcoholinname en als er weer sprake is van een sufficiënt voedingspatroon, kan de dosis afgebouwd worden in de loop van een maand door elke week de dosering met 1 tablet te verlagen. Als orale medicatie niet mogelijk is: i.m. 100 mg 1×/dag, tot kan worden overgegaan op orale medicatie.
Volgens de NVvP-richtlijn 'Stoornissen in het gebruik van alcohol' (2023): oraal 2×/dag 50 mg, daarnaast 1× daags oraal vitamine B-complex forte gedurende 28 dagen. Overweeg wanneer het onmogelijk blijkt om ambulant orale thiamine te verstrekken om periodiek (bv. 1×/maand) i.m. toe te dienen.
Offlabel: Verhoogd risico op een Wernicke-encefalopathie
Volwassenen
Volgens de NVvP-richtlijn 'Stoornissen in het gebruik van alcohol' (2023): I.m.: 200-250 mg 1×/dag gedurende 3-5 dagen, daarnaast 1× daags oraal toegediend vitamine B-complex forte gedurende 28 dagen, Na de i.m.-toediening gedurende 6 weken tot 3 maanden thiamine oraal continueren, bij voorkeur 50 mg 2×/dag.
Offlabel: Verdenking op een Wernicke-encefalopathie
Volwassenen
Volgens de NVvP-richtlijn 'Stoornissen in het gebruik van alcohol' (2023): i.v. (voorkeur) of i.m.: 500 mg 3×/dag, gedurende minstens 3 dagen totdat er geen klinische verbetering meer zichtbaar is, daarnaast 1× daags oraal toegediend vitamine B-complex forte gedurende 28 dagen, Na de i.v.- of i.m.-toediening gedurende 6 weken tot 3 maanden thiamine oraal continueren, bij voorkeur 50 mg 2×/dag.
Offlabel: Verdenking na metabole chirurgie
Volwassenen
Volgens de NVVH-richtlijn 'Chirurgische behandeling van obesitas' (2020): onmiddellijk (voordat de bloeduitslag bekend is) 50-100 mg/dag oraal of parenteraal. Bij symptomatische patiënten minimaal 1-2 weken parenteraal toedienen voordat kan worden overgegaan op orale medicatie.
Toediening
- De tabletten geruime tijd na de maaltijd, met water innemen;
- Bij voorkeur thiamine alleen intraveneus toedienen in zeer ernstige gevallen (bv. een toegenomen kans op, óf symptomen van, het syndroom van Wernicke) en óók in situaties waar orale én i.m.-toediening niet mogelijk of wenselijk is; per infusie zeer langzaam toedienen (500 mg in 30 min).
Bijwerkingen
Zelden (0,01–0,1%): overgevoeligheidsreacties, koorts, huiduitslag.
Zeer zelden (< 0,01%): maag-darmklachten. Slaapstoornis, depressie. Snel prikkelbaar.
Verder is gemeld: anafylactische reactie.
Bijwerkingen
Zelden (0,01-0,1%): anafylactische shock na intraveneuze toediening. Overgevoeligheidsreacties, de kans hierop neemt toe na herhaalde i.v.-toediening.
Interacties
Foliumzuur kan het metabolisme versnellen van sommige anti-epileptica zoals fenytoïne, fenobarbital en primidon; langdurig gebruik van 5 mg foliumzuur per dag kan tot een toename van convulsies leiden, daarom maximaal 1 mg/dag gebruiken bij deze patiënten (zie ook rubriek Dosering).
De werking van foliumzuurantagonisten zoals methotrexaat, trimethoprim en pyrimethamine wordt verminderd of opgeheven door gelijktijdig gebruik met foliumzuur.
De toxische grens van 5-fluoro-uracil kan eerder bereikt worden door combinatie met foliumzuur.
Gelijktijdige inname van groene of zwarte thee kan de biologische beschikbaarheid van foliumzuur verminderen.
Let op, mogelijke interactie met kruidengeneesmiddelen bij gebruik vanaf 5 mg foliumzuur per dag.
Zwangerschap
Teratogenese: Gegevens uit een groot aantal zwangerschappen tonen geen schadelijke effecten op de zwangerschap of het ongeboren kind. Bij een dagelijkse dosis van 1-5 mg is er mogelijk een klein risico op het maskeren van een vitamine B12 tekort. Foliumzuur heeft de voorkeur boven actief folaat, omdat actief folaat niet beter is dan foliumzuur en er juist minder onderzoek naar verricht is.
Advies: Kan overeenkomstig het voorschrift worden gebruikt. Vrouwen met een zwangerschapswens krijgen het advies om vanaf minimaal vier weken vóór tot acht weken na de conceptie elke dag een supplement met 0,4–0,5 mg foliumzuur te gebruiken, om het risico van een kind met een neurale buisdefect (open ruggetje) te verlagen. Ook het risico op vroeggeboorte en laag geboortegewicht, hartafwijkingen en schisis is mogelijk verlaagd. Het advies om dagelijks 5 mg te geven geldt voor:
- vrouwen met een vastgestelde deficiëntie;
- vrouwen die eerder een kind met een neuralebuisdefect (waaronder spina bifida) hebben gekregen;
- bij paren waarvan een van de ouders zelf een neuralebuisdefect heeft.
Zwangerschap
Thiamine passeert de placenta.
Advies: Kan (voor zover bekend zonder gevaar) volgens voorschrift worden gebruikt.
