Samenstelling

Samenstelling

Advies

De werking van anthelminthica is min of meer specifiek voor het type worminfectie. De keuze van het middel wordt daarom op geleide van de diagnose gemaakt. Bij enterobiasis en infectie met de varkenslintworm zijn hygiënische maatregelen noodzakelijk om herbesmetting van de gastheer en besmetting van huisgenoten te voorkomen.

Ivermectine is eerste keus bij een infectie met Strongyloides.

Voor een effectieve behandeling van scabiës is het juist uitvoeren van grondige saneringsmaatregelen (hygiëne- en wasvoorschriften) naast de medicamenteuze behandeling uiterst belangrijk. Behandel lokaal met permetrine óf systemisch met ivermectine. Kies voor oraal ivermectine bij patiënten met uitgebreide huiderosies of een eczemateuze huid, praktische bezwaren van lokale behandeling, te verwachten lage therapietrouw, allergie of als lokale behandeling faalt. Behandel zuigelingen < 2 maanden met benzylbenzoaatsmeersel. Overweeg bij ernstige vormen van scabiës met hoge besmettelijkheid en bij immuungecompromitteerde patiënten een combinatie van lokale en orale behandeling. Herhaal de behandeling inclusief de hygiëne- en wasvoorschriften altijd na 7 dagen. Huisgenoten en seksuele contacten gelijktijdig behandelen, ongeacht of zij klachten hebben, en dit eveneens herhalen na 7 dagen. Andere nauwe contacten waarmee in de besmettelijke periode langdurig (> 15 minuten) of frequent contact is geweest, ook gelijktijdig behandelen en indien nodig herhalen na 7 dagen. Laat contacten naast de behandeling ook de hygiëne- en wasvoorschriften uitvoeren.

Offlabel: Behandel Onchocerciasis (rivierblindheid) volgens p. 34 van de Therapierichtlijn parasitaire infecties van de NVP.

Aan de vergoeding van ivermectine zijn voorwaarden verbonden, zie Regeling zorgverzekering, bijlage 2.

Advies

De werking van anthelminthica is min of meer specifiek voor het type worminfectie. De keuze van het middel wordt daarom op geleide van de diagnose gemaakt. Bij enterobiase en infectie met de varkenslintworm zijn hygiënische maatregelen noodzakelijk om herbesmetting van de gastheer en besmetting van huisgenoten te voorkomen.

Mebendazol is bij een intestinale nematoden-infectie (aarsmaden, spoel-, en zweepwormen) het middel van eerste keus.

Indicaties

Behandeling van:

• Intestinale strongyloidiasis (door Anguillula stercoralis);
• Microfilariëmie bij patiënten met lymfatische filariasis veroorzaakt door Wuchereria bancrofti;
• Scabiës (ook schurft genoemd), veroorzaakt door Sarcoptes scabies;
• Offlabel: Onchocerciasis (rivierblindheid).

Behandeling van scabiës is volgens de fabrikant alleen aangewezen als de diagnose klinisch en/of door parasitologisch onderzoek is vastgesteld. In de praktijk wordt ook wel behandeld zonder dat aan deze criteria is voldaan, zie bv. de bijlage Behandeling en hygiënevoorschriften scabiës (2024) bij de LCI-richtlijn Scabiës (laatste wijziging in beide juli 2024) op lci.rivm.nl.

Gerelateerde informatie

• scabiës
• worminfecties

Indicaties

Infecties door nematoden (rondwormen)

• enterobiase (oxyuriase of aarsmaden);
• ascariase (spoelwormen);
• trichuriase (zweepwormen);
• ankylostomiase (mijnwormen).

Gerelateerde informatie

• worminfecties

Doseringen

Toediening

• Neem de tabletten met wat water in op een nuchtere maag; binnen 2 uur vóór en 2 uur na inname geen voedsel gebruiken;
• Bij kinderen < 6 jaar de tabletten verpulveren.

Doseringen

Geef mebendazol alleen aan kinderen van 1–2 jaar als de worminfectie duidelijk invloed heeft op de voedingstoestand en fysieke ontwikkeling van het kind; geef dan dezelfde dosering als voor volwassenen en kinderen ≥ 2 jaar.

Toediening

• De tablet geheel of gekauwd met een ruime hoeveelheid water innemen.
• Vermaal de tablet voor het aan een jong kind te geven en zie altijd toe op het kind terwijl het dit geneesmiddel inneemt.

Bijwerkingen

Bij alle toepassingen

• Soms (0,1-1%): volwassen (Ascaris-)wormen in de ontlasting.
• Zeer zelden: toxische epidermale necrolyse (TEN) en Stevens-Johnsonsyndroom (SJS).
• Verder zijn gemeld (frequentie van optreden onbekend): leverfunctiestoornissen waaronder acute hepatitis, stijging van leverenzymwaarden, hyperbilirubinemie. Hematurie. Voorbijgaande hypereosinofilie. Angio-oedeem. Dyspneu (bij inspanning), keelpijn, (verergering van) astma. Iridocyclitis. Urticaria, huiduitslag (papuleus), jeuk, overmatig zweten. Oedeem. Misselijkheid, braken, diarree, incontinentie voor ontlasting, (boven)buikpijn. Bedplassen, depressie, hallucinaties, leerhandicap, lusteloosheid, spraakzucht, vertraagd denken, verwardheid, zelfmoordgedachten. Huilen, vermoeidheid. Aandachtstoornis, ataxie, duizeligheid, vermindering of verlies van geheugen, smaakverlies, verminderd geestelijk vermogen, spraakstoornis (afasie), verminderd bewustzijn, coma. Stijging van CK-waarde (bij kinderen).

Bij de behandeling van strongyloidiasis

• Vaak (1-10%): Jeuk.
• Soms (0,1-1%): Huiduitslag, urticaria.
• Verder zijn gemeld (frequentie van optreden onbekend): voorbijgaande eosinofilie, leukopenie, anemie en stijging van ALAT-waarde en/of alkalische fosfatase. Asthenie. Braken, buikpijn, obstipatie. anorexie, diarree, misselijkheid. Slaperigheid, vertigo, duizeligheid, tremoren.

Bij de behandeling van scabiës (schurft)

• In het begin van de behandeling van scabiës kan voorbijgaande toename van de jeuk voorkomen.

Bij de behandeling van door Wucheria bancrofti veroorzaakte filariasis

• Hierbij lijkt de intensiteit van de bijwerkingen niet dosisafhankelijk te zijn, maar verband te houden met de concentratie microfilariae in het bloed.
• Gemeld zijn (frequentie van optreden onbekend): koorts, hoofdpijn, asthenie, gevoel van zwakte, spierpijn, gewrichtspijn, anorexie, misselijkheid, (boven)buikpijn, hoest, ademhalingsproblemen, dyspneu, keelpijn, orthostatische hypotensie, koude rillingen, vertigo, hyperhidrose, pijn of vervelend gevoel in de testes, pijn elders in het lichaam.

Bij infectie met Onchocerca volvulus (rivierblindheid)

• Als gevolg van het afsterven van de microfilariae, Mazzotti-achtige reacties: jeuk, uitgebreide urticaria, conjunctivitis, visusstoornissen, gewrichtspijn, spierpijn (waaronder abdominale spierpijn), koorts, oedeem, lymfadenitis, lymfadenopathie, misselijkheid, braken, diarree, palpitaties, orthostatische hypotensie, vertigo, tachycardie, asthenie, vermoeidheid, hoofdpijn, verergering van astma. Zeer zelden hematurie.
• Ook zijn oculaire bijwerkingen gemeld, zoals een ongewoon gevoel in de ogen, oedeem van de oogleden, uveïtis anterior, conjunctivitis, conjunctivale bloeding, limbitis, keratitis en chorioretinitis of chorioditis; het is niet duidelijk in hoeverre deze reacties het gevolg zijn van de ziekte zelf (is mogelijk) of dat het bijwerkingen zijn van de behandeling met ivermectine (soms zijn de reacties ná de therapie gemeld). De reacties zijn zelden ernstig en verdwijnen over het algemeen zonder toepassing van corticosteroïden.

Bij infectie met meerdere parasieten

• De incidentie en ernst van bijwerkingen kan hoger zijn.
• Bij gelijktijdige ernstige Loa Loa-infectie (naast onchocerciasis) zijn o.a. gemeld: anafylactische reactie, nek- en rugpijn, oculaire hyperemie, conjunctivale bloeding, dyspneu, incontinentie voor urine en/of ontlasting, moeilijk staan/lopen, veranderingen in psychische toestand, veranderd bewustzijn; verwardheid, lethargie, stupor of coma, ernstige of zelfs fatale encefalopathie.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Bijwerkingen

Buikpijn en diarree treden vaker op bij een hoge 'worm load'.

Vaak (1-10%): buikpijn.

Soms (0,1-1%): buikongemak, diarree.

Zelden (0,01-0,1%): overgevoeligheidsreacties (incl. anafylactische en anafylactoïde reacties). Convulsies, duizeligheid. Hepatitis. Huiduitslag, exantheem, urticaria, angio-oedeem, alopecia, Stevens-Johnsonsyndroom (SJS), toxische epidermale necrolyse (TEN). Neutropenie. Abnormale leverfunctiewaarden (reversibel).

Verder zijn gemeld: misselijkheid, braken. Dyspneu. Koorts, malaise. Hoofdpijn. Exfoliatieve dermatitis, 'fixed drug eruption'. Bij langdurig gebruik of gebruik van hoger dan de aanbevolen doses: agranulocytose, glomerulonefritis.

• Informatie van Lareb over dit middel
• Meldformulier bijwerkingen

Interacties

Wees voorzichtig bij gelijktijdige toediening van diëthylcarbamazine (DEC). DEC heeft een snelle microfilaricide werking waardoor ontstekingsreacties kunnen ontstaan op afbraakproducten van de afgestorven microfilariae.

Interacties

Vermijd gelijktijdig gebruik van metronidazol en mebendazol vanwege kanstoename op het Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse.

Zwangerschap

Teratogenese: Er zijn onvoldoende gegevens om de mogelijke schadelijkheid afdoende te beoordelen. Bij blootstelling van ca. 300 zwangeren in het 1^e trimester en meer dan 400 later in de zwangerschap, zijn er geen aanwijzingen voor risico op schadelijke effecten waargenomen (zoals aangeboren afwijkingen, spontane abortus, foetale sterfte/doodgeboorte of zuigelingensterfte). De kwaliteit van de betreffende studies is matig. In dierproeven is ivermectine schadelijk gebleken.

Advies: Alleen op strikte indicatie gebruiken.

Vruchtbaarheid: Uit een studie uit Nigeria blijken significante effecten op de mannelijke vruchtbaarheid na (langdurig) gebruik van ivermectine bij patiënten met onchocerciasis (rivierblindheid), zoals significante afname van het aantal en de motiliteit van spermacellen, toename van het aantal spermacellen met een abnormale morfologie (dubbele koppen, dubbele staarten, albino spermacellen en buitengewoon grote spermacelkoppen). Onbekend is hoe lang deze effecten aanhouden en of er effect is op de vruchtbaarheid van vrouwen.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Zwangerschap

Teratogenese: Ruime ervaring bij de mens laat geen aanwijzingen voor schadelijkheid zien. Mebendazol wordt in geringe mate geabsorbeerd.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij zwangerschap

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, minder dan 2% wordt uitgescheiden in de moedermelk.

Farmacologisch effect: De ervaring met dit middel tijdens lactatie is (zeer) beperkt, maar na een eenmalige dosis zijn nadelige effecten voor de zuigeling niet waarschijnlijk.

Advies: Kan waarschijnlijk veilig gebruikt worden. Volgens de fabrikant: stel behandeling van moeders die van plan zijn borstvoeding te geven uit tot 1 week na de geboorte van het kind. Advies RIVM: alleen bij kinderen ≤ 7 dagen oud gedurende één etmaal de borstvoeding afkolven en weggooien; zie de bijlage Behandeling en hygiënevoorschriften scabiës (juli 2024) bij de LCI-richtlijn Scabiës op rivm.nl.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Lactatie

Overgang in de moedermelk: Ja, in geringe mate.

Farmacologisch effect: Mebendazol wordt in geringe mate geabsorbeerd (zowel bij de moeder als bij het kind). Er zijn bij therapeutische doseringen geen ongewenste effecten te verwachten bij het kind.

Advies: Kan worden gebruikt.

• Informatie van Lareb over dit middel bij lactatie

Contra-indicaties

Er zijn van dit middel geen contra-indicaties bekend.

Contra-indicaties

Er zijn van dit middel geen contra-indicaties bekend.

Waarschuwingen en voorzorgen

De werkzaamheid bij immuungecompromitteerde patiënten met intestinale strongyloidiasis is niet vastgesteld; persisterende infestatie is gemeld.

Ivermectine is niet werkzaam tegen volwassen wormen van Filariae-species.

In gebieden waar Loa loa voorkomt dienen speciale maatregelen te worden genomen voor de instelling van de behandeling met ivermectine, dit in verband met de kans op ernstige (neurologische) bijwerkingen, genoemd in rubriek Bijwerkingen (waaronder in ieder geval encefalopathieën).

Neurologische toxiciteit, zoals een verminderd bewustzijn en coma, is (ook) gemeld bij patiënten zonder Loa loa-infectie. Deze voorvallen werden meestal verholpen met ondersteunende maatregelen en door het gebruik van ivermectine te staken.

Informeer de patiënt over tekenen en symptomen van ernstige huidreacties ('Severe cutaneous adverse reactions' of SCARs), zoals het Stevens-Johnsonsyndroom en toxische epidermale necrolyse, omdat deze gemeld zijn bij gebruik van ivermectine en fataal kunnen verlopen. Bij aanwijzingen voor deze aandoeningen het gebruik van ivermectine onmiddellijk staken en nooit meer hervatten. Overweeg in zo'n geval een andere behandeling.

Bij scabiës wordt bij voorkeur (volgens de LCI-richtlijn Scabiës, juli 2024) een tweede dosis gegeven, om de larven die na de eerste behandeling nieuw uit de eitjes komen (gem. na 4 dagen) meteen te doden. Voorkom uitstel van de tweede dosis ivermectine langer dan 10 dagen na de eerste dosis, om de verspreiding van scabiës in de omgeving tegen te gaan.

Raadpleeg voor vruchtbare mannen ook de rubriek Zwangerschap.

Waarschuwingen en voorzorgen

Bij enterobiase

• Wanneer in een gezin meer dan één persoon besmet is en/of wanneer de besmetting frequent terugkomt, overweeg dan alle gezinsleden te behandelen. In de praktijk treft de besmetting voornamelijk de kinderen binnen een gezin;
• Als een infectie met aarsmaden (enterobiase) na een tweede behandeling nog niet is verdwenen, dient de patiënt de arts of apotheker te raadplegen.

Als de worminfectie gepaard gaat met diarree, kan deze tegelijkertijd symptomatisch worden behandeld.

Mebendazol is niet uitvoerig onderzocht bij kinderen < 2 jaar, gebruik het bij hen alleen als de voordelen opwegen tegen de risico's. Niet gebruiken bij kinderen < 1 jaar, vanwege onvoldoende veiligheidsgegevens. Convulsies zijn zeer zelden gemeld, waaronder bij kinderen < 1 jaar, tijdens post-marketing ervaring.

Overdosering

Symptomen

Gemeld na overmatige inname, injectie of blootstelling van lichaamsoppervlakten aan ivermectine (soms voor veterinaire toepassing) zijn: hoofdpijn, vertigo, huiduitslag, contactdermatitis, oogirritatie (na oogcontact), oedeem, asthenie, misselijkheid, braken, buikpijn en diarree. Andere gemelde bijwerkingen zijn: bewustzijnsdaling (in een ernstig geval coma en mogelijk overlijden), ondertemperatuur (< 36 °C), convulsies, ataxie, paresthesie, verlies van gezichtsvermogen, allergische reacties, duizeligheid, bloeddrukdaling tot hypotensie, tachycardie, shock, rabdomyolyse, dyspneu en urticaria. Jonge kinderen (< 1 jaar) zijn mogelijk gevoeliger voor ivermectine, omdat bij hen de bloed-hersenbarrière nog niet volledig is gesloten. Na ingestie van vloeibare ivermectine-producten rekening houden met symptomen veroorzaakt door eventuele hulpstoffen (vaak propyleenglycol).

Zie voor meer symptomen en de behandeling de monografie ivermectine op vergiftigingen.info.

Overdosering

Symptomen

Misselijkheid, braken, darmkrampen, diarree, duizeligheid, hoofdpijn.

Zie voor meer symptomen en de behandeling de monografie mebendazol op vergiftigingen.info.

Eigenschappen

Anthelminticum. Ivermectine is een semi-synthetisch derivaat van avermectine, dat geïsoleerd wordt uit fermentatieproducten van Streptomyces avermitilis. Ivermectine bindt zich bij invertebraten selectief aan de door glutamaat gereguleerde chloride-ionkanalen die zich in de zenuw- en spiercellen bevinden, hierdoor wordt de permeabiliteit van het celmembraan vergroot met als gevolg verlamming en dood van de parasiet.

Ivermectine is werkzaam tegen nematoden en de schurftmijt (Sarcoptes scabies). Ivermectine werkt acaricide (mijtendodend) en niet ovicide (het doden van de eitjes).

Kinetische gegevens

Eigenschappen

Anthelminthicum met vermicide, larvicide en ovicide werking. Mebendazol interfereert met de cellulaire tubulinevorming in de darm van wormen door specifiek te binden aan tubuline, wat leidt tot degeneratieve veranderingen in de darm. Hierdoor worden de glucose-opname en de spijsverteringsfuncties van de worm zodanig verstoord dat een autolytisch proces in gang wordt gezet.

Mebendazol is werkzaam tegen nematodeninfestaties in het darmkanaal zoals die met Enterobius vermicularis, Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Ancylostoma duodenale en Necator americanus. Soms kan het tot 3 dagen na inname duren voordat de werkzaamheid intreedt. In gevallen waarin geen volledige genezing verkregen wordt, vnl. bij zware infecties met mijnwormen of Trichuris trichiura, vindt een reductie van de ei-uitscheiding van ten minste 90% plaats.

Kinetische gegevens

Groepsinformatie

ivermectine (oraal) hoort bij de groep anthelminthica.

• albendazol (P02CA03) Vergelijk
• mebendazol (P02CA01) Vergelijk
• niclosamide (P02DA01) Vergelijk
• praziquantel (P02BA01) Vergelijk

Groepsinformatie

mebendazol hoort bij de groep anthelminthica.

• albendazol (P02CA03) Vergelijk
• ivermectine (oraal) (P02CF01) Vergelijk
• niclosamide (P02DA01) Vergelijk
• praziquantel (P02BA01) Vergelijk

Kosten

Kosten

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• anthelminthica

Indicaties

• scabiës
• worminfecties

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• GIPdatabank
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)

Zie ook

Geneesmiddelgroep

• anthelminthica

Indicaties

• worminfecties

Externe links

• Officiële productinformatie CBG/EMA
• Medicijnkosten.nl
• Geneesmiddelinformatie voor patiënten
• Kinderformularium (NKFK)