Geneesmiddelenoverzicht glycopeptiden

Deze hoofdrubriek bevat 6 rubrieken:

dalbavancine

parenteraal (inj./inf.)

  • Xydalba

Toon indicaties

Toon geneesmiddelen

vancomycine (oraal)

oraal

  • Vancocin 'CP'
  • Vancomycine

Toon indicaties

Toon geneesmiddelen

glycopeptiden

Werking

Werkingsmechanisme

Glycopeptiden:

  • remmen de peptidoglycaansynthese door specifieke binding aan het D-alanyl-D-alanine-uiteinde van de peptidoglycaanpolymeren. Hiermee wordt de biosynthese van de bacteriële celwand verstoord met als secundair effect verstoring van het cytoplasmatisch membraan;
  • hebben hiermee een iets ander aangrijpingspunt dan de β-lactamantibiotica;
  • hebben doorgaans een bactericide werking.

Effect

  • klaring van een bacteriële infectie;
  • preventie van een bacteriële infectie.

Meer informatie

Dalbavancine, teicoplanine en vancomycine zijn uitsluitend werkzaam tegen Gram-positieve micro-organismen, inclusief Clostridioides difficile en meticilline-resistente Staphylococcus aureus (MRSA).

Meer informatie over welke bacteriën doorgaans wel of niet gevoelig zijn voor een bepaald glycopeptide is te vinden in de geneesmiddeltekst van het betreffende antibioticum onder in rubriek Eigenschappen. Op termijn komt hier een tabel met daarin de gevoeligheid van diverse gangbare pathogene bacteriën voor verschillende antibioticagroepen.

Typerende bijwerkingen

Relatief frequent

  • overgevoeligheidsreacties zoals huiduitslag (bij vancomycine ca. 11%), minder frequent koorts, rillingen, eosinofilie (bij vancomycine tot ca. 5%, eosinofilie zelden bij teicoplanine) en anafylaxie 1. Deze reacties komen bij dalbavancine minder vaak voor;
  • 'red man'- of 'red neck'-syndroom;
  • doorgaans milde, dosisafhankelijke nefrotoxiciteit (teicoplanine en vancomycine), reversibel na het staken en voornamelijk voorkomend bij intensieve i.v. doseerschema's, een behandelduur > 7 dagen en gebruik van andere nefrotoxische middelen 1 2;
  • 'drug-induced' lineaire IgA dermatose (vooral bij vancomycine) 1.

Minder frequent

  • anafylaxie;
  • ototoxiciteit (nog niet gemeld voor dalbavancine);
  • neutropenie, vooral bij een behandelduur > 7 dagen 1;
  • trombocytopenie (bij vancomycine door vorming van IgG en IgM antilichamen gericht tegen trombocyten, mechanisme bij teicoplanine onbekend 1, bij dalbavancine is geen trombocytopenie gemeld, wel trombocytose);
  • reversibele pancytopenie (nog niet gemeld voor dalbavancine) 1.

Meer informatie

Het 'red man'-syndroom is geen overgevoeligheidsreactie, maar ontstaat door een direct toxisch effect op de mestcellen, wat zorgt voor het vrijkomen van histamine met als symptomen: een erythemateuze of urticariële rode huiduitslag, tachycardie en hypotensie. Dit komt vooral voor bij (snelle) infusie van vancomycine 1 2. Het is ook gemeld bij teicoplanine, maar teicoplanine kan wel veilig gegeven worden aan patiënten met een historie van het 'red-man' syndroom door vancomycine. Enkele casussen hebben wel kruisreactiviteit tussen vancomycine en teicoplanine aangetoond voor wat betreft inductie van dit syndroom, het onderliggende mechanisme is echter niet opgehelderd 1. Verder zijn de afzonderlijke symptomen wel gemeld bij dalbavancine, maar is het syndroom er (nog) niet expliciet bij beschreven.

De dosisafhankelijke nefrotoxiciteit komt vaker voor bij (vooral i.v. gebruik van) vancomycine (incidentie tot 17% bij normale dosering, 35% bij dosering > 4 gram/dag) dan bij teicoplanine 1. Nefrotoxiciteit wordt vaker gezien bij vancomycine dalspiegels > 15 mg/l, een behandelduur > 7 dagen en bij gelijktijdig gebruik van andere nefrotoxische geneesmiddelen (bv. aminoglycosiden) of bij een APACHE II score > 40 1 2. Bij dalbavancine is (nog) geen nefrotoxiciteit gemeld.

Ook ototoxiciteit, zich bijvoorbeeld uitend in gehoorverlies komt vaker voor bij (vooral i.v. gebruik van) vancomycine (incidentie ca. 3% 1) dan bij teicoplanine (zeldzaam). Vooral bij hogere plasmaspiegels vancomycine (60-100 microg/ml 2) komt het voor. Soms is het gehoorverlies permanent, vooral indien vancomycine is toegediend samen met andere ototoxische geneesmiddelen (incidentie dan ca. 6% 1). Ook tinnitus en duizeligheid komen voor; deze symptomen verdwijnen na het staken van de behandeling. Bij dalbavancine is alleen duizeligheid beschreven. Er is sprake van additieve ototoxiciteit bij combinatie met aminoglycosiden 1.

Kosten

Kosten laden…

Vergelijken

glycopeptiden vergelijken met een andere geneesmiddelgroep.

Zie ook

Indicaties

Bronnen

  1. 1 Aronson JK, et al. (eds). Meyler's side effects of drugs. 16th ed. Amsterdam: Elsevier, 2016.
  2. 2 Brunton LL, et al. (eds). Goodman and Gilman’s The pharmacological basis of therapeutics. 13th ed. New York: McGraw-Hill, 2017.