Lactatie
Overgang in de moedermelk: Ja, door actieve uitscheiding.
Advies: Kan veilig volgens voorschrift worden gebruikt.
Lactatie
Overgang in moedermelk: Ja.
Advies: Kan (voor zover bekend zonder gevaar) volgens voorschrift worden gebruikt.
Contra-indicaties
- pernicieuze anemie die niet of onvoldoende wordt behandeld met vitamine B12;
- megaloblastaire anemie met onbekende oorzaak.
Contra-indicaties
- parenterale toediening: indien al eens overgevoeligheidsreacties zijn opgetreden bij parenterale toediening.
Waarschuwingen en voorzorgen
Vóór behandeling van megaloblastaire anemie een vitamine B12-deficiëntie uitsluiten, omdat foliumzuur de neurologische afwijkingen als gevolg van een vitamine B12-deficiëntie kan verergeren of provoceren terwijl het bloedbeeld snel normaliseert.
Waarschuwingen en voorzorgen
Anafylactische shock na i.v.-toediening kán voorkomen.
Overdosering
Symptomen
maagklachten zijn gemeld bij gebruik van hoge doseringen.
Zie voor meer symptomen en de behandeling vergiftigingen.info.
Overdosering
Symptomen
in het algemeen zal een overdosering niet tot intoxicatie leiden.
Zie voor meer informatie de monografie op vergiftigingen.info.
Eigenschappen
Foliumzuur (vitamine B11) is een prodrug die onder invloed van dihydrofoliumzuurreductase in de darm en lever wordt omgezet in het actieve tetrahydrofoliumzuur. Tetrahydrofoliumzuur speelt een belangrijke rol bij de synthese van nucleïnezuren en het metabolisme van enkele aminozuren. Het is benodigd voor de normale productie en rijping van rode bloedcellen. Een deficiëntie van foliumzuur is een van de oorzaken van een megaloblastische anemie.
Kinetische gegevens
| Resorptie | snel, voornamelijk vanuit het proximale gedeelte van de dunne darm. |
| Overig | verdeelt zich in de geactiveerde vorm over het gehele lichaam. In de lever bevindt zich ca. de helft van de lichaamsvoorraad. Hoge concentraties in erytrocyten en cerebrospinale vloeistof. |
| Eiwitbinding | hoog. |
| Metabolisering | tot het actieve tetrahydrofoliumzuur; vrijwel volledig bij dosering ≤ 1 mg, relatief lager bij hogere doses. |
| Overig | er is sprake van renale tubulaire terugresorptie van tetrahydrofoliumzuur. |
| Eliminatie | bij hogere orale doseringen een disproportioneel gedeelte onveranderd met de urine; bij orale dosis 1 microg/kg ca. 2%, bij 150 microg/kg ca. 90%. Foliumzuur kan geëlimineerd worden door hemodialyse. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Eigenschappen
Wateroplosbare vitamine. Thiamine (vitamine B1) is in de vorm van thiamine-pyrofosfaat een belangrijk co-enzym in de energieproductie en synthese van lipiden en acetylcholine (vet- en koolhydraatstofwisseling).
Bij een thiamine-tekort ontstaat tachycardie in rust, zwakte, afgenomen diepe peesreflexen en soms sensorische neuropathie. Een ernstige deficiëntie kan leiden tot beriberi en neuropsychiatrische aandoeningen zoals een Wernicke-encefalopathie of het syndroom van Korsakov. Een langer bestaande deficiëntie kan zich uiten als hartfalen met oedemen (natte beriberi) of sensomotorische neuropathie (droge beriberi).
Kinetische gegevens
| Resorptie | na kleine doses snel, in duodenum en jejunum; echter is er een beperkte opnamecapaciteit per dosering (4–8 mg), waardoor het bij deficiëntie noodzakelijk is meerdere malen per dag te doseren. Bij malabsorptie, cirrose en bij alcoholici is er verminderde absorptie. Voedsel vertraagt de absorptie, maar beïnvloedt de mate van absorptie niet. |
| Overig | thiamine wordt goed verdeeld over het lichaam, de totale voorraad (25–30 mg) is geheel gebonden aan enzymen en bevindt zich vooral in hart, hersenen, lever, nieren en skeletspieren. |
| Overig | bij een lage plasmaconcentratie passeert thiamine de bloed-hersenbarrière door een actief verzadigbaar proces, bij hoge plasmaconcentratie door passieve diffusie. |
| Metabolisering | fosforylering in de lever, nieren en darmmucosa tot het biologisch actieve thiaminepyrofosfaat. |
| Eliminatie | via de urine, voornamelijk als metabolieten, bij hoge dosis ook onveranderd. |
| T 1/2el | bij orale toediening ca. 2,5 uur. |
Uitleg afkortingen
| F | biologische beschikbaarheid (fractie van de dosis die in de systemische circulatie verschijnt) |
| T max | tijdsduur tot maximale bloedspiegel na toediening |
| V d | verdelingsvolume (fictief volume waarin een geneesmiddel zich verdeelt over het lichaam) |
| T 1/2 | plasmahalfwaardetijd (tijd die nodig is om een bepaalde plasmaconcentratie te halveren) |
| T 1/2el | plasmahalfwaardetijd in de eliminatiefase, terminale halfwaardetijd |
Groepsinformatie
foliumzuur hoort bij de groep vitamine B-groep.
Groepsinformatie
thiamine hoort bij de groep vitamine B-groep